Ahmed Cevdet Paşa’nın Tefsir İlmine Katkısı ve Tercüme-i Şerife Adlı Eseri Ahmed Cevdet Pasha’s Contribution to Tafsir Genre and his work Tercume-i Serife

Yıl 2013, Cilt: 20 Sayı: 20, 141 - 180, 01.12.2013

Emine Armağan | Necmettin Gökkır

Öz

Osmanlı’da Tanzimat’ın ilanının ardından başlatılan reform süreci pek çok alanı olduğu gibi ilmi çalışmaları da etkilemiştir. Kur’ân ve tefsir ilimlerinde geleneksel yöntemlerin devam etmesinin yanı sıra ilk Türkçe Kur’ân tercümesinin basımı gibi icraatlar yeni tercümelerin yazılmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada dönemin önemli şahsiyetlerinden Ahmed Cevdet Paşa’nın tercüme ve tefsir faaliyetleri araştırılarak Tercüme-i Şerife isimli eseri hakkında analizler yapılmıştır. İlim dünyasının haberdar olmadığı bu eserin tanıtımı yapılarak tefsir ilmi bakımından özellikleri incelenmektedir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tercüme-i Şerife, Cevdet Paşa, Tefsir

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Hülasâtü’l-Beyan fi Te’lifi’l-Kur’ân, İstanbul, Karabet ve Kasbar Matbaası, h.1303/m.1886.
• ------- Lâhika-i Şerife, 2. bs., İstanbul, Türk Neşriyat Yurdu, 1928.
• ------- Tarih-i Cevdet, C: I, sdl: Dündar Günday, İstanbul, Üçdal Neşriyat, 1966.
• ------- Tercüme-i Şerife, y.y., t.y., 2/4.
• ------- Tezâkir (40 Tetimme), yay. haz: Cavid Baysun, C: IV, 2.bs., Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986.
• Armağan, Emine, Ahmed Cevdet Paşa ve Tercüme-i Şerife, (Basılamamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2015.
• Bayraktar, Nail, Atatürk Kitaplığı Belediye yazmaları, Cevdet Paşa Yazmaları ve Kur’ân-ı Kerimler Alfabetik Kataloğu, İstanbulBüyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müze- ler Müdürlüğü, 1997.
• Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları Alfabetik Kataloğu II, İstanbulBüyükşe- hir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, 1995.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, haz: Ahmed Kuyaş, Ankara, Bilgi yayınları, 1973.
• Beydâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envârü’t-Tenzil ve Esrarü’t-Te’vil, C: I, Beyrut, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1997.
• Bursalı Mehmet Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri, C:II, İstanbul, Matbaa-i Âmire, h.1333.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, 17. bsk., Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• Cündioğlu, Dücane, “İnanın Bana, Yarın Yine Kıyamet Kopacak ” Yeni Şafak Gazetesi 9 Şubat 1999.
• ------- “Müjde Ahmed Cevdet Paşa’nın Kur’ân Çevirisi Bulundu”, Yeni Şafak Gazetesi 10 Şubat 1999.
• ------- “Ahmed Cevdet Paşa’nın Türkçe Kur’ân Çevirisi”, Yeni Şafak 11 Şubat 1999.
• ------- “Ahmed Cevdet Paşa’nın Kur’ân Çevirisi Üzerine Birkaç Not”, Yeni Şafak, 13 Şubat 1999.
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, C:V, İstanbul, Osmanbey Matbaası, 1943, s.1613.
• Gökkır, Necmettin; Yılmaz, Necdet, “Osmanlı Arşivlerinde Kur’ân Ve Tefsir Konulu Belgeler”, Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları-I-, ed: Bilal Gökkır v.d., İstanbul, İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, 2011, s.39.
• Halaçoğlu, Yusuf; Aydın, M.Akif, “Cevdet Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklo- pedisi (DİA), C:VII, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993, s.443-450.
• Hamidullah, Muhammed, Kur’ân-ı Kerim Tarihi: Bir Deneme, çev: M. Said Mutlu, İstanbul, Yağmur Yayınevi, 1965.
• -------Kur’ân-ı Kerim Tarihi, çev: Salih Tuğ, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1993.
• Keskioğlu, Osman, Nüzulünden Günümüze Kur’ân-ı Kerim Bilgileri, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1987.
• -------Kur’ân Tarihi ve Kur’ân Hakkında Ansiklopedik Bilgiler, 1. bs., İstanbul, Nebioğ- lu Yayınevi, 1953.
• ------- “Türkiye’de Matbaa Te’sisi ve Mushaf Basımı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: XV, 1967, s.131-132.
• Kurtubi, Muhammed b. Ahmed, el-Câmi li Ahkâmi’l-Kur’ân, C: II, Kahire, Daru’l- Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Öztürk, Mustafa, “Son Dönem Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Kur’ân ve Tefsir Çalışmaları”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C:1, S: 1, Bahar 2014, s.16.
• Razi, Muhammed b. Ömer Fahreddin, Mefâtihu’l-Gayb, C:IV, Beyrut, Daru İhyai’t- Türasi’l-Arabi, 1999.
• Serin, Muhittin, “Şekerzade Seyyid Mehmed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C:XXXVIII, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, s.489.
• Vahidi, Ali b. Ahmed, Esbâb-ı Nüzûli’l-Kur’ân, Rivaye: Bedrettin b. Abdullah el- Ergeyani, Riyad, Daru’l-Meyman, 2005.
• Yılmaz, Müslüm, “Osman Nuri Ergin: Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri (1883-1961)”, Türki- yat Mecmuası, C: XXIII, 2013, s.146-147.
• Zemahşeri, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşaf an Hakâikı Gavâmizi’t-Tenzil ve Uyûni'l-Ekâvil fî Vücuhi't-Te’vil, tashih: Mustafa Hüseyin Ahmed, C: I, Kahire, Matbaatü’l- İstikame, 1946.
• ------- II. Abdülhamid ve Dönemi: Sempozyum Bildirileri, haz: Coşkun Yılmaz, İstanbul, Seha Neşriyat, 1992, s.37.
• ------- el-Beyan fi Âyâti'l-Kur'ân, haz: Osman Raşid Efendi, Halis Efendi, Mehmed Zihni Efendi, Faiz Efendi, Aydoslu Tevfik Efendi, 2. bs., İstanbul, Türk Neşriyat Yurdu, 1928.
• ------- İBB Taksim Atatürk Kitaplığı, http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/ataturkkitapligi /index.php?dil=tr&p =1, 20 Mart 2014.
• ------- “Vekanüvis Cevdet Paşa Evrakı”, Tarih-i Osman-ı Encümeni Mecmuası, No: 46, 1333.