Bölgesel Güç Rekabetinde Moldova’nın Güvenliği ve Ayrılıkçı Bölgeler Sorunu

Yıl 2024, Sayı: 19, 1 - 22

Elnur İsmayıl

Öz

Doğu Avrupa’da Ukrayna ile Romanya arasında yer alan Moldova, Sovyetler Birliği’nin yıkılması sonucunda bağımsızlığını kazanan 15 devletten biridir. Rusya’nın kendi nüfuz alanında gördüğü Moldova’nın Ukrayna sınırında bulunması, Romanya açısından taşıdığı stratejik önem ve potansiyel olarak Avrupa Birliği ve NATO’ya üyelik girişimleri bu ülke üzerindeki Rusya-Batı rekabetini artırmıştır. Kremlin’in Moldova’da iktidardaki AB yanlısı koalisyona karşı uzun bir dönem Batı’ya entegrasyona ve Romanya ile birleşmeye karşı çıkan Komünist ve Sosyalist partileri desteklemiştir. Nitekim Rusya’nın Mart 2014’te Kırım’ı işgaliyle başlayan kriz sürecinde ve Şubat 2022’de Ukrayna’ya askerî müdahalesinden sonra Transdinyester sorununa farklı yaklaşımlar Moskova-Kişinev arasındaki siyasi krizi tekrar ortaya çıkarmıştır. Rusya’nın saldırgan politikalarının bir sonraki hedefinin stratejik konumda bulunan Transdinyester mi olacağı sorusu gündeme gelmiştir. Soğuk Savaş sonrası dönemde Moldova, tekrar jeopolitik bir soru olan “Quo vadis?” ile yüzleşmektedir. Makalede Moldova’nın Transdinyester ve Gagavuzya bölgelerindeki ayrılıkçılık sorununun güncel durumu anlatılmakta, Rusya’nın Kırım’ın işgali, Moldova iktidarının AB ve NATO’ya entegrasyon çabasının Kremlin’le ilişkilerini nasıl etkileyeceği ve Transdinyester’in Rusya tarafından işgal edilme olasılığı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Transdinyester, Gagavuzya, Rus Barış Gücü, Rusya-Ukrayna Savaş

Kaynakça

• “23 June 1990. Parliament adopts Declaration on Sovereignty of Moldova”, MOLDPRES State News Agency, https://www.moldpres.md/en/news/2021/06/23/21004446
• Agreement on the principles for a peaceful settlement of the armed conflict in the Dniester region of the Republic of Moldova, 21 Temmuz 1992, https://pax.peaceagreements.org/media/documents/ag1024_56c5f9e3d3890.pdf.
• Bran, Mirel. “La Russie avans ses pions en Moldavie”, Le Monde, 21 Nisan 2015, erişim 27 Kasım 2024, https://www.lemonde.fr/decryptages/article/2015/04/22/la-russie-avance-ses-pions-en-moldavie_4620603_1668393.html
• Brzezinski, Zbigniew and Paige Sullivan. “The Moldovan/Trans-Dniester Conflict, Russia and the Commonwealth of Independent States: documents, data, and analysis”, New York: Center for Strategic and International Studies, 1997.
• Calus, Kamil. “Russia’s embargo on Moldovan goods is extended”, Centre for Eastern Studies, 23 Temmuz 2014, erişim 10 Haziran 2024, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2014-07-23/russias-embargo-moldovan-goods-extended
• Calus, Kamil. “The Unfinished State. 25 Years of Independent Moldova”, Centre for Eastern Studies OSW, Number 59, Aralık 2016, erişim 22 Kasım 2024, www.osw.waw.pl/sites/default/files/prace_59_ang_25_years_moldova_net.pdf.
• Declaration of Independence of the Republic of Moldova, Curtea Constitutionala a Republicii Moldova, https://www.constcourt.md/public/files/file/Baza%20legala/Declaratia_en.pdf.
• “Foreign Ministry criticizes Romanian PM over Moldova annexation statement,” Russia Today, 16 Eylül 2014, erişim 10 Haziran 2024, http://rt.com/politics/188172-russian-romanian-moldovan-unification/
• “Gagauzia Voters Reject Closer EU Ties for Moldova,” RFE/RL, 03 Şubat 2014, erişim 10 Haziran 2024, www.rferl.org/content/moldova-gagauz-referendum-counting/25251251.html
• Gelb, Bernard A. Russian Natural Gas: Regional Dependence, (CRS Report for Congress, 05 Ocak 2007), http://fpc.state.gov/documents/organization/78710.pdf
• International Crisis Group. Moldova: Regional Tensions over Transdniestria. Europe Report 157, Brüksel, 17 Haziran 2004, www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/157_moldova_regional_tensions_over_transdniestria.pdf
• Joint Declaration Adopted Following Talks between President of the Russian Federation Dmitry Medvedev, and President of the Republic of Moldova Vladimir Voronin and Head of Transdniestria Igor Smirnov, Ministry of Foreign Affairs of The Russian Federation, Information and Press Department, 18 Mart 2009.
• King, Charles. “Moldovan Identity and the Politics of Pan-Romanism”, Slavic Review 53(2), Summer 1994. pp.345-368.
• Law on the Status of the State Language of the Moldavian SSR, Sovetskaya Moldaviya, 20 Ağustos 1989.
• “Moldova: Iasi-Ungheni gas pipeline was inaugurated,” GovNet, 28 Ağustos 2014, erişim 10 Haziran 2024, www.govnet.ro/Energy/Economics/Moldova-Iasi-Ungheni-gas-pipeline-was-inaugurated
• “Молдавия сократила внешние торговые отношения с РФ до 3%” (Moldaviya sokratila vneshnie torgovie otnosheniya s RF do %3), Kommersant, 19 Nisan 2024.
• National Security Strategy of the Republic of Moldova, 11 Ekim 2023, erişim 10 Haziran 2024, https://presedinte.md/app/webroot/uploaded/Proiect%20SSN_2023_En.pdf
• „Neutral Moldova Vows Intensified, Accelerated Cooperation with NATO“, RFE/RL, 21 Haziran, erişim 10 Haziran 2024, www.rferl.org/a/moldova-neutrality-nato-european-union-constitution/32500369.html.
• Popescu, Nicu. EU Foreign Policy and Post-Soviet Conflicts: Stealth Intervention, Routledge, 2011.
• „Парламент Приднестровья просит Россию признать независимость республики“, (Parlament Pridnestrovya prosit Rossiyu priznat nezavisimost respubliki), Argumenti i Fakti, 16 Nisan 2014, erişim 25 Kasım 2024, https://aif.ru/politics/world/1151206.
• „Приднестровье против вывода российских миротворцев до окончательного урегулирования конфликта на Днестре“, (Pridnestrovye protiv vivoda rossiyskix mirotvortsev do okoncatelnoqo urequlirovaniya konflikta na Dnestre), TASS, 28 Aralık 2012, erişim 26 Kasım 2024, https://tass.ru/obschestvo/655247.
• “Russia Slaps Duties on Moldovan Imports in Mounting Trade Offensive,” The Moscow Times, 01 Ağustos 2014), erişim 18 Haziran 2024, www.themoscowtimes.com/business/article/russia-slaps-duties-on-moldovan-imports-in-mounting-trade-offensive/504437.html
• „Санду заявила, что Молдавия может войти в ЕС без Приднестровья“, (Sandu zayavila, cto Moldaviya mojet voyti v ES bez Pridnestrovya), 16 Eylül 2024, erişim 26 Kasım 2024, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/21879779.
• Secrieru, Stanislav. “The Crimean Annexation: What it means for Moldova,” RUSI Newsbrief, (19 Mayıs 2014), erişim 15 Mayıs 2024, www.rusi.org/publications/newsbrief/ref:A537A19F71A0A6/#.VAr4P1xjDwI
• Sobjak, Anita. “Is Moldova Tired of Being the Success Story of the Eastern Partnership?,” PISM, Policy Paper 20 (68), (Temmuz 2013), erişim 20 Haziran 2024, https://www.pism.pl/files/?id_plik=14343
• Soglashenie o printsipah mirnogo uregulirovania voorugennogo conflicta v Pridnestrovscom regione Respubliki Moldova, Diplomaticheskii Vestnik 15-16, (15-31 Ağustos 1992).
• Statement By Mr. Sergey Lavrov, Minister For Foreign Affairs Of The Russian Federation, At The Thirtieth Meeting Of The OSCE Ministerial Council, 30 Kasım 2023, erişim 10 Haziran 2024, https://www.osce.org/files/f/documents/f/2/559902.pdf
• Tanas, Alexander. “Pro-EU Moldova dismisses breakaway region’s request for Russian help”, Reuters, 29 Şubat 2024, erişim 10 Haziran 2024, https://www.reuters.com/world/europe/moldovan-breakaway-region-asks-russia-protect-its-economy-pressure-2024-02-28/
• “The Role of the Russian Army in Independent Moldova”, Congressional Record – Senate, (24 Haziran 1992), erişim 15 Mayıs 2024, www.govinfo.gov/content/pkg/GPO-CRECB-1992-pt11/pdf/GPO-CRECB-1992-pt11-9-1.pdf.
• “Тимофти: Я бы проголосовал за вступление в НАТО” (Timofti: Ya bi progolosoval za vstuplenie v NATO), 26 Nisan 2014, erişim 10 Haziran 2024, https://point.md/ru/novosti/politika/timofti58-ya-bi-progolosoval-za-vstuplenie-v-nato/ CSCE Conflict Prevention Centre, The Transnistrian Conflict in Moldova: Origins and Main Issues. Vienna Haziran 1994.
• Trach, Nataliya. “Poroshenko strikes a blow on Russian military positions in Transnistria,“ KyivPost, 16 Haziran 2015, erişim 17 Nisan 2024, http://www.kyivpost.com/content/kyiv-post-plus/poroshenko-strikes-a-blow-on-russian-military-positions-in-transnistria-391261.html
• Urse, Cristian. “Transnistria: prospects for a Solution”, George Marshall European Center for Security Studies, (Ocak 2007), www.marshallcenter.org/en/publications/occasional-papers/transnistria-prospects-solution
• “Valeriu Strelet had a discussion with his Romanian counterpart Victor Ponta,” Teleradio Moldova, 13 Ağustos 2015, http://www.trm.md/en/politic/valeriu-strelet-a-avut-o-discutie-telefonica-cu-omologul-roman-victor-ponta/
• “Восточное партнерство”: проблемы реализации и возможные последствия“, (Vostocnoe partnerstvo: problem realizacii I vozmojnie posledstviya), Совет Федерации Федерального Собрания Российской Федерации, 19 Kasım 2009, erişim 26 Kasım 2024, http://council.gov.ru/media/files/41d44f243fdc22b87385.pdf.
• „Встреча Путина с Гуцул важна для гагаузского народа“ (Vstreca Putina s Gutsul vajna dlya gagauzskoqo naroda), RIA Novosti, 07 Mart 2024, erişim 27 Kasım 2024, https://ria.ru/20240307/gagauziya-1931784394.html.