İbnü’l-Arabî'de Vücûd Kavramına Dair Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2023, , 135 - 149, 30.06.2023

Yakup Dağeri , Veysel Akkaya

https://doi.org/10.56361/usul.1262830

Öz

Beşeriyet yüzyıllardır insan, alem ve yaratıcı üzerine fikirlerde bulunmuştur. Bu minvalde din ilimlerinin ve felsefî mekteplerin temel problematiği olarak “varlık/vücûd” konusu uzun süre tartışıla gelmiştir. Vücûdun aslı, mahiyeti ve nihai durumunun tespiti, var olanların yaratıcı ile irtibatının nasıl oluşu bu tartışmaların temel sorunları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu soru ve sorunlara “Var olan” ve “varlığın yegâne sahibi olan” tarafından ilahî cevaplar elçileri vasıtasıyla bildirilmiştir. Gerçek var olanın kendisi oluşu, var olanların varlığının kendisinden oluşu, var olanlar yok iken de kendisinin var oluşu ve sonradan var olanların O’nun varlığı karşısında var olamayışı bu soruların bazı cevaplarıdır. Beşeriyetin mana vermeye çalıştığı bu sorulara batı ve doğu düşüncesine damgasını vuran İbnü’l-Arabî’nin tespitleri ise ayrıca önem arz etmektedir. Evrensel bir dil niteliğinde olan metafizik dilinden faydalanarak fikirler serdeden İbnü’l-Arabî, vücûdun hakikatinin tecelli ile bilineceği savından hareketle varlığın birlikteliğine dair keşfî bilgilerde bulunmuştur. Bu bilgilerde önceki dönemlerin ve fikirlerin aksine tanrı tasavvuru daraltılmaksızın tüm varlıkla aynîleştirildiği ve içkinleştirildiği görülmektedir. İşbu çalışmamız İbnü’l-Arabî’nin vahdet, vücûd ve vahdet-i vücûd görüşlerini itirazlarıyla incelemeye matuftur.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, İnsan, Vahdet-i Vücûd, İbnü’l-Arabî

Some Evaluations on The Idea of Wujūd in Ibn Arabi’s Thought

Öz

Humanity has thought about man, the universe and the creator for centuries. In this respect, the subject of "wujud" as the main problematic of religious sciences and philosophical schools has been widely discussed. The determination of the origin, nature and final state of the body, and how the existing beings are in contact with the creator are the main problems of these discussions. The determinations of Ibn al-Arabi, who left his mark on western and eastern thought, are also important. Making use of the metaphysical language, which is a universal language, Ibnu'l-Arabi, who spread ideas, has discovered information about the unity of existence, based on the claim that the truth of the body will be known through manifestation. In this information, contrary to previous periods and ideas, it is seen that the concept of god is identified with the whole existence and is internalized without narrowing it. This article aims to examine Ibn al-Arabi's views on wahdat, wujūd and wahdat al-wujūd along with the objections against them.

Anahtar Kelimeler

God, Human, Wahdat al-Wujud, Ibn al-Arabi

Kaynakça

• Afîfî, Ebû’l-Alâ. İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2011.
• Arberry, Arthur John. Sufism: An Account of the Mystics of Islam. London: Routledge Taylor & Francis Group, 2008.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2. Basım, 2016.
• Atay, Hüseyin. Farabi ve İbn Sina’ya Göre Yaratma. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1974.
• Başer, Hacı Bayram. Şeriat ve Hakikat - Tasavvufun Teşekkül Süreci. İstanbul: Klasik, 2. Basım, 2021.
• Buehler, Arthur F. “Ahmed Fârûkî Sirhindî: Yeni Bir Değerlendirme”. çev. Mehmet Atalay. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 33 (2014), 95-118.
• Burckhardt, Titus. Introduction to Sufi Doctrine. Bloomington, Indiana: World Wisdom, 2008 ed., 2008.
• Cemîl Salîbâ. el-Mu’cemü’l-felsefî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Lübnani, Mektebetü’l-Medrese, 1982.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Chodkiewicz, Michel. An Ocean Without Shore - Ibn ’Arabî, The Book, and the Law. Albany: State University of New York, 1993.
• Cürcani, Ebü’l-Hasen Alî b Muhammed b Alî Seyyid Şerîf Hanefî el-. Şerhu’l-Mevâkıf ve meahu Hâşiyetu’s-Siyâlkûtî ve’l-Celebî ala Şerhi’l-Mevâkıf. thk. Mahmud Ömer ed-Demmadî. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1. Basım, 1998.
• Elmalılı M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Zehraveyn Yayıncılık, ts.
• Erdem, Hüsameddin. Bir Tanrı-Âlem Münasebeti Olarak Panteizm ve Vahdet-i Vücûd. Ankara: Yorum Maatbası, 1990.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed. el-Kāmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 8. Basım, 2005.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. Mizanü’l-amel. thk. Süleyman Dünya. Kahire: Dârü’l-Maarif, 1. Basım, 1964.
• Gözütok, Şakir. İslam Medeniyetinde Eğitim Felsefesi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım., 2019.
• Gümüşoğlu, Hasan. İslâm Akâidi ve Kelâm. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2019.
• Güngör, Erol. İslâm Tasavvufunun Meseleleri. Ankara: Yer-Su Yayıncılık, 1. Basım, 2018.
• Gürsoy, Kenan. Bir Felsefe Geleneğimiz Var mı? Ankara: Aktif Düşünce Yayınları, 2. Basım, 2014.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed. Şifâü’s-sâil ve tehzibü’l-mesâil. thk. M. Mutî’ el-Hâfız. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1996.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1993.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Abdullah Muhyiddin Muhammed b Ali. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Abdullah Muhyiddin Muhammed b Ali. Fusûsü’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. çev. Ahmed Avni Konuk. nşr. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 8. Basım, 2020.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Abdullah Muhyiddin Muhammed b Ali. Kitâbu’l-Mesâil. nşr. S. Muhammed Dâmâdî. Tahran: Çaphâne-i Şirket-i İntişârât-ı İlmiyye ve Ferhengiyye, 1991.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Risale-i Ehadiye Tercümesi. çev. Recep Ferdi b. Mehmed Ali Ferdi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar, 297.7 ARA 1316 1.
• Kaçar, Erman. “Aristoteles Metafiziğinin Temel İlkeleri ile Aydınlanmada Hakiki Metafizik İddiası Olarak Kant Metafiziği”. Dört Öge 10 (01 Aralık 2016), 101-112.
• Kâdı Beyzâvî. Tavâli’u’l-Envâr. thk. Abbâs Süleyman. Kahire-Beyrut: el-Mektebetu’l-Ezheriyye - Dâru’l-Ceyl, 1. Basım, 1991.
• Kazvînî, Ebu’l-Hasen Necmüddîn Debîrân Ali b. Ömer b. Ali el-Kâtibî. Hikmetü’l-ayn - Şerh-i Allame Şemsüddin Muhammed Mübarekşâh el-Buhârî. thk. Cafer Zahedi. İntişârât-ı Danişkâh-ı Firdevsi, ts.
• Kefevî, Ebü’l-Beka Eyyub b Musa el-Hüseyni el-. el-Külliyyat: Mu’cem fi’l-mustalahat ve’l-furuk el-lugaviyye. thk. Adnan Derviş - Muhammed el-Mısri. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Kılıç, Mahmud Erol. Şeyh-i Ekber: İbn Arabi Düşüncesine Giriş. İstanbul: Sufi Kitap, 3. Basım, 2011.
• Knysh, Alexander D. Islamic Mysticism: A Short History. Leiden: E.J. Brill, 2000.
• Nicholson, Reynold Alleyne. The Mystics Of Islam. London: Routledge and Kegan Paul, 1970.
• Nisaburi, Nizameddin el-Hasan b Muhammed b el-Hüseyin el-Kummi en-. Garâibü’l-Kur’ân ve regâibü’l-furkân. thk. Zekeriyâ Ameyrât. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1. Basım, 1995.
• Olgun, Talat. İlim Tasniflerinde Tasavvuf. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. et-Tefsîrü’l-kebîr / Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420.
• Schimmel, Annemarie. Mystical dimensions of Islam. Chapel Hill: The University Of North Carolina, 1975.
• Sunar, Cavit. Ana Hatlarıyla İslâm Tasavvufu Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1978.
• Yaşar, M. Yuşa. “İslam Kelamında Varlık”. Sistematik Kelâm. ed. Ömer Aydin. İstanbul: İşaret, 1. Basım, 2017.