2010-2026 Yılları Arasında Türkiye’deki Vergi Harcamalarının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 187 - 199, 28.10.2024

Muhammed Fatih Işikman , Bahadir Sazak Dogan

https://doi.org/10.70101/ussmad.1538832

Öz

ÖZ
Devletler kamu harcamalarını gerçekleştirmek için gelire ihtiyaç duymaktadır. Devlet eliyle yapılacak olan kamu harcamalarının finansmanı için en sık başvurulan gelir türleri arasında vergi gelirleri ilk sırada yer almaktadır. Vergiler sadece kamu harcamalarının finansmanında kullanmak için değil aynı zamanda ekonomik ve sosyal dengeyi sağlamak için de başvurulan gelir türü olması sebebiyle de önemli bir yere sahiptir. İlgili çerçevede, bazı sosyal amaçları yerine getirmek için vergi harcamaları olarak adlandırılan, vergilemede muafiyet, istisna, indirim, erteleme ve mahsup gibi çeşitli uygulamalar da vergi sistemlerinde yer almaktadır. Sözü edilen uygulamalar devletin elde edeceği vergi gelirlerini azaltıcı bir etki yaratması sebebiyle devletin elde edeceği gelirden vazgeçmesi manasına gelmektedir.
Bu çalışmada 2015-2018 yılları arasında vergi harcama raporlarında yer alan gerçekleşen vergi harcamaları ile aynı yıllar için yapılan tahminler arasındaki sapma oranları hesaplanmıştır. 2010-2026 yılları arasında yapılan vergi harcama tahminleri bu sapma oranlarının ortalamasına göre tekrar hesaplanmıştır. Son olarak vergi harcamaları alanında meydana gelen artışın sebepleri üzerine görüşler ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi Harcamaları, İndirim, İstisna, Muafiyet

Assessment of Tax Expenditures in Türkiye Between 2010-2026

Öz

States need income to carry out public expenditures. Tax revenues are the most frequently used revenue source for financing public expenditures to be made by the state. Taxes have an important place not only for financing public expenditures but also because they are the type of revenue used to ensure economic and social balance. In the relevant framework, various practices such as tax expenditures, exemptions, exceptions, reductions, deferrals and offsets in taxation are also included in tax systems in order to fulfill certain social objectives. The practices mentioned have a decreasing effect on the tax revenues to be obtained by the state, meaning that the state gives up the revenue it will obtain.
In this study, the deviation rates between the realized tax expenditures and the estimations made for the same years in the tax expenditure reports between 2015-2018 were calculated. The tax expenditure estimations made between 2010-2026 were recalculated according to the average of these deviation rates. Finally, opinions were expressed on the reasons for the increase in tax expenditures.

Anahtar Kelimeler

Tax, Tax Expenditures, discount exception exemption

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2011). Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi. Ankara.
• AY, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Resmi Gazete 17863 (09 Kasım 1982). https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/anayasa/
• Çiçek, U. & Uğur, K. (2018). Türkiye’de Vergi Harcamalarının Analizi: 2012-2017 Dönemi. International Journal of Disciplines in Economics & Administrative Sciences Studies, 4(8), 353-364.
• Demir, İ, C. (2013). Türkiye’de Vergi Yükü (Objektif Ve Subjektif Yönleriyle), Dora Yayınları. Afyonkarahisar.
• Diri, M. & Gök, O. (2015). Gelir Vergisi Beyannamesinde Mahsup Edilecek Vergiler ve İadesi. Vergi Raporu Dergisi, 186, 298-310.
• Doğan, B. S. & Aktaş, E. E. (2023). Mükelleflerin Vergiye Uyum Kararları Üzerinde Etkili Unsurlar. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 18(1), 43-58.
• Eriçok, R. E. (2019). Türkiye’de Vergi Harcamalarının Gelişimi: 2015-2021. İstanbul İktisat Dergisi, 69(2), 321-355.
• Giray, F. (2002). Vergi harcamaları: Harcama vergileri açısından analizi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 27-52.
• Kapucu, R. & Aytaç, D. (2023). Vergi Harcamaları ve Yükselen Piyasalarda Bir Karşılaştırma; Türkiye ve Latin Amerika. Hitit Ekonomi ve Politika Dergisi, 3(2), 93-127.
• Kırbaş, S. (2004). Vergi Hukuku (16. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kulu, B. (2000). Vergi Harcaması ve Uygulama Örnekleri. Vergi Dünyası, 228.
• Nadaroğlu, H. (1983). Kamu Maliyesi Teorisi, Okan Dağıtımcılık Yayımcılık. İstanbul.
• Öztürk, İ. (2016). Bütçe Kanununa Ekli Vergi Harcamaları Listesinin Mevzuatla Ücret Gelirlerine İlişkin Getirilen Muafiyet, İstisna ve İndirimler Bağlamında Analizi, Sosyoekonomi, 24(27), 57-83.
• Özvar, S. & Saruç, N. T. (2021). Vergi Uyumu ve Ödül Etkisi: Gelir ve Kurumlar Vergisinde Uygulanan İndirim. Maliye Dergisi, 181, 112-140.
• Ricardo, D. (1970). Principles Of Political Economy And Taxation, Ed. Piero Sraffa, Vol. I.
• Saraç, Ö. (2010). Vergi Harcamaları ve İktisadi Etkileri. Maliye Dergisi, 159, 262-277.
• Şanlı, F. & Tekin, A. (2023). Vergi Harcamalarının Gelişimi (Fransa, İsveç, Meksika, Avustralya, 2016-2023) . Dumlupınar Üniversitesi İibf Dergisi, (11) , 41-62.
• Tekin, A. & Sökmen-Gürçam, Ö. (2015). Vergi Harcamaları: Seçilmiş Bazı OECD Ülke Uygulamaları. Akü İİBF Dergisi, 17(2), 139-158.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2023 https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/01/4-2023-Yili-Vergi-Harcamalari-Listesi_2023Butcesi.pdf
• T.C. Maliye Bakanlığı (2016). Vergi Harcamaları Raporu, Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü Yayınları. TCMB, 2024 Döviz Kurları. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_2 adresinden 29.04.2024 tarihinde elde edilmiştir.
• TÜİK, (2024). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=enflasyon-ve-fiyat-106&dil=1 adresinden 02.05.2024 tarihinde elde edilmiştir.
• Uğurlu, H. (2013). Vergi Harcamaları Uygulamaları Ve Etkilerinin Analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Trabzon.
• Yoruldu, M. (2021). Türkiye’de vergi harcamalarının vergilendirmenin fonksiyonları açısından değerlendirilmesi: 2019-2023. Maliye Çalışmaları Dergisi, (65), 139-150.
• Yoruldu, M. & Yalçın, A. Z. (Ekim 2023). Türkiye’de Gelir Vergisi Açığı: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, Vergi Raporu, 289, (122-135).