ZARAR SİGORTALARINDA MENFAAT EKSİKLİĞİNİN TÜRK BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 2, 121 - 150, 30.10.2025

Merve Nur Savaş

https://doi.org/10.63742/ustbd.1728327

Öz

Zarar sigortaları, sigorta ettiren kişinin malvarlığına ilişkin bir riskin gerçekleşmesi durumunda, sigortacının tazminat ödeme borcunu üstlendiği sözleşmelerdir. Bu tür sigortaların geçerli şekilde kurulabilmesi için, sigorta ettirenin sigorta konusu üzerinde hukuken korunabilir bir menfaate, yani “sigorta menfaatine” sahip olması gerekir. Çünkü bu menfaat, sigortacının tazminat yükümlülüğünü doğuran temel unsurdur ve sözleşmenin dayanağını oluşturur.
Sigorta menfaatine ilişkin eksiklikler hem sigorta sözleşmesinin kurulması aşamasında hem de sözleşme devam ederken ortaya çıkabilir. Ayrıca, mevcut bir menfaatin zamanla ortadan kalkması da mümkündür. Bu tür durumlar, sigorta sözleşmesinin geçerliliği ve sigortacının tazminat yükümlülüğü açısından çeşitli hukuki sorunlara yol açabilir. Bu makalede, zarar sigortalarında menfaat kavramının hukuki niteliği, kapsamı ve sınırları ile menfaatin baştan itibaren mevcut olmaması veya sonradan sona ermesi hâllerinde doğabilecek hukuki sonuçlar ayrıntılı şekilde incelenecektir.
Çalışmamızda menfaat kavramı sigorta hukuku çerçevesinde detaylı olarak irdelenecektir. Bu çalışmada yöntem olarak literatür taraması esas alınmıştır. Bu çerçevede konuya ilişkin akademik kaynaklar incelenecek ve yargı kararları da değerlendirmeye tâbi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Zarar Sigortası , Sigorta Menfaati , Riziko

Kaynakça

• Akgün, E. (2017), Ferdi kaza sigortası sözleşmesi, İstanbul.
• Akmut, Ö. (1980), Hayat sigortası teori ve Türkiye’deki uygulama, Ankara.
• Antalya, G. (2019), Borçlar hukuku genel hükümler Cilt V/1,2 Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara.
• Atamer, K. (2011), Yeni Türk Ticaret Kanunu uyarınca ‘zarar sigortaları’na giriş, BATİDER, 27(1) (Zarar Sigortaları)
• Atamer, K. (2016) Zarar sigortalarında sigortalıdan başka kişilerin tazminat üzerindeki hakları, (Başka Kişilerin Hakları), Batider.
• Ayan, M., (2020) Eşya hukuku 2 mülkiyet Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, Ankara.
• Bilgen, M. (2017), Öğreti ve uygulamada sigorta hukuku iki cilt bir arada, Ankara.
• Bozer, A. (2004), Sigorta hukuku, Ankara.
• Can, M. (2018), Türk Özel Sigorta Hukuku (Ders Kitabı) Cilt 1, Ankara.
• Cebe, M. S. (2018), Uygulamalı sigorta hukuku, Ankara.
• Çeker, M. (2011), 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre hukuku, İstanbul.
• Çekin, M. S. (2016), 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 71 çerçevesinde tehlike sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Erdem, E. (2017), Milletlerarası ticaret hukuku, İstanbul.
• Eren, F. (2024), Borçlar hukuku genel hükümler, Yetkin Yayınevi, İstanbul.
• Esener, T. & Güven, K. (2012), Eşya hukuku Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara.
• Hatemi, H., (2020) Eşya hukuku, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Helvacı, İ. (2017), Hukuki mütalaalar Cilt 2 (2010-2015), Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Kabukçuoğlu Özer, D. (2014), Mukayeseli hukukta ve uygulamada hayat sigortası, Seçkin Yayıncılık, Ankara. Kara, E. (2020), Sigortalanabilir menfaat ilkesi, Yetkin Yayınevi, Ankara.
• Karahan, S. (1995) Üçüncü şahıslara karşı mali mesuliyet sigortasında sigorta himayesinin kapsamı Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1995, 396-388.
• Kayıhan, Ş. & Bağcı, Ö. (2018), Türk özel sigorta hukuku dersleri, Kocaeli.
• Kender, R. (2017), Türkiye’de hususi sigorta hukuku (Hususi Sigorta), İstanbul.
• Nomer, H. (2020), Borçlar hukuku genel hükümler 17. Baskı, İstanbul.
• Oğuzman, K. & Öz, T. (2016), Borçlar hukuku genel hükümler, Cilt 1, İstanbul.
• Oğuzman, K. & Öz, T. (2016), Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 2, İstanbul.
• Oğuzman, K., Silici, Ö. & Oktay Özdemir, S. (2020), Eşya hukuku Gözden Geçirilmiş Genişletilmiş 22. Baskı, İstanbul.
• Omağ, M. K. (2019), Özel sigorta hukukunda sigorta ettirenlerin korunması himayesi, Özel Sigorta Hukukuna Hâkim İlke ve Kurumlar (1975-2016) Makaleler – Tebliğler, İstanbul.
• Özdemir, E., (2020), İş sağlığı ve güvenliği hukuku dersleri, İstanbul.
• Karasu, R. (2015), 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun sorumluluk sigortalarına ilişkin hükümlerinin değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(4), 682-706.
• Sayhan, İ. (2001), Sigorta sözleşmelerinin konusu, Ankara.
• Serozan, R. (2014), Eşya hukuku I Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul.
• Sevinç Kuyucu, A., CIF satışlarda kurulacak sigorta sözleşmesi ve satış bedelinin ödenmemesinin sigorta konusu menfaat bakımından değerlendirilmesi, İÜHFD, 11 (2), ss, 724-739.
• Sopacı Öztuna, B. (2018), Sigorta konusu menfaatin yokluğunun ve menfaat sahibi değişikliğinin sözleşmeye etkisi, Sigorta Hukuku Sempozyumları, ss.111-119.
• Süzel, C. (2017), Özel sağlık sigortası sözleşmesinin niteliği, tarafları ve ömür boyu yenileme garantisi (Sağlık Sigortası),
• Süzel, C. (2017), Bireysel kredilerle bağlantılı kurulan sigorta sözleşmeleri mevzuatının değerlendirilmesi (kredi bağlantılı), Sigorta Hukukunun Bazı Güncel Sorunları, ss.93-141.
• Şenocak, K. (2000), Mesleki sorumluluk sigortası (Sorumluluk), Ankara.
• Şenocak, K. (2009), Türk Ticaret Kanunu’nun mal sigortasına ilişkin hükümlerinin sorumluluk sigortasına uygulanabilirliği (Uygulanabilirlik), AÜHFD, Cilt: 58, Sayı: 1.
• Şenocak, K. (2009), Üçüncü şahıs lehine hayat sigortası sözleşmesi (Hayat Sigortası Sözleşmesi).
• Şenocak, K. (2012), Hayatı sigorta edilecek kişi (Riziko Şahsı), BATİDER.
• Taşkın, M. (2019), Krediye Bağlı hayat sigortası sözleşmesi (Hayat Sigortası), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Doktora Tezleri Dizisi, İstanbul.
• Taşkın, M., Zarar sigortalarında menfaat eksikliği (Menfaat Eksikliği), BATİDER, 33(1), 261.
• Topuz, M., (2017), Finansal kiralama (leasing) sözleşmesi, Ankara.
• Ulaş, I. (1997), Uygulamalı can sigortası hukuku hayat ve kişisel kaza sigortaları (Can Sigortaları), Ankara.
• Ulaş, I. (2005), Uygulamacı gözüyle Türk Ticaret Kanunu tasarısına bakış (Tasarı), BATİDER, 23(2), 189-210.
• Ulaş, I. (2010), Uygulamalı sigorta hukuku mal ve sorumluluk sigortaları (Zarar Sigortaları), Ankara.
• Ülgen, H. (2016), Başkası lehine sigorta ve bu sigortada sigortalının ve sigorta ettirenin talep ve dava hakkı, MÜHFHAD, 22(3), 2827-2838.
• Ünan, S., (2016), Sigorta Tüketici Hukuku (Tüketici Hukuku), İstanbul.
• Ünan, S., (2017), Hayat sigortasında lehtar atama ile ilgili bazı sorunlar (Lehtar Atama), Prof. Dr. İur. Merih Kemal Omağ’a Armağan, İKÜHFD, 16(2-3), 295-330.
• Ünan, S., (2020), Türk Ticaret Kanunu şerhi altıncı kitap: sigorta hukuku, Cilt I Genel Hükümler (Genel Hükümler).
• Ünan, S., (2020), Türk Ticaret Kanunu şerhi altıncı kitap: sigorta hukuku, Cilt II Zarar Sigortaları (Zarar Sigortaları).
• Ünan, S., (2020), Türk Ticaret Kanunu şerhi altıncı kitap: sigorta hukuku, Cilt III Can Sigortaları (Can Sigortaları).
• Yazıcıoğlu, E. (2018), Sorumluluk sigortalarında riziko, Sigorta Hukuku Sempozyumları, ss.458-462.
• Yazıcıoğlu, E. & Şeker Öğüz, Z. (2019), Sigorta hukuku, İstanbul 2019.
• Yeşilova Aras, E. (2013), Sorumluluk sigortalarında zarar görenin doğrudan dava hakkı TTK m.1478), Ankara.