Varlık Fonu Etkinlik Tartışmaları: Türkiye Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 127 - 144, 24.12.2022

Hacı Acar Sıddıka Akdeniz

Öz

Varlık Fonları finansmanlarını genellikle doğal gaz ve petrol gibi doğal kaynaklarının ihracından elde edilen gelirler, cari işlemler fazlası ve özelleştirme gelirleri gibi kalemlerden sağlamaktadırlar. Dünya ilk olarak 1953 yılında Kuveyt’in kurmuş olduğu Kuveyt Investment Authority (KIA) ile Varlık Fonu ile tanışmıştır. Türkiye’de ise bu tarih 2016’dır. Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 26 Ağustos 2016 tarihinde, Türkiye Varlık Fonu kanun tasarısının kabulüyle resmi olarak kurulmuş ve ulusal varlık fonu konusu ekonomik anlamda yaşantımıza girmiştir. 6 Şubat 2017 tarihinde kanun hükmünde kararname ile birtakım büyük ölçekli kamu kuruluşları ve hazine arazileri bu fona aktarılmıştır. Bu büyük kapsamlı değişimler geniş çaplı ses getirmiş ve kamuoyu tarafından “Varlık Fonu Nedir?” sorusu sorulmuştur. Bu çalışmada, Türkiye Varlık Fonu’nun etkinliği, portföyünde yer alan kurumların fona devredilmeden önce ve devredildikten sonraki yıllara ait finansal tabloları incelenerek araştırılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda Türkiye Varlık Fonu’na aktarılan kurumların büyük bir kısmının finansal olarak etkin olmadığı hatta devredilen bazı kurumların devredilmeden önceki durumlarından daha geriye düştükleri sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Varlık Fonları, Türkiye Varlık Fonu, Ulusal Varlık Fonu Endeksleri, Santiago Prensipleri.

WEALTH FUND ACTIVITY DISCUSSIONS: A REVIEW ON TURKEY

Öz

Wealth Funds generally provide their financing from items such as income from the export of natural resources such as natural gas and oil, current account surplus and privatization income. The world first met the Wealth Fund with the Kuwait Investment Authority (KIA), which was established by Kuwait in 1953. In Turkey, this date is 2016. Turkey Wealth Fund Management Anonim Şirketi was officially established by the Turkish Grand National Assembly on August 26, 2016 with the adoption of the Turkish Wealth Fund draft law, and the subject of national wealth fund entered our lives in economic terms. On February 6, 2017, a number of large-scale public institutions and treasury lands were transferred to this fund by decree. These large-scale changes had a wide impact and were popularized by the public as "What is Wealth Fund?" question has been asked. In this study, the effectiveness of the Turkey Wealth Fund was investigated by examining the financial statements of the institutions in its portfolio before and after the transfer to the fund. As a result of this study, it has been concluded that most of the institutions transferred to the Turkey Wealth Fund are not financially efficient, and that some transferred institutions are more backward than they were before they were transferred.

Anahtar Kelimeler

Varlık Fonları, Türkiye Varlık Fonu, Ulusal Varlık Fonu Endeksleri, Santiago Prensipleri.

Kaynakça

• Akyol, M. ve Hayaloğlu, P. (2017). Kurumsal yapının ülkelerin varlık fonları üzerindeki etkisi: dinamik panel veri analizi. International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 3(4), 270-279. doı: 10.26728/ideas.44
• Alhashel, B. (2015). Sovereign Wealth Funds: A literature review. Journal of Economics and Business, 78, 1-13.
• Beken, H. ve Baltacı, N. (2019). Türkiye ulusal varlık fonuna ilişkin bir değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17 (1), 333-356. Erişim adresi: https://doi.org/10.11611/yead.491144
• Borsa İstanbul Anonim Şirketi, (2022). Finansal tablo ve raporlar. Erişim adresi:https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/191/finansal-tablo-ve-raporlar
• BOTAŞ, (2019). Ayrıntılı bilanço. Erişim adresi:https://www.botas.gov.tr/Sayfa/bilanco/45
• BOTAŞ, (2019). Ayrıntılı gelir tablosu. Erişim adresi:https://www.botas.gov.tr/Sayfa/gelir-tablosu/48
• Candelon, B., Kerkour, M. ve Lecourt, C. (2011). Are sovereign wealth funds ınvestments determined by macroeconomic factors? University Maastricht Working Paper. Erişim adresi: https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=75b67cb187fa9a1c881c4429c4d7e9e
• Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2022). Faaliyet raporları. Erişim adresi:https://www.caykur.gov.tr/Pages/Yayinlar/FaaliyetRaporlari.aspx
• Deventer, K.L., Han, X. ve Malatesta, P. (2009). Firm values and sovereign wealth fund ınvestment. Working Paper, University of Washington, 98(2), 1-28. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0304405X10001327
• Durdu, M. (2018). Türkiye varlık fonu için bir uygulama örneği: Singapur temasek holding. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(2), 74-92. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/neuhfd/issue/41766/452225
• Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2022). Bağımsız denetim raporları. Erişim adresi:https://www.etimaden.gov.tr/bagimsiz-deneti-m
• Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2022). Faaliyet raporları. Erişim adresi:https://www.etimaden.gov.tr/dokumanlar
• Gıeve, J. (2009). Sovereign wealth funds and global ımbalances. Revue D'économie Financière (English Ed.), 9(1), 163-177. doı: 10.3406/ecofi.2009.5503
• Gieve, J. (2008). Sovereign Wealth Funds And Global Imbalances. London: Sovereign Wealth Management Conference.
• İnce, Ş. (2019). Dünyada Varlık Fonu Yönetimi ve Uygulamaları. Yüksek lisans tezi. Ulusal tez merkezi veri tabanından erişildi(Tez no:560301).
• Jen, S. (2007). Sovereign wealth fund what they are and what’s happening? World Economics, 8(4), 1-7. Erişim adresi: http://www.afi.es/EO/SOVEREIGN%20WEALTH%20FUNDS%20STEPHEN%20JEN.pdf
• KAP, (2022). Kamuoyu aydınlatma platformu resmi web sitesi. Erişim adresi:https://www.kap.org.tr/tr/sirket-finansal-bilgileri/4028e4a241e538ab0141ea9c96912c8b
• Karagöl, E.T.,& Koç, Y. E., (2016), Dünyada ve Türkiye’de Varlık Fonu, SETA Analiz, Sayı:169, 1-25,https://setav.org/assets/uploads/2016/11/20161028172334_varlik-fonu-pdf.pdf.
• Kimmitt, R. M. (2008). Public Footprints in Private Markets: Sovereign Wealth Funds and the World Economy. Foreign Affairs. Council on Foreign Relations, 87(1), 119-130.
• Konukman, A. ve Şimşek, O. (2017). Ulusal varlık fonu ve Türkiye uygulaması. Çalışma ve Toplum, 4(55). 1913-1944. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ct/issue/71766/1154962
• Megginson, W. L. ve Fotak, V. (2015). Rise of the fiducıary state: a survey of sovereıgn wealth fund research. Journal of Economic Surveys, 29 (4), 733-778. Erişim Adresi: https://econpapers.repec.org/article/blajecsur/v_3a29_3ay_3a2015_3ai_3a4_3ap_3a733-778.htm
• Özkul, İ. (2017). 11 Soruda Tüm Yönleriyle Türkiye Varlık Fonu. Dünya Gazetesi. http://www.dunya.com/ekonomi/11-soruda-tum-yonleriyle-turkiye-varlikfonu-haberi-349431
• PTT. (Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi), (2019). Sektörel raporlar. Erişim adresi:https://www.ptt.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/BilgiBankasi.aspx
• Rozanov, A. (2005). Who holds the wealth of nations? Central Banking Journal, 15(4), 52-57. Erişim adresi: http://piketty.pse.ens.fr/files/capital21c/xls/RawDataFiles/WealthReportsEtc/SovereignFunds/General/Rozanov2005.pdf
• SWFI, (2021). İnternational Wealth Fund İnstitute. Erişim adresi: https://www.swfinstitute.org/research/linaburg-maduell-transparency-index
• Şahin, Ö.U. (2017). Kamu maliyesi-varlık fonu ilişkisi: Türkiye için fırsat mı tehdit mi? Uluslararası Rating Academy Kongresi: Bilim, Kültür ve Sanatta Güzeli Arayış, Çanakkale, 11- 13 Mayıs 2017, cilt.1, 335-364. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/358098
• T.C. Sayıştay Başkanlığı, (2022). Kamu işletmeleri genel raporları. Erişim adresi:https://sayistay.gov.tr/reports/category/8-kamu-isletmeleri-genel-raporlari
• T.C. Ziraat Bankası Anonim Şirketi, (2022). Denetim raporu ve mali tablolar. Erişim adresi:https://www.ziraatbank.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/finansal-bilgiler/denetim-raporu-ve-mali-tablolar
• Türk Hava Yolları Anonim Şirketi, (2022). Finansal raporlar. Erişim adresi:https://investor.turkishairlines.com/tr/mali-ve-operasyonel-veriler/finansal-raporlar
• Türk Telekomünikasyon Anonim Şirketi, (2022). Faaliyet raporları. Erişim adresi:https://www.ttyatirimciiliskileri.com.tr/tr-tr/mali-operasyonel-veriler/sayfalar/faaliyet-raporlari
• Türkcell İletişim Hizmetleri Anonim Şirketi, (2022). Finansal sonuçlar. Erişim adresi:https://m.turkcell.com.tr/tr/hakkimizda/yatirimci-iliskileri/ceyrek-finansal-sonuclar
• Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi, (2022). Bağımsız denetim raporları. Erişim adresi:https://www.halkbank.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/finansal-bilgiler/finansal-bilgiler/finansal-tablolar-ve-bagimsiz-denetim-raporlari.html
• Türkiye Petrolleri Anonim Otaklığı, (2021) UFRS'ye göre gelir tablosu. Erişim adresi:https://www.tpao.gov.tr/ufrsye-gore-gelir-tablosu
• Türkiye Petrolleri Anonim Otaklığı, (2021). UFRS'ye göre bilanço. Erişim adresi:https://www.tpao.gov.tr/ufrsye-gore-bilanco
• Türkiye Sigorta Anonim Şirketi, (2022). Finansal tablolar. Erişim adresi:https://www.turkiyesigorta.com.tr/yatirimci-iliskileri/sigorta/finansal-bilgiler/finansal-tablolar
• Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı, (2022). Konsolide raporlar. Erişim adresi:https://www.vakifbank.com.tr/konsolide-raporlar.aspx?pageID=2533
• TÜRKSAT Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme Anonim Şirketi, 2022: Faaliyet raporları. Erişim adresi:https://www.turksat.com.tr/tr/hakkimizda/faaliyet-raporlari
• TVF, (2022). Türkiye varlık fonu resmi web sitesi. Erişim adresi: https://www.tvf.com.tr/
• Yamak, T. ve Saygın, E. (2019). Türkiye’nin ekonomik güç potansiyeli: bir ‘ekonomi diplomasisi’ enstrümanı olarak Türkiye varlık fonu uygulaması. Fiscaoeconomia, 3 (1), 88-114. doı: 10.25295/fsecon.2019.01.003
• Yayla, Y. (2019). Ulusal varlık fonları: süreklileşme ve yaygınlaşma. Fiscaoeconomia, 3(1), 115-133. Erişim adresi: https://doi.org/10.25295/fsecon.2019.01.003