Zilzâl Sûresi Bağlamında Kur’ân’ın Deprem ve Tabii Âfetlere Bakışı

Yıl 2023, , 101 - 125, 30.12.2023

İsa Kanik

https://doi.org/10.56361/usul.1333251

Öz

Kur’ân’ın ana konularını genel olarak tevhit, nübüvvet ve ahiret şeklinde tasnif etmek mümkündür. Kur’ân bu ana konu ve kavramlarla bağlantılı olarak varlık, evren, insan, tabiat ve diğer birtakım hususlara değinmektedir. Geniş bir konu yelpazesine sahip olan Kur’ân’da; kuraklık, kıtlık, kasırga, sel ve depremler gibi tabii ve doğal âfetlerden de bahsedilmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’i yaşanan gerçek hayat ve güncel hadiseler ekseninde okumak noktasında söz konusu durumların incelenmesi, bağlamlarının ve vermek istediği temel mesajların kavranması Kur’ân’ın indiriliş maksadıyla muvafık bir yaklaşımdır. Bu minvalde araştırmamızda Zilzâl sûresi bağlamında Kur’ân-ı Kerîm’in deprem ve tabii âfetlere bakışı konu edilmektedir. Aslında deprem fenomeni Kur’ân muhtevasında kıssalar, imtihan ve musibetler gibi farklı bağlamlarda ve muhtelif maksatlarla ele alınmaktadır. Bundan dolayı hem Kur’ân’ın mezkûr konuya genel bakışını ortaya koyabilmek hem de mümkün olduğunca araştırmamızın kapsam ve sınırlılıklarını koruyabilmek için meselenin Kur’ân’daki belirli bir sûre üzerinden incelenmesi uygun görülmektedir. Bu tür bir metodolojik yöntem ve bilimsel veriler doğrultusunda araştırmamızda doğal bir tabiat olayı olan deprem hadisesiyle başlayan Zilzâl sûresinin değindiği diğer konular ile özellikle deprem ve tabii âfetlerin Kur’ân’da nasıl ele alındığı, bunların hikmet ve maksatlarının neler olabileceği konuları değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Zilzâl Sûresi, Deprem, Tabiî Âfet

Destekleyen Kurum

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi

Teşekkür

Çalışmalarınızda kolaylıklar diliyor teşekkür ediyorum.

The Qur’an’s View on Earthquake and Natural Disasters in the Context of the Sûrat al-Zilzâl

Öz

It is possible to generally classify the main subjects of the Qur’an as tawhid, prophethood and afterlife. The Qur’an touches some other issues in connection with these main subjects and concepts. In the Qur'an, which has a wide range of topics, natural disasters such as drought, famine, hurricanes, floods and earthquakes are also mentioned. In order to read the Qur'an in the context of real life and current events, examining the situations in question and understanding their contexts and basic messages is an approach suitable for the purpose of the Qur'an's revelation. Our research focuses on the Qur'an's view of earthquake and natural disasters in the context of sûrat al-Zilzâl. In fact, the earthquake phenomenon is discussed in the Qur'an in different contexts and for various purposes, such as stories, tests and calamities. Therefore, it is deemed appropriate to examine the issue both through a specific sûrat in the Qur’an to reveal the general view of the Qur’an and to preserve the limitations of our research as much as possible. In line with such a method, it is evaulated how earthquakes and natural disasters are handled in the content of the Qur'an and what their wisdom and purpose may be.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Sûrat Al-Zilzâl, Earthquake, Natural Disaster

منظور القرآن للزلازل والكوارث الطبيعية في سياق سورة الزلزال

Öz

المشكلة التي نحاول حلها في مقالتنا هي الزلازل والكوارث الطبيعية. من الممكن تصنيف الموضوعات القرآن الرئيسية على أنها التوحيد والنبوة والآخرة. وفي إطار هذه الموضوعات والمفاهيم الرئيسية يذكر القرآن أيضًا الوجود، الكون، الإنسان، الطبيعة وبعض الأمور الأخرى. كما يذكر القرآن الكوارث الطبيعية مثل الجفاف والمجاعة والأعاصير والفيضانات والزلازل. من أجل قراءة القرآن في محور الحياة الواقعية والأحداث الجارية، فإن فحص المواقف المعنية وفهم سياقاتها والرسائل الأساسية التي تريد تقديمها هو نهج مناسب لغرض نزول القرآن. جميع الكوارث الطبيعية بما فيها الزلازل لا تحدث إلا بمشيئة الله. ورغم أن الحقيقة هكذا، إلا أنه لا ينبغي التغاضي عن مسؤوليات الناس في هذه المرحلة. وقد ورد ذكر الزلازل في القرآن بشكل خاص في سورة الزلزال. إن ذكر القرآن للكوارث الطبيعية مثل الزلازل له بعض الحكمة والمقاصد. عندما ننظر إلى القرآن نرى أن الكوارث الطبيعية مثل الزلازل تحدث من أجل اختبار الناس أو معاقبتهم. وفي الواقع، نوقشت ظاهرة الزلزال في محتوى القرآن في سياقات مختلفة ولأغراض مختلفة. وبالتالي، فمن المناسب التحقيق في قضية الزلزال من خلال سورة معينة في القرآن من أجل تحديد نطاق وحدود دراستنا. وكيف يتم تناول الزلازل والكوارث الطبيعية في مضمون القرآن وكيف تم تفسير الزلازل والكوارث الطبيعية في القرآن؟ وما حكمتهم وهدفهم؟ سيتم استكشاف هذه القضايا في مقالتنا.

Anahtar Kelimeler

التفسير, القرآن, سورة الزلزال, هزة أرضية, كارثة طبيعية

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kurʾâni’l-Kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1441/1990.
• Akdağ, Özcan. “Kötülük Sorunu ve Teodise”. The Journal of Academic Social Science Studies 38 (Autumn II 2015), 473-480.
• Allâme Aliyyü’l-Kârî. Fıkh-ı Ekber Şerhi. çev. Hüseyin S. Erdoğan. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1987.
• Atabey, Eşref. Deprem. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, 2000.
• Aydar, Hidayet. “Bazı Kur’ân Âyetlerinin Işığı Altında Kocaeli Depremine Bakış”. Kur’ân Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi 19-20-21 (1999), 110-148.
• Bala, Merve Beyza. Deprem Yaşayan Bireylerde Dini Başa Çıkma (2011 Van Depremi Örneği). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Can, Seyithan. “Allah’ın Adaleti ve Sünneti Bağlamında Günümüz Toplumsal Helâkının İmkânı”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 13/1 (Spring 2021) 9-32.
• Çağrıcı, Mustafa. “Âfet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/388-389. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Yeni Şafak Yayınları, 1996.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye Li’n-Neşr, 1404/1984.
• İbn Cüzey el-Kelbî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. et-Teshîl li-‘ulûmi’t-tenzîl. thk. Abdullah el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm. 1416/1995.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrût: Dâru Sâdır, 1414/1993.
• Karaman, Hayrettin. vd., Kur’ân Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Karaman, Hayrettin. vd., Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Karaman, Fikret. “Tevekkül, Kader Bağlamında Deprem ve Sorumluluk Bilinci”. Diyanet İlmî Dergi. 56 (2020), 903-936.
• Karaosman, Muhammet. “Kur’ân’dan Hareketle Doğal Âfetlerin ve Salgın Hastalıkların İlahî Bir Ceza Olarak Nitelendirilmesi Sorunu”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/3 (Aralık 2020) 98-120. https://orcid.org/ 0000-0001-9254-2031
• Kara, Necati. “Kur’ân ve Sünnet’te Bela - Musibet”. Ekev Akademi Dergisi 1/3 (Kasım 1998) 33-58.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn. Mehâsinü’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil U‘yûn es-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmî, 1418/2003.
• Küçük, Ahmet. Kur’ân’da Toplumsal Sınanma ve Sonuçları. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Makaraoğlu, Havva. Depremin Dini Tutum ve Davranışlar Üzerindeki Etkisi (Düzce İl Merkezi Örneği). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmî, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. Tefsîrü’l-Mâverdî (en-Nüket ve’l-‘uyûn). thk. Seyyid b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmî, ts.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yûsuf Alî Bedyevî. 3 Cilt, Beyrût: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998.
• Okumuş, Ejder. “Tabii Afetler, Din ve Toplum”. İslami Araştırmalar Dergisi 15/3 (2002) 339-373.
• Okumuş, Ejder. “Sosyal Yaralara Din Merhemi”. Yeni Şafak (Erişim 8 Nisan 2023). https://www.yenisafak.com/hayat/sosyal-yaralara-din-merhemi-4512353
• Özdemir, Metin. İlahî Adalet ve Rahmet Penceresinden Kötülük ve Musibetler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Salmazzem, Mehmet. “Kur’ân Perspektifinden Dünyevî Âfetler ve Deprem”. Dinî İlimler Bağlamında Deprem. ed. Teceli Karasu - Mahsum Aytepe. 87-116. Ankara: Fecr Yayınları, 2023. Saylık, Mutlu. Kur’ân’da Deprem. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Sümer, İdris Sami. Kur’ân’da Mülk Kavramı ve Allah’ın Hükümranlığı Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. 8 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1414/1993.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiʿu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîrü’l-vesît li’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kâhire: Dâru Nehda, 1418/1997.
• Tütün, Sevgi. “Kur’ân’da Bazı İman Konularının Ele Alınışı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2, (15 Aralık 2015) 7-28.
• ÜÜ, Üsküdar Üniversitesi, “Deprem Travma Psikolojisi”. Erişim 8 Nisan 2023. https://uskudar.edu.tr/tr/icerik/8921/prof-dr-tarhan-anlatti-depremin-psikolojik-etkileri-nasil-atlatilir
• Vâhıdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Basît fî tefsîri’l-Kur’ân. Riyâd: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmî, 1430/2008.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Zehraveyn Yayınları, ts.
• Yıldız, İbrahim. “Kur’ân’a Göre Musibetler Karşısında İnsanların Psikolojik Tutumları”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/3 (Aralık 2020) 65-97. https://orcid.org/0000-0003-0438-6994.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 3. Basım, 1407/1996.