بعض الآراء المعارضة التي أدلى بها القرافي، لابي حنيفة وتقييماتها، نموذجيا بقسم الطهارة في أثره الذخيرة

Yıl 2023, , 37 - 63, 30.12.2023

İdris Dalma

https://doi.org/10.56361/usul.1288219

Öz

في هذه الدراسة، تم تحديد بعض الآراء التي تفيد بها القرافي، وهو من فقهاء المالكيين، معارضًا أبي حنيفة، في أثره الذخيرة، قد تم تحديدها، خاصة في موضوع الطهارة. وقد قورنت الآراء المحددة في المصادر الحنفية، وتأكدت نسبة الرأي المروي إلى أبي حنيفة، أو تم التأكيد على خطأ هذا القول. الآراء التي نوقشت هنا تم تقييمها من حيث الصياغة والمعنى. في هذا السياق، تجدر الإشارة إلى المناقشات حول استخدام المياه المسخنة بالشمس للتنظيف الحكمي وقال القرافي الذي يعتبر استخدام المياه ذات السمات المذكورة مكروه، أن أبا حنيفة كان له رأي مختلف وأن الرأي الطائفي في الموضوع نقله الإمام مالك إلى اتباعه. وأشار إلى أنه أقامها على أحاديث عائشة. ومع ذلك، لم يتم تحديد وجهة نظر أبي حنيفة في الموضوع بالضبط. وبالإضافة إلى ذلك، في هذا السياق، لم يتم تحديد أسس الرأي، التي يتم نقلها فقط على أنها منشقة. والواقع أن المصادر الحنفية مفهومة أن رأي أبي حنيفة في الماء الذي تسخنه الشمس ليس كما هو مذكور. في هذا المقال، سيتم الكشف عن وجهات نظر الطائفتين وموقف القرافي من أبي حنيفة من خلال مسح مراجعة المصادر الحنفية ذات الصلة ومقارنة الآراء المنسوبة إلى أبي حنيفة من قبل القرافي على وجه الخصوص

Anahtar Kelimeler

الحقوق الاسلامي, القرافي, أبو حنيفة, الطهارة, الصلاة

The Evaluation Of Certain Opposing Opinions Attributed To Abū Hanīfe By Al-Qarāfī: An Example Of The Section Tahārah Of The Book Al-Zāhira

Öz

With reference to the Mālikī awyer Shihābuddīn al-Qarāfi's work al-Zaḥīra, certain opinions which he transferred as opposing from Abū Hanīfa on the subject of tahārah, were identified from Hanafī sources and compared, which either confirmed the reported opinion or showed that it was incorrect. The first issue related to tahārah is the debate over the use of sun-heated water for ritual cleaning. Based on Imam Malik's hadiths narrated from the Prophet 'A'ishah, Al-Qarafi considered the use of this type of water as makrooh, and stated that Abu Hanīfa had a different opinion. However, it is not revealed exactly what Abu Hanifa's view was on the issue. Furthermore, in this context, not only the foundations of the opinion quoted as dissenting are cited. As a matter of fact, we can consider that Abu Hanīfa's opinion on the use of sun-heated water for ritual cleaning in the Hanafī sources is not in the sense that has been indicated by Qarafi. In this article, Abū Hanīfah by al-Qarāfī on the topic of tahārah will be analyzed and compared by searching the relevant Hanafi sources to reveal both the views of the two madhhabs and al-Qarāfī's attitude towards Abū Hanīfa in particular.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, al-Qarāfī, Abū Hanīfa, Tahārah, Prayer

Karâfî’nin, Ebû Hanîfe’ye Atfettiği Bazı Muhalif Görüşlerin Değerlendirmesi: Ez-Zahîre Adlı Eserin Tahâret Bölümü Örneği

Öz

Bu çalışmada tahâret bahsi özelinde Mâlikî fakihlerinden Karâfi’nin ez-Zahîre adlı eserinde Ebû Hanîfe adına muhalif diye atfettiği bazı görüşler tespit edilmiştir. Tespit edilen görüşlerin Hanefi kaynaklarında karşılaştırması yapılmış ve böylece nakledilen görüşlerin Ebû Hanîfe’ye nispeti teyit edilmiş ya da bu görüşün yanlış olduğu vurgulanmıştır. Burada ele alınan görüşler lafız ve mana açısından değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu bağlamda güneşte ısınan suyun hükmi temizlikte kullanılması hususuyla ilgili tartışmalar kayda değerdir. Mevzubahis özellikleri taşıyan suyun kullanımını mekruh sayan Karâfi, Ebû Hanîfe’nin farklı görüşte olduğunu belirtmiş ve konuyla ilgili mezhep görüşünü İmam Malik’in, Hz. Aişe’den nakledilen hadislere dayandırdığını kaydetmiştir. Ancak söz konusu mesele hakkında Ebû Hanîfe’nin görüşünün tam olarak ne olduğu ifade edilmemiştir. Ayrıca bu kapsamda sadece muhalif diye aktarılan görüşün dayanakları belirtilmemiştir. Nitekim Hanefî kaynaklarında Ebû Hanîfe’nin güneşte ısınan suyla ilgili görüşünün atıfta belirtildiği gibi olmadığı anlaşılmaktadır. İşte bu makalede taharet bahsi esas alınarak Karâfi’nin, Ebû Hanîfe’ye nispet ettiği görüşler, Hanefi kaynaklar üzerinde tespit edildikten sonra her iki mezhebe ait görüşler mukayese edilecek ve böylece Karâfi’nin Ebû Hanife’ye yönelik tutumu ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Karâfi, Ebû Hanîfe, Tahâret, Namaz

Kaynakça

• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. el-Binâye şerhü’l-hidâye. 13 Cilt, Beyrut: Dârü’I-Kütübi’l- ilmiyye, 1420/2000.
• Altıkulaç, Tayyar. “Zehebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul TDV Yayınları, 2013. 44/180-188.
• Apaydın, H. Yunus. İctihad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. 21/432-445.
• Apaydın, H Yunus. “Karâfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. 24/394-401.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Sünen-i Beyhakî, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, 11 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- ilmiyye, 3. Baskı, 1423/2003.
• Boynukalın Şenkardeşler, Hatice. Karâfî’nin Usul Anlayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Doktora Tezi, 2017.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. thk. Ismetullah Muhammed. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l- İslâmiyye, 1431/2010.
• Cürcânî, Ebû’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali. Kitâbu’t-ta‘rifât, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-ilmiye, 3. Baskı, 2009.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Sünen-i-dârekutnî. thk. Şuayb el- Arnâvûdî- Hasan Abdu’l-münim şiblî. 5 Cilt, Beyrut: Müessetü’r-Risale, 1424/2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdillah b. Abdirrahman b. Fadl b. Behrâm. Sünenü’d-Dârimî, thk. Hüseyin Selim-Esedü’d-Dârânî, 4 Cilt, Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1422/2000.
• Dihlevî, Ebû Abdilazîz Kutbüddîn Şah Veliyyullah Ahmed b. Abdirrahîm b. Vecîhiddîn el-Fârûkî. Hüccetullāhi’l- Bâliğa, thk. Seyyid Sâbık, 2 Cilt, Beyrut: Dâru’l-ciyl, 1427/2005.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Amel-i ehl-i medîne”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/21-25. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5. Baskı, 2015.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî Ebû Davud. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamit. 4 Cilt, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm. Şerhu’l’umde, thk.Suûd b. Sâlih el-Utayşân, 1. Cilt. Riyad, Mektebetü’l-‘abîkân, 1412/1992.
• Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Medeni. Muvatta, thk. Muhammed Mustafa E‘zamî. 8 Cilt, İmârât: Nihyân li’l-‘emâli’l-hayriyye ve’l-insâniyye, 1425/2004.
• Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdü’l-Bâkî. 5 Cilt, Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâs, ts.
• el-Vekîlî, Sağîr b. Abdüsselâm. el-İmâm Şihâbuddîn el-Karâfî Halakatu Vaslin Beyne’l-Meşrik ve’l-Mağrib fî Mezhebi Mâlik. Fas: Vezâretu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1417/199.
• et Türki, Muhammed bin es Sadık. en-Nezaurul fikhiyye fi kitabı Zahîre li’l-Karâfî. Medine: Câmiatü’-l İslâmiyye, Doktora Tezi,1428-1429.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî. İhyâü ‘ulûmi’d-dîn. 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-Ma’rife, ts.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Harrânî. Muʿcemü’l-büldân. 7 Cilt, Beyrut: Dârü’s-sadr, 2. Baskı, 1995.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr, 6 Cilt, Beyrut: Dâru’l-fikir, 2. Basım, 1412/1992.
• İbn Kayyîm, el- Cevzî Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb b.Said Şemseddîn İbn Kayyîm el- Cevzî. İ‘lâmü’l-Muvakkı‘în‘an rabbi’l-a‘lemîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü-l‘İlmiyye, 1418/1996.
• İbn Ferhun, Ebü'l-Vefa Burhaneddin İbrâhim b. Ali b. Muhammed. ed-Dîbâcu’l-müzheb fî ma’rifetie’yânî ‘ulemâi’l-mezheb. thk. Muhammed el-Ahmedî Ebu’n-Nûr. 2 Cilt, Kahire: Dâru’t-turâs, ts.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Ahmet Muhammed Şakir. 8 Cilt, Beyrut: Dâru’l-âfâki’l-cedîde, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râʾik, b.y., 8 Cilt, Daru’l-Kütübü’l-İslâmi, 2. Baskı, ts.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdullah Hacı Halife. Keşfu’z-zunûn an esâmi’l-kütübi ve’l-funûn. Beyrut: Müessesetü’t-târîhi’l-Arabî, ts.
• Karâfî, el-Ikdu'l-manzûm fi'l-husus ve'l-umum. thk. Ahmet el-Hatim Abdullah. 2 cilt. Mısır: Dârü’l-Kütüb, 1420/1999.
• Karâfî, el-Ikdu'l-manzum fi'l-husus ve'l-umum, thk. Ahmed el-Hatm Abdullah. Mekke: Dâru'l-Kütüb, Matbu Doktora Tezi, 1999.
• Kur’ân Yolu. Erişim 11 Mayıs 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mervezî, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned, thk. Şu’ayb Arnavût vd. 45 cilt, b.y. Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Muhammed Hamîdullâh. İslâm Anayasa Hukuku. İstanbul: Beyan Yayınları, 1995. Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt, Halep: Mektebetü’l-Matbuattü’l-İslâmiyye, 2. Baskı, 1406/1986.
• Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnâvût ve Türkî Mustafâ. 2 Cilt, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1420/2000.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsü'l-Eimme. el-Mebsût. 30 Cilt, Beyrut: Dâru'l- Ma‘rife, 1993.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed es-Semerkandî. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, 2. Baskı, 1414/1994.
• Şabân, Zekiyyüdîn. Usûlü'l fıkh. çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad. el-Asl, (el-Mebsût). thk. Ebu’l-Vefa, el-Efğânî. Naşir: İdaretu’l-Kur’ân ve’l-Ulûmü’l-İslami, ts.
• Şeybânî. el-Hucce alâ Ehli’l-Medîne, thk. Mehdî Hasen el-Kîlânî el-Kâdirî, 4 Cilt, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 2. Baskı, 1403.
• Şeybânî, Âsâr, thk. Ebû’l-Vefa el-Afgânî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-ilmiyye, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî. Şerhu me’âni’l-âsâr. thk. Muhammed Seyyid Câdu’l-Hak. 5 Cilt, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1414/1994.
• Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî el-Yeşbugavî ez-Zâhirî. el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevâ ba’de’l-vâfî. thk. Dr. Muhammed Muhammed Emin. thk. Dr. Said Abdu’l-Fettah Âşûr. 7 Cilt, Nâşir:Heyetü’l- Mısriyye’l- Âmmeh, ts.
• Zirikli, Hayrettin b. Mahmud bin Ali bin Faris. A’lam. y.y. Daru’l-ilmi li’l-Melâyin, 15. Baskı, Mayıs 1424/2002.
• Zeylâî, Fahreddin Osman b. Ali. Tebyînü'l-hakâik şerhu kenzi'd-dekâik. 8. Cilt, thk. Ahmed İzzu İnâye. Şiblî Hâşiyesi ile. (Kahire: Matbaâtü'l-kübrâ el-emîriyye, 1313/1891.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhu’l-islâmî ve edilletühü. 10 Cilt, Dimaşk: Dâru'l-fikr, 3. Baskı, ts.