YEŞİL TEDARİKÇİ GELİŞTİRME PROGRAMLARININ TÜRK SANAYİİ AÇISINDAN VIKOR YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 21 - 31, 30.06.2021

Selin Terzi Şeyda Gür , Tamer Eren

Öz

Çevresel
kaygıların başlaması ile sürdürülebilirliğin öneminin fark edilmeye
başlanıldığı günümüz dünyasında, kaynakların verimli kullanılması, atıkların ve
çevre kirliliğinin azaltılması gibi pek çok konuda daha duyarlı olunmuş ve
alınacak stratejik kararlarda çevre boyutu dikkate alınmaya başlamıştır.  Çevre ile ilgili kurallar ve dış çevrenin
baskısı sonucunda firmalar, faaliyetlerini yeşilleştirmek, yani çevreye duyarlı
süreçler tasarlamak zorunda kalmaya başlamışlardır. Fakat çevresel performans
firmaların sadece kendi faaliyetleri ve çabalamalarıyla artmamakta, üretimin ve
dağıtımın her aşamasında birlikte çalışılan tedarikçilerin çevresel
performansları ile birlikte ölçülmektedir ve tedarikçilerin, odak firma
çevresel performansına önemli etkilerde bulunduğu yapılan çalışmalarla ortaya
konulmaktadır. Firmalar için büyük öneme sahip olan ve iyi yönetildiği takdirde
rekabet avantajı sağlayan tedarik zinciri yönetiminin önemli bir unsuru olan
tedarikçiler, çevresel performanslarının iyileştirilmesi için, kaynak ve
yetenek kısıtlarından dolayı yardıma ihtiyaç duymaktadırlar. Tedarikçilerinin
yeşilleşmesinin önemini anlayan ve tedarikçilerinin çevresel performanslarını
iyileştirme kararı alan firmalar yeşil tedarikçi geliştirme programlarını uygulayabilmektedirler.
Bu programlar literatürde çok sayıda çeşitliliğe sahiptir. Kısıtlı kaynaklar,
tüm programları aynı anda uygulayamayacak olan firmaların programları
değerlendirerek seçimler yapmasını gerekli kılmaktadır. Bu ihtiyaçtan yola
çıkılarak yapılan bu çalışma daTürkiye’ de farklı sektörlerde faaliyet gösteren
6 firmanın programları değerlendirmesi sağlanmış ve belirlenen 19 programın
literatür taramasıyla belirlenen önem, odak firma için uygunluk ve
tedarikçilerin katılım seviyesi kriterleriyle, VIKOR yöntemi kullanılarak
değerlendirilmesi ile programların önceliklendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Çevresel performans, Yeşil tedarik zinciri yönetimi, Yeşil tedarikçi geliştirme (GSD), VIKOR yöntemi

Kaynakça

• Akça, N., Sönmez, S., Gür, Ş., Yılmaz, A. & Eren, T. (2018). “Kamu Sahipliğindeki Hastanelerde Analitik Ağ Süreci Yöntemi ile Finansal Yönetici Seçimi”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(2), 133-146.
• Akman, G. (2015). “Evaluating Suppliers To Include Green Supplier Development Programs Via Fuzzy C-Means and VIKOR Methods”, Computers and Industrial Engineering, 86(6). 69-82.
• Aydın, S., (2017). İletişim Yaklaşımıyla Sürdürülebilirlik Kavramı, Yeşil Kavramı ve Yerel-Küresel Yansımaları ile ilgili bir İnceleme Örneği. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 137 s., İstanbul.
• Awasthi, A., Chauhan, S. S., & Goyal, S. K. (2010). A fuzzy multicriteria approach for evaluating environmental performance of suppliers. International Journal of Production Economics, 126, 370–378.
• Bai, C. & Sarkis, J. (2010). “Green supplier development: Analytical evaluation using rough set theory”, Journal of Cleaner Production, 18(12), 1200-1210.
• Birou, L.M. & Fawcett, S.E. (1994). “Supplier involvement in integrated product development: a comparison of US and European practices”, International Journal of Physical Distribution and Logistics Management, 24(5), 4-14.
• Carter, C.R., Kale, R. & Grimm, C.M. (2000). “Environmental purchasing and firm performance: An empirical investigation”, Transportation Research Part E, 36(3), 219-228.
• Curkovic, S. & Sroufe, R. (2011). “Using ISO 14001 to promote a sustainable supply chain strategy”, Business Strategy and the Environment, 20(2), 71-93.
• Demirel, N.Ç. & Yücenur, G.N. (2011). The Cruise Port Place Selection Problem with Extended VIKOR and ANP Methodologies under Fuzzy Environment. World Congress on Engineering, International Association of Engineers, 6 July – 8 July 2011. London, 1128-1133.
• Dobos, I. & Vörösmarty, G. (2014). “Green supplier selection and evaluation using DEA-type”, International Journal Production Economics, 157, 273-278.
• Dou, Y., Zhu, Q. & Sarkis, J. (2014). “Evaluating green supplier development programs with a grey-analytical network process-based methodology”, European Journal of Operational Research, 233(2), 420-431,
• Dunn, S.C. & Young, R.R. (2004). Supplier assistance within supplier development initiatives. The Journal of Supply Chain Management 40 (3), 19–29.
• Eren, T. & Gür, Ş. (2018). “Ameliyathanelerin Performanslarına Etki Eden Faktörlerin Bulanık AHP ile Değerlendirmesi”, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3), 197-204.
• Ertuğrul İ. & Özçil A. (2014). “Çok Kriterli Karar Vermede TOPSIS ve VIKOR Yöntemleriyle Klima Seçimi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 4(1), 267-282.
• Fu, X., Zhu, Q., & Sarkis, J. (2012). Evaluating green supplier development programs at a telecommunications systems provider. International Journal of Production Economics, 40, 357–367.
• Foerstl, K., Azadegan, A., Leppelt, T. & Hartmann, E. (2015). “Drivers of supplier sustainability: moving beyond compliance to commitment”, Journal of Supply Chain Management, 51(1), 67-92.
• Gür, Ş., Uslu, B., Eren, T., Akça, N., Yılmaz, A. & Sönmez, S. (2018). “Analitik Ağ Süreci Yöntemi Kullanılarak Hastanelerde Ameliyathane Performansının Değerlendirilmesi", Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3 (3), 10-25.
• Hahn, C.K., Watts, C.A. & Kim, K.Y. (1990). “The supplier development program: a conceptual model”, International Journal of Purchasing and Materials Management, 26(2), 2-7.
• Hamurcu M. & Eren T. (2018). "Sürdürülebilir Kent İçi Ulaşım için Bulanık AHP Tabanlı VIKOR Yöntemi ile Proje Seçimi", NWSA Engineering Science, 13(3), 201-216.
• Hamurcu M., Alağaş, H.M. & Eren, T. (2017). “Selection of Rail System Projects with Analytic Hierarchy Process and Goal Programmıng”, Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, 8 (4), 291-302.
• Hartley, J.L. & Jones, G.E. (1997). “Process oriented supplier development: building the capability for change”, International Journal of Purchasing and Materials Management, 23(3), 24-29.
• Humphreys, P.K., Li, W.L. & Chan, L.Y. (2004). “The impact of supplier development on buyer- supplier performance”, Omega, 32(2), 131-143.
• Hürol, H.Y. (2014). A Study on Social Sustainability: The Case of Doğanbey Urban Renewal Project in Bursa. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 255 s., Ankara.
• Hsu, C. W. & Hu, A. H. (2009). “Applying Hazardous Substance Management to Supplier Selection Using Analytic Network Process”, Journal of Cleaner Production, 17, 255-264.
• Klassen, R.D. & Mclaughlin, C.P. (1996). “The impact of environmental management on firm performance”, Management Science, 42(8), 1199-1214.
• Klassen, R.D. & Vachon, S. (2003). “Collaboration and evaluation in the supply chain: The impact on plant-level environmental investment”, Production and Operations Management, 12(3), 336-353.
• Kuo, R. J., Wang, Y. C., & Tien, F. C. (2010). Integration of artificial neural network and MADA methods for green supplier selection. Journal of Cleaner Production, 18, 1161–1170.
• Lee, C. (2008). “Green Suppliers with Environmental Performance in The Supply Chain Perspective”, Asia Pacific Management Review, 13(4), 731-774.
• Lee, S. & Klassen, R.D. (2008). “Drivers and enablers that foster environmental management capabilities in small- and medium-sized suppliers in supply chains”, Production and Operations Management, 17(6), 573-586.
• Lemke, F., Goffin, K. & Szwejczewski, M. (2003). “Investigating the meaning of supplier-manufacturer partnerships: an exploratory study”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 33(1), 12-35.
• Lu, L. Y. Y., Wu, C. H. & Kuo, T. C. (2007). Environmental principles applicable to green supplier evaluation by using multi-objective decision analysis. International Journal of Production Research, 45(18-19), 4317–4331.
• Melnyk, S.A., Sroufe, R.P. & Calantone, R. (2003). “Assessing the impact of environmental management systems on corporate and environmental performance”, Journal of Operations Management, 21(3), 329-351.
• Menguc, B., Auh, S. & Ozanne, L. (2010). “The interactive effect of internal and external factors on a proactive environmental strategy and its influence on a firm’s performance”, Journal of Business Ethics, 94(2), 279-298.
• Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2007). Extended VIKOR method in comparison with outranking methods. European journal of operational research, 178(2), 514-529.
• Özcan, E.C., Hamurcu, M, Alağaş, H.M. & Eren, T. (2018). “Project Selection for Urban Rail Transportation by Using Constraint Programming – MCDM Combination”, Journal of Trends in the Development of Machinery and Associated Technology, 21(1), 89-92.
• Porter, M.E. & Van Der Linde, C. (1995). “Toward a new conception of the environment-competitiveness relationship”, Journal of Economic Perspectives, 9(4), 97-118.
• Prajogo, D., Chowdhury, M., Yeung, A. C. L. & Cheng, T. C. E. (2012). The relationship between supp¬lier management and firm’s operational performance: A multi-dimensional perspective. International Journal of Production Economics, 136(1), 123–130.
• Pullman, M.E., Maloni, M.J. & Carter, C.R. (2009). “Food for thought: Social versus environmental sustainability practices and performance outcomes”, Journal of Supply Chain Management, 45(4), 38-54.
• Ross, A.D. & Jayaraman, V. (2009). “Strategic purchases of bundled products in a health care supply chain environment”, Decision Sciences, 40(2), 269-293.
• Rusinko, C.A. (2007). “Green manufacturing: An evaluation of environmentally sustainable manufacturing practices and their impact on competitive outcomes”, IEEE Transactions on Engineering Management, 54(3), 445-454.
• Sucky, E. & Durst, S.M. (2013). “Supplier development: current status of empirical research”, International Journal of Procurement Management, 6(1), 92-127.
• Şişman B., (2016), “Bulanık MOORA Yöntemi Kullanılarak Yeşil Tedarikçi Geliştirme Programlarının Seçimi ve Değerlendirilmesi”, Journal of Yasar University, 2016, 11/44, 302-315.
• Taş, C., Bedir, N., Alağaş, H.M., Eren, T. & Çetin, S. (2018). “AHP-TOPSIS Yöntemleri Entegrasyonu ile Poliklinik Değerlendirilmesi: Ankara’da Bir Uygulama”, Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(1), 1-16.
• Thakker S. & Rane S. (2018). “Implementation of green supplier development process model in Indian automobile industry” Management of Environmental Quality: An International Journal 29(5).
• Tsoulfas, G. T. & Pappis, C. P. (2006). Environmental principles applicable to supply chains design and operation. Journal of Cleaner Production, 14(18), 1593–1602.
• Uçakcıoğlu, B. & Eren, T. (2017). Analitik Hiyerarşi Prosesi ve VIKOR Yöntemleri ile Hava Savunma Sanayiinde Yatırım Projesi Seçimi, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2(2), 35-53.
• Uslu, B., Gür, Ş. & Eren, T. (2019). “Endüstri 4.0 Uygulaması İçin En İyi Strateji Seçiminin AAS ve TOPSIS Yöntemleri ile Değerlendirilmesi”, Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi- B Teorik Bilimler, 7(1), 13-38.
• Xu Y. & Peng Q. (2018). “An Empirical Study on the Relationship between Green Supplier Development and Firm Performance”, American Journal of Industrial and Business Management, 8, 930-945.