Tefsir Tarihi Açısından Mükerrer Nüzûl Görüşünün Tenkidi

Yıl 2014, Sayı: 21, 39 - 66, 01.06.2014

Abdullah Aygün

Öz

Esbâb-ı nüzûl, sadece rivayetler yoluyla bilinmektedir ve kaynaklarda çok sayıda esbâb-ı nüzûl rivayeti bulunmaktadır. Bazı ayet veya surelerin nerede nazil olduğuna ilişkin rivayetler arasında ihtilaflar görülmektedir. Rivayetlerden biri, bir ayet veya surenin Mekke’de, diğeri Medine’de indiğine işaret edebilmektedir. Bazı alimlere göre, şayet o rivayetler uzlaştırılamıyor veya aralarında tercihte bulunulamıyorsa, ilgili ayet veya sure mükerrer nazil olmuş demektir. Bu makalede, mükerrer nüzûl adı verilen bu görüşün tarihi süreçte nasıl şekillendiği ve ilmî gerçekliği irdelenmekte, mükerrer nüzûl örnekleri değerlendirilmektedir

Anahtar Kelimeler

Esbâb-ı nüzûl, mekkî-medenî, mükerrer nüzûl, rivayet

Kaynakça

• Aldemir, Halil, “Esbâb-ı Nüzûl Rivayetleri Arasında Görülen Çelişkiler ve Geliştirilen Çözüm Yollarının Tahlili”, EKEV Akademi Dergisi, sayı 48, yıl 2011.
• Âlûsî, Şihâbuddîn, Rûhu’l-Meânî, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, ts.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1988.
• Beğavî, Ebû Muhammed Hüseyin, Meâlimu’t-Tenzîl, Daru’t-Tayyibe, Riyad, 1997.
• Beydâvî, Kâdî Nasruddin, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, (thk. Muhammed Subhî- Muhammed Ahmed), Daru’r-Reşid, Beyrut, 2000.
• Dihlevî, Şah Veliyullah, el-Fevzu’l-Kebîr fî Usûli’t-Tefsîr, Daru’s-Sahve, Kahire, 1986.
• Demirci, Muhsin, Tefsirde Metodolojik Sorunlar, İFAV Yayınları, İstanbul, 2012.
• ------------------- “Nas-Olgu İlişkisi Açısından Mükerrer Nüzûl”, MÜİF Dergisi, sayı 20, yıl 2001.
• Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsîru’l-Hadîs, Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire, 1383.
• Ebû Hayyân, el-Endelûsî, el-Bahru’l-Muhît, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2001.
• Ebussuûd, Muhammed, Tefsîru Ebissuûd (İrşâdü’l-akli’s-selîm), Daru İhyai’t-Türasi’l- Arabi, Beyrut, ts.
• Ebu Ubeyd, Kasım b. Sellam, Fedâilü’l-Kur’an, (thk. Mervan, Muhsin, Vefa), Daru İbn Kesir, Beyrut, ts.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, İlahi Hitabın Tabiatı, (trc. Mehmet Emin Maşalı), Kitabiyat Yayınları, Ankara, 2001.
• Elmalılı, Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Azim Dağıtım, İstanbul, ts.
• Hâzin, Ali b. Muhammed, Tefsîru’l-Hâzin (Lübâbu’t-Te’vîl), Daru’l-Fikr, Beyrut, 1979.
• Huvvârî, Hûd b. Muhakkem, Tefsîru Kitâbillâhi’l-Azîz, (thk. Belhac b. Said), Daru’l- Garbi’l-İslami, Beyrut, 1990.
• İbn Âşûr, Tahir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Daru Sahnun, Tunus, 1997.
• İbn Atiyye, el-Endelûsî, el-Muharrerü’l-Vecîz, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1993.
• İbn Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Daru’l-Marife, Beyrut, 1379.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fida İsmail, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, Daru’t-Tayyibe, Riyad, 1999.
• İbn Kuteybe, Te’vîlü Müşkili’l-Kur’an, (thk. İbrahim Şemsuddin), Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, ts.
• İbn Teymiye, Takiyyuddin, Mukaddime fî Usûli’t-Tefsîr, (thk. Adnan Zarzûr), Darü’l- Kur’ani’l-Kerim, Kuveyt, 1972.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, Mektebetü’l-İslami, Beyrut, 1404.
• Kurtubî, Muhammed, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’an, Daru Alemi’l-Kütüb, Riyad, 2003.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm (Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne), (thk. Fatıma Yusuf), Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 2004.
• Mennâu’l-Kattân, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’an, Mektebetü’l-Maarif, Riyad, 2000.
• Mevdûdî, Ebu’l-Ala, Tefhîmu’l-Kur’an, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsiru Mukâtil b. Süleyman, (thk. Ahmed Ferid), Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 2003.
• Nesefî, Ebû’l-Berekât, Tefsîru’n-Nesefî, (thk. Mervan Muhammed), Daru’n-Nefais, Beyrut, 2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya, el-Minhâc Şerhu Sahîhi’l-Müslim b. el-Haccâc, Daru İhyai’t- Türasi’l-Arabî, Beyrut, 1392.
• Okuyan, Mehmet, “Kur’an’ın Nüzûlünde Taaddüt/Tekerrür Problemi”, İslami Araştır- malar Dergisi, sayı 1, yıl 2001.
• Râzî, Fahruddin, Mefâtihu’l-Ğayb, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, ts.
• Reşid Rıza, Tefsîru’l-Menâr, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Amme li’l-Kitâb, Kahire, 1990.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed, el-Keşf ve’l-Beyân, (thk. Ebû Muhammed b. Âşûr), Beyrut, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, 2002.
• Sem’ânî, Ebû’l-Muzaffer, Tefsîru’l-Kur’an, (thk. Ebû Temîm Yâsir, Ebû Bilal Ğanîm), Daru’l-Vatan, Riyad, 1997.
• Semerkandî, Ebû’l-Leys, Bahru’l-Ulûm, Daru’l-Fikr, Beyrut, ts.
• Serinsu, Ahmet Nedim, Kur’an’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûlün Rolü, Şule Yayınları, İstanbul, 1994.
• Subhi Salih, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’an, Dersaadet, İstanbul, ts.
• Suyûtî, Celaleddin, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an, Daru İbn Kesîr, Dımeşk, 2006.
• -------------- Lübâbu’n-Nükûl fî Esbâbi’n-Nüzûl, Daru İhyai’l-Ulûm, Beyrut, ts.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr, Daru’l-Fikr, Beyrut, ts.
• Taberî, İbn Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli Âyi’l-Kur’an, (thk. Ahmed Muhammed Şakir), Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 2000.
• Taşköprüzâde Ahmed Efendi, Miftâhu’s-Saâde ve Misbâhu’s-Siyâde fî Mevzûâti’l-Ulûm, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1985.
• Vâhidî, Ebû’l-Hasan Ali, Esbâbu’n-Nüzûl, Müessesetü’l-Halebi, Kahire, 1968.
• Yahya b. Sellam, Ebu Zekeriyya, Tefsiru Yahya b. Sellam, (thk. Hind Şelebî), Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2004.
• Yavuz, Salih Sabri, “Mi‘rac”, DİA, Ankara, 2005.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kasım Muhammed, el-Keşşâf an Hakâiku’t-Tenzîl, (thk. Abdurrazık el-Mehdî), Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, Beyrut, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazim, Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’an, Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-Arabiyye, 1372.
• Zerkeşî, Bedrüddin, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’an, (thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim), Daru’l-Marife, Beyrut, 1972.
• Zuhrî, İbn Şihâb, en-Nâsih ve’l-Mensûh, (thk. Hatim Salih), Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1988.