Osman b. Saîd ed-Dârimî'ye Göre Hz. Peygamber Döneminde Hadislerin Yazılması Meselesi

Yıl 2015, Sayı: 23, 127 - 160, 01.06.2015

Ali Kaya

Öz

Bu makalede, Hz. Peygamber'in hayatta olduğu dönemde ve dört halife dev— rinde hadislerin yazılıp yazılmadığına ilişkin Osman ed—Dârimî'nin değerlendirmeleri incelenmektedir. Hicri 111. asırda yaşamış olan Osman ed-Dârimî, ilk dö— nemlerde ve Hulefâ—i Râşidîn döneminde hadisler yazıya geçirilmediği için, hadis— lere güvensizlik gösterenlerin görüşlerine itiraz etmektedir. Hz. Peygamber ve Hu— lefâ—i Râşidîn döneminde yazılmış olan hadis sahîfelerinden örnekler vermekte ve ilk dönemlerde hadislerin yazılmadığı görüşünün doğru olmadığını ortaya koyma— ya çalışmaktadır

Anahtar Kelimeler

Osman b. Saîd ed—Dârimî, Hadis, Hadislerin yazılması

Kaynakça

• Abdullah b. Ahmed, Ebü Abdirrahmân Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş—Şeybânî, es—Siinne, (thk. Muhammed b. Saîd b. Salim el—Kahtânî), Dârü İbn Kayyim, Demmâm, 1986.
• Abdullah el—Herevî, Ebü İsmail Abdullah b. Muhammed b. Ali el—Ensârî el—Herevî, Zemmü'l—kelâm ve ehlih, (thk. Abdurrahman Abdürrezzâk eş—Şebl), Mektebetü'l— Ulüm ve'l—Hikem, Medine, 1998.
• Abdürrezzâk es-San“ânî, Ebü Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi' es-San'ânî el— Himyerî, el-Musannef, (thk. Habîburrahmân el—A(zamî), el—Mektebü'l—İslâmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebü Abdillah Ahmed b. Muhammed Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, Fezâilü's—Sahâbe, (thk. Vasiyullah Muhammed Abbâs), Müessesetü'r-Risâle,
• ——————— , el-Müsned, (thk. Şuayb el—Arnaüt, Adil Mürşid, vd. Editör, Abdullah b. Abdül—
• muhsin et-Türkî), Müessesetü'r—Risâle, Beyrüt, 2001.
• Alâî, Ebü Saîd Salâhuddin Halil b. Keykeldî b. Abdullah ed—Dımaşkî, Câmi 'u 't-tahsîl fî ahkâmi'l-merâsîl, (thk. Hamdi Abdülmecîd es—Selefı), Alemü'l—Kütüb, Beyrüt, 1986.
• Aydınlı, Abdullah, "Osman b. Said ed—Dârimî", DİA. VII, 494—495.
• A‘zami, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, (çev. Hulusi Yavuz), İz Yayın— cılık, İstanbul, 1993.
• Bakan, Tevhit, "Çağdaş Şiî Bilginlere Göre Hadislerin Yazılması", Atatürk ÜİFD. (Erzu— rum, 2006), XXVI,
• Başaran, Selman, "Amr b. Hazm", DİA. III, 84-85.
• Beyhakî, Ebü Bekr Ahmed b. el—Hüseyin b. Ali b. Musa el—Hüsrevcirdî el—Beyhakî el— Horasânî, es—Sünenii'l—Kübrâ, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrüt, 2003.
• USL2010— 1_01:%» 155
• ——————— , Ma ‘rzfetŞ 's—sürıerı ve'l—asar, (thk. Abdülmu(tî Emin Kafaci), Darü'l—Vay Haleb, 1991.
• Bezzâr, Ebü Bekir Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik b. Hallâd b. Ubeydullah el-Bezzâr, Müsaedü'l—Bezzâr, (thk. Mahfuzurrahman Zeynullah — Adil b. Sa(d — Sabri Ab— dülhalik eş-Şâfiî), Mektebetü'l-Ulüm ve'l-Hikem, Medine—i Münevvere, 1988— 2009.
• Buhârî, Ebü Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrâhim b. el—Mugîre el—Buhârî, el- Câmi (a 's—sabîlı, (thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır), Dârü Tavki'n—Necât, 1422.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, MÜİFVY. İstanbul, 1989.
• Dârekutnî, Ebü'l—Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî b. Mes(üd b. en-Nu‘mén b. Dînâr el—Bağdâdî ed—Dârekutnî, es—Sürıeıı, (thk. Şuayb Arnaüt), Hasan Abdül— mün'im Şiblî, Abdüllatif Hirzullah, Ahmed Berhüm, Müessesetü'r—Risâle, Beyrüt, 2004.
• Dârimî, Ebü Muhammed Abdullâh b. Abdirrahman b. el—Fazl ed—Dârimî, es—Süııeıı, (thk. Hüseyin Selîm Esed ed—Dârânî), Dârü'l—Mugnî, 2000.
• Ebü Davud, Süleyman b. el-Eş“as b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Amr el-Ezdî es—Sicistânî, Süaenü Ebî Dâvüd, (thk. Şuayb el—Arnaüt — Muhammed Kâmil Karabelli), Dârü'r-Risâleti'l-Alemiyye, by. 2009.
• Ebü Ubeyd, el—Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el—Herevî, Kitâbü'l—Emvâl, (thk. Halil Mu— hammed Hirâs), Dârü'l-Fikr, Beyrüt, trs.
• Ebü Ya“lâ, Ahmed b. Ali b. el—Müsennâ b. Yahya b. İsâ b. Hilâl et-Temîmî el—Mevsılî, Müsnedü Ebî Ya(la, (thk. Hüseyin Selim Esed), Dârü'l-Me’mün li't-Türâs, D1- maşk, 1984.
• Ebü Yüsuf, Ebü Yüsuf Ya“küb b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa‘d el-Küiî, Kitâbü'l—Harâc, (thk. Tâhâ Abdurraüf Sa‘d — Sa‘d Hasan Muhammed), el-Mektebetü'l-Ezheriyye li't— Türâs, Kahire, trs.
• Ebü Zür“a ed-Dımaşkî, Ebü Zür“a Abdurrahman b. Amr b. Abdillah ed—Dımaşkî, et— Târîh, (thk. Şükrullah Nimetullah el—Kücânî), Mecmaul—Luga'l—Arabiyye, Dı— maşk, trs.
• Fezârî, Ebü İshâk İbrâhîm b. Muhammed b. el—Hâris el—Fezârî, Kitâbü's-Siyer, (thk. Fârük Hamâde), Müessesetü'r—Risâle, Beyrüt, 1987.
• Sezgin, Fuad, Buharî'nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, AÜİFY. İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul, 1956,
• Hâkim en-Nîsâbürî, Ebü Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed el—Hâkim en-Nîsâbürî, el—Müstedrek ale's—Salıîhayn, (thk. Mustafa Abdülkadir Atâ), Dârü'l- Kütübi'l—İlmiyye, Beyrüt, 1990.
• ——————— , Ma‘rifetii alümi'l-hadîs, (thk. es—Seyyid Muazzam Hüseyin), Dârü'l—Kütübi'l— İlmiyye, Beyrüt, 1977.
• Hamidullah, Muhammed, Mecmıfatü'l-vesâ’iki's-sı'yâsiyye Zi'Z-ahdi'rı-nebevî ve'l- hilafeti'r-raşide, Dârü'n—Nefâis li'n—Neşr ve't—Tevzî, Beyrüt, 1407.
• Hatib el—Bağdâdi, Ebü Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdi el—Bağdâdi, el— Kifâyefî ma‘rifetz’ usüli ilmi'r—rivâye = el—Kifâyefî ilmi'r—rivâye, (thk. Ebü Abdul— lah es—Süraki—İbrâhim Hamdi el—Medeni), el—Mektebü'l—İlmiyye, Medine, trs.
• ——————— , el—Müttefik ve'l—müfterik, (thk. Muhammed Sadık Aydın el—Hâmidi), Dârü'l— Kâdiri, Dımaşk, 1997
• ------ , Takyîdü'Z-ilm, İhyâü Sünneti'n-Nebeviyye, Beyrüt, trs.
• Hattâbi, Ebü Süleyman Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el—Hattâbi el-Büsti, Garîbü'l-hadîs, (thk. Abdülkerim İbrâhim el—Garbâvi), Dârü'l-Fikr, Beyrüt, 1982.
• ------ , Me'âlimü's-sünen, el—Matbaatü'l—İlmiyye, Haleb, 1932.
• Humeydi, Ebü Abdullah Muhammed b. Fütüh b. Abdullah b. Fütüh b. Hamid el—Ezdi el-Mayurki el—Humeydi, eZ-Cem‘ beyne's-Sahîhayn el-Buhârî ve Müslim, (thk. Ali Hüseyin el—Bevvâb), Dârü İbn Hazm, Beyrüt, 2002.
• Humeydi, Ebü Bekr Abdullâh b. ez-Zübeyr b. İsâ el—Kureşi el—Humeydi, el-Müsned, (thk. Hasan Selim Esed ed—Dârâni), Dârü's—Saka, Dımaşk, 1996.
• İbn Abdülber, Ebü Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed b. Abdülber b. Asım en— Nemri el-Kurtubi, Cémi‘u beyâni'l-ilmi ve fadlih, (thk. Ebü'l-Eşbâl ez—Züheyri), Dârü İbni'l—Cevzi, Demmâm, 1994.
• ------ , el-İstîîibfî ma‘rifeti'Z-ashéb, (thk. Ali Muhammed el-Becâvi), Dârü'l—Cil, Beyrüt, 1992.
• İbn Asâkir, Ebü'l—Kâsım Ali b. el—Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed—Dımaşki eş—Şâfiî, Târîhu Dımaşk, (thk. Amr b. Garâme el—Amravi), Dârü'l—Fikr, 1995
• İbn Battâl, Ebü'l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el—Bekri el—Kurtubi, Şerhu Sahihi'l—Buhârî li'bm' Battâl, (thk. Ebü Temim Yâsir b. İbrâhim), Mektebetü’r- Rüşd, Riyad, 2003.
• İbn Ebü Hâtim, Ebü Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdris er—Râzi, el—Cerh ve't-taldîl, Dârü İhyâi't—Türasi'l—Arabi, Beyrüt, 1952.
• İbn Ebü Şeybe, Ebü Bekir b. Ebü Şeybe Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim b. Osman b. HaVâsti el—Absi, el el-Musanneffi'l-ehâdîs ve'l-âsâr, (thk. Kemâl Yusuf el—Hüt), Mektebetü'r—Rüşd, Riyad, 1409.
• İbn Hacer, Ebü'l—Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el—Askalâni, İthâfü'l- mehere bi—etrâfi'l—aşere = İthâfü'l—mehere bi'l—fevâidi'l—mübtekire min etrâfi'l—aşere, (thk. Züheyr b. Nâsır en—Nâsır), Merkezü Hidmeti's—Sünne ve's—Sire, Medine, 1994.
• İbn Hazm, Ebü Muhammed Ali b. Ahmed b. Said b. Hazm el-Endelüsi el-Kurtubi ez— Zâhiri, el-İhkâm fî usüli'Z-ahkâm, (thk. Ahmed Muhammed Şâkir, takdim, İhsân Abbâs), Dârü'l—Afâki'l—Cedide, Beyrüt, trs.
• ——————— , el-Muhallâ bi'l-Asâr, Dârü'l—Fikr, Beyrüt, trs.
• İbn Hibbân, Ebü Hâtim Muhammed b. Ahmed b. Hibbân et—Temîmî el—Büstî, el—İhsânfî takrîbi Sahîhi İbni Hibbân, (Tertîb, Emîr Alâüddîn Ali b. Balbân el—Fârisî, thk. Şuayb el—Arnaüt), Müessesetü'r—Risâle, Beyrüt, 1988.
• ——————— , es—Sikât, Tubia bi i(âneti Vizâreti'l—Maârif li'l—Hükümeti'l—Aliyeti'l—Hindiyye
• tahte murâkabeti Muhammed Abdülmuîd Han, Dâiretü'l—Maârifi'l—Osmaniyye, Haydarabad, 1973.
• İbn Huzeyme, Ebü Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es—Sülemî en—Nîsâbürî, es— Sahîh, (thk. Muhammed Mustafa el—A“zamî), el—Mektebü'l-İslâmî, 3. bs. Beyrüt, 2003.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesir el-Kureşî el—Basrî ed-Dımaşkî, el-Bidâye ve'n-nihâye, (thk. Ali Şîrî), Dârü İhyâi't-Türasi'l-Arabî, 1988.
• ——————— , et-Tekmîlfi'l-cerh ve't-taldîl ve mairifetü's-sikâti ve'd-duiafâ’ ve'l—mecâhil, (thk. Şâdi b. Muhammed b. Sâlim Al-i Nu“mân), Merkezü'n—Nu“mân li'l-Bühüs ve'd- Dirâsâti'l-İslâmiyye ve Tahkîki't—Türâs ve't-Terceme, Yemen, 2011.
• İbn Kayyim, Muhammed b. Ebü Bekr b. Eyyüb b. Sa‘d Şemsüddîn b. Kayyim el— Cevziyye, İctimâ'ü'l-cüyüşi'l-islâmiyye, (thk. Avvâd b. Abdullah el-Mu‘tlk), Matébi‘i'l-Ferezdaki't-Ticériyye, Riyad, 1988.
• İbn Kuteybe, Ebü Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî, Te’vîlü muhtelifi'l-hadîs, el—Mektebü'l—İslâmî, by. 1999.
• İbn Mâce, Ebü Abdullah Muhammed b. Yezîd (Mâce) el—Kazvînî, Sill/zen İbn Mâce, (thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1981.
• İbn Mencüye, Ebü Bekr Ahmed b. Alî b. Muhammed el—Yezdî el—İsfahânî, Ricâlü Sahihi Müslim, (thk. Abdullah el-Leysî), Dârü'l—Marife, Beyrüt, 1407.
• İbn Sa‘d, Ebü Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî, et— Tabakâtü'l-kübrâ, (thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ), Dârü'l—Kütübi'l—İlmiyye,
• İbn Tağrîberdî, Ebü'l—Mehâsin Cemâlüddîn Yüsuf b. Tağrîberdî el—Atâbekî el—Yeşbugavî ez-Zâhirî, en—Nücümü'z—zâhire fî mülüki Mısr ve'l—Kâhire, (Dârü'l-Kütüb, Mısır, trs.
• İbn Tahmân, Ebü Saîd İbrâhîm b. Tahmân b. Şu“be el-Herevî, Meşyehatü İbn Tahmân, (thk. Muhammed Tâhir Mâlik), Matbuatu Mecmai'l—Lugati'l—Arabiyye, Dımaşk, 1983.
• İbn Zencüye, Ebü Ahmed Humeyd b. Mahled b. Kuteybe el—Horasânî, Kitâbü'l—Emvâl, (thk. Şâkir Zîb Feyyâz), Merkezü'l-Melik Faysal li'l-Bühüs ve'd-Dirâsâti'l— İslâmiyye, Riyad, 1986.
• İbnü'l—Cevzî, Ebü'l—Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el—Cevzî, el— Muntazam fı târîhi'l—ümem ve'l—mülük, (thk. Muhammed Abdulkadir Atâ — Mus— tafa Abdulkadir Atâ), Dârü'l—Kütübi'l—İlmiyye, Beyrüt, 1992.
• ------ , Keşfü'l—müşkil min hadîsi's—Sahîhayn, (thk. Ali Hüseyn el—Bevvâb), Dârü'l- Vatan, Riyad, trs.
• İbnü'l—Esîr, Ebü'l—Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el- Cezerî, el—Kâmil fi't-târîlı, (thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Dârü'l—Kütübi'l- Arabî, Beyrüt, 1997.
• ——————— , Üsdü'l—gâbe fî malrıfeti's—sahâbe, (thk. Ali Muhammed Muavviz—Ali Ahmed
• Abdülmevcüd), Dârü'l—Kütübi'l—İlmiyye, by. 1994.
• İbnü'l—Mülakkın, Ebü Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî, Şevâhidü't-tavzîhfî şerhi 'l-Cami ‘1' 's-sahîlı, Dârü'n—Nevâdir, Dımaşk, 2008.
• Kandemir, M. Yaşar, "Abdullah b. Amr b. As", DİA. 1, 85—86.
• Kaya, Ali, Osman ed—Ddrimî İle Bişr el—Merîsî Arasındaki Hadisle İlgili Tartışmaların Değerlendirilmesi, MÜSBE. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2015.
• Kelâbâzî, Ebü Nasr Ahmed b. Muhammed b. el—Hüseyn el—Buhârî el—Kelâbâzî, el-Hidaye ve’l-irşâd fî marifeti ehli's-sika ve's—sedâd ellezîne ahrece leküm el—Bahârî fî Câmi (ih, (thk. Abdullah el—Leysî), Dârü'l—Marife, Beyrüt, 1407.
• Kıvâmü's—Sünne, Ebü'l—Kâsım İsmail b. Muhammed b. el—Fadl b. Ali el—Kureşî et—Talîhî et—Teymî el—Isbehânî, Siyera's-selefî's-sâlihîn, (thk. Kerem b. Hilmi b. Ferhat b. Ahmed), Dârü'r—Râye, Riyad, trs.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Tarihi, İlmî Yayınlar, Ankara, 1981.
• ------ , Hadislerin Toplanması ve Yazı ile Tespiti, Hüner Yayınevi, Konya, 2007.
• Mâlik b. Enes b. Amir el-Asbahî el—Medenî, el-Müdewene, Dârü'l-Kütübi'l—İlmiyye, Beyrüt, 1994.
• Ma“mer b. Râşid, Ebü Urve Ma“mer b. Râşid el-Basrî es-San“anî, el—Câmı', (Abdürrezzâk es—San(ânî'nin el-Masannefi ile birlikte, thk. Habîburrahmân el—A(zamî), el— Mektebü'l—İslâmî, Beyrüt, 1403.
• Mervezî, Ebü Abdillâh Muhammed b. Nasr b. Yahya el—Mervezî, es-Sünne, (thk. Sâlim Ahmed es—Seletî), Müessesetü'l—Kütübi's—Sekâfiyye, Beyrüt, 1408.
• Müslim, Ebü'l—Hasan Müslim b. el—Haccâc el—Kuşeyrî en—Nîsâbürî, el-Câmiia's-sahîh, (thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî), Dârü İhyâi't—Türasi'l—Arabî, Beyrüt, 1955— 1956.
• ——————— , el-Künâ ve'l-esma : el-Esmâ ve'l-kana, (thk. Abdürrahim Ahmed Muhammed el-Kaşkarî), İmâdetü'l-Bahsi'l-İlmi bi'l-Câmiati'l-İslâmiyye, Medine, 1984.
• Nesâî, Ebü Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Alî en—Nesâî, es-Sünen, (thk. Abdülfettâh Ebü Gudde), Mektebü'l—Matbüâti'l-İslâmiyye, Haleb, 1986.
• ——————— , es-Sünenü'l-kübra, (thk. Hasan Abdülmünîm Şelebi), Müessesetü'r—Risâle, Beyrüt, 2001.
• Osman ed—Dârimî, Ebü Saîd Osman b. Saîd b. Hâlid b. Saîd Dârimî es—Sicistânî, Nak- za'd—Dârı'mî ale'l—Merîsî = Nakza'l—İmâm Ebî Saîd Osman b. Saîd ale'l—Merîsiyyi'l— celımiyyi'l—anîdfîme'fterd alellâhı' azze ve celle mine't—tevhîd, (thk. Reşîd b. Hasan el-Elma“î), Mektübetü'r—Rüşd,1998.
• Özdemir, Veysel, Abdullah b. Amr ve es—Sahîfetü's—Sadıka 'sı, Atatürk ÜSBE. Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2008.
• USL2010— 1_01{%z 159
• Polat, Salahattin, "İbrahim et—Teymî", DİA. XXI, 357
• Râfiî, Ebü'l—Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm er—Râfiî el—Kazvînî, Şerhu Müsnedi 'ş-Şâfiî, (thk. Ebü Bekir Vâil Muhammed Bekir Zehrân), Vizâretü'l—Evkâf ve'ş—Şüüni'l—İslâmiyye, Katar, 2007.
• Râmhürmüzî, Ebü Muhammed İbn Hallâd el—Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd er— Râmhürmüzî el-Fârisî, eZ-Muhaddisu'l-fâsıl beyne'r-râvî ve'l-vaî, (thk. Acâc el— Hatîb), Darü'l—Fikr, Beyrüt, 1404.
• Safedî, Ebü's—Safâ (Ebü Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh es—Safedî, el—Vâfî bi'l—vefeyat, (thk. Ahmed el—Arnaüt — Türkî Mustafa), Dârü İhyâi't—Türâs, Beyrüt, 2000.
• Sübkî, Ebü Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî es—Sübkî, Tahakâtu'ş- Şâfiîyyeti'l-kührâ, (thk. Mahmud Muhammed et—Tanâhî—Abdülfettâh Muham- med el—Hulv), Hicr li't—Tibâ'ati ve'n—Neşr ve't—Tevzî,1413.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb el—Lahmî eş—Şâmî et—Taberânî, el-Ahâdîsu't- twill, (thk. Hamdi b. Abdülmucîd es—Selefî), el-Mektebü'z—Zehrâ, Musul, 1983.
• Tahâvî, Ebü Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdülmelik b. Seleme el—Ezdî el- Hacrî el-Mısrî et-Tahâvî, Ahkâmu'l-Kur’ân, (thk. Sadeddin Ünal), Türkiye Diyânet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 1995—1998.
• ——————— , Şerhu maâni'l-âsâr, (thk. Muhammed Zührî en—Neccâr), Alemü'l—Kütüb, 1994.
• ——————— , Şerhu müşkili'l-âsâr, (thk. Şuayb el—Arnaüt), Müessesetü'r—Risâle, 1994.
• Tayâlisî, Ebü Davud Süleyman b. Davud b. el—Cârüd et-Tayâlisî el—Basrî, Müsnedu Ebî Davud et—Tayalisî, (thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et—Türkî), Dârü Hicr, Mı— sır, 1999.
• Tirmizî, Ebü İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Musa b. Dahhâk et-Tirmizî, el—Cami'u's— sahîh : Sunenu't-Tirmizî, (thk. Beşşâr AVVâd Mârüf), Dârü'l—Garbi'l—İslâmî,
• Topaloğlu, Bekir, "er-Red alel-Cehmiyye", DİA. XXXIV, 512—513.
• Ukayli, Ebü Ca(fer Muhammed b. Amr b. Müsâ el—Ukaylî, ed-Dulafâu'l-kehîr, (thk. Abdülmu(ti Emin Karaçi), Dârü'l—Kütübi'l—İlmiyye, Beyrüt, 1984.
• Y骑i, Ebü Muhammed Afîfüddîn Abdullâh b. Es“ad b. Alî b. Süleyman el—Yâfiî el— Yemenî, Mir’âtu'Z-cenan ve ibretu'Z-yakzânfî ma‘rifeti mâ yu‘teberu min havadi- si'z-zamân, (ta(lîk Halil el—Mansur), Dârü'l—Kütübi'l—İlmiyye, Beyrüt, 1997.
• Yücel, Ahmet, Hadis Tarihi, MÜİFVY. istanbul, 2012.
• ——————— , "Hadislerin Yazılmasıyla İlgili Rivayetlerin Tenkit ve Değerlendirilmesi",
• MÜİFD. 1998—1999, XVI-XVII, S. 91—121.
• ------ , "Kitâbet", DİA. XXVI, 81-83.
• ——————— , Oryantalistler ve Hadis, MÜİFVY. İstanbul, 2013.
• Zehebî, Ebü Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez- Zehebî, Mîzânu'Z-i'tidal fî nakdir-ricâl, (thk. Ali Muhammed el—Buhârî), Dârü'l— Marife, 1963.