Kuruluşundan Günümüze Ürdün'de Fetvânın Tarihi ve Fetvâ Müesseseleri

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 18, 75 - 104, 01.12.2012

Eda Uğur

Öz

Müslümanlar, hayatlarını dinin kurallarına uygun olarak devam ettirebilmek için her dönemde fetvâ müessesesine ihtiyaç duymuşlardır. Bu itibarla Ürdün Emirliği’nin kurulduğu ilk yıllarda fetvâ faaliyeti Osmanlı Devleti’ndeki usul üzere devam etmiş, daha sonra merkeze, genel fetvâ politikasını belirleyecek bir başmüftü tayin edilmiştir. Ardından ülke genelinde görülen kurumsallaşma çabaları sonucunda Fetvâ Kurumu oluşturulmuştur. Müslümanların karşılaştığı güncel ve kompleks problemlere çözüm bulabilmek için Kurum bünyesinde Fetvâ Komisyonu ve Fetvâ Meclisi kurulmuştur. Bu çalışmada Ürdün Fetvâ Kurumu’nun teşkilât yapısı, görevleri ve kurumla ilgili mevzuat, ülkede fetvânın geçirdiği tarihî süreç dikkate alınarak değerlendirilmektedir

Anahtar Kelimeler

Ürdün, Fetvâ, Fetvâ Kurumu, Fetvâ Meclisi, Fetvâ Komisyo

Kaynakça

• APAYDIN, H. Yunus, “İctihad” md., DİA, Ankara: TDV. Yayınları, 2000, XXI.
• ATAR, Fahrettin, “Fetvâ” md., DİA, Ankara: TDV. Yayınları, 1995, XII.
• AYDIN, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta Yayınları, 1996.
• BAYAT, Fazıl Mehdi, Dirâsât fî târîhi’l-‘Arab fî’l-ahdi’l-Osmânî: Rü’ye cedîde fî dav‘i’l- vesâik ve’l-mesâdiri’l-Osmaniyye, Beyrut: Dârü’l-medâri’l-İslâmî, 2003.
• BİLMEN, Ömer Nasûhî, Hukuk-i İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmusu, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1967, I.
• CİHAN, Ahmet, Reform Çağında Osmanlı İlmiye Sınıfı, İstanbul: Birey Yayınları, 2004.
• DÜZENLİ, Pehlül, “İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi’nde Bulunan Meşîhat Fetvâları”, (Yüksek Lisans Tezi), 1995.
• ERASLAN, Sadık, Meşihat-i İslâmiyye ve Ceride-i İlmiyye, Ankara: DİB Yayınları, 2009.
• HARÎSÂT, Muhammed Abdülkadir, Muhâdarât fî tarihi’l-Ürdün ve hadâratihi, İrbid: Müessesetu Hammade li’d-dirâsâti’l-câmiiyye, 2000.
• HEYD, Uriel, Türk Hukuk ve Kültür Tarihi Üzerine –Makaleler-, çev. Ferhat Koca, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• İBN MANZÛR, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, ty, XV.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Şeyhülislam” md., DİA, Ankara: TDV. Yayınları, 2010, XXXIX.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi –Islahat Fermanı Devri, Ankara: TTK, 1976, VI.
• KHALAYLA, Muhammed Ahmed Müslim, “Dâiratu’l-İftâ ke-müessesetin diniyyetin İslâmiyyetin resmîyyeh”, Mu’temeru’l-vâki‘ ed-dînî fi’l-Ürdün, Amman, 12-13 Aralık 2010. http://goo.gl/SO4kqt, (19.01.2014).
• MEHÂSİNE, Muhammed Hüseyin, Safahât min târihi’l-Ürdün ve hadâratihi, Amman: Vizaratü’s-Sekâfe, 2000.
• ŞAHİN, Osman, Fetvâ Âdâbı, Samsun: Ceylan Ofset, 2009.
• ŞEYHÂN, Süleyman Yusuf, “el-Fetvâ fi’l-Ürdün Târîhen ve Fıkhen ve Menhecen”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), el-Câmi‘atü’l-Ürdüniyye Külliyetü’t-dirâsâti’l- ‘ulyâ, 2008.
• TEMÎMÎ, İzeddin Hatib, Takrîr ‘ani’l- iftâ-i’l ‘âmm fî Memleketi’l-Ürdüniyyeti’l- Hâşimiyye, Müdüriyyetü’l-İfta’l-Ürdüniyye, 1986.
• TİLFÂH, Dayfullah Selim, “el-Fetâvâ ve ‘alâkatühâ bi teşrî‘i’l-medenî fi’l-Ürdün” (Ya- yımlanmamış Doktora Tezi), Câmi‘atü’l-Kıddîs Yusuf Külliyetü’l-âdâb ve’l- ‘ulûmu’l-insâniyye, 1984.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
• _________, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı, Ankara: TTK, 1965.
• ZEBÎDÎ, Ebü'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Tâcu’l-‘arûs, Kahire: el-Matbaatü'l-Hayriyye, h.1306, X.
• Mezâmîn-u Risâleti’l-‘Amman, el-Kıyâdetü’l-‘âmme li’l-Kuvvâti’l-Musallahati’l-Ürdü- niyye: Müdüriyyetü’l-İftâ, Amman: Mektebetü’l-Vataniyye, 2006.
• Mecelletü Hedyi’l-İslam (1992), Vizâratu’l Evkâf el-Ürdüniyye, c. 37.
• “Târîhu Dâirati’l- İftâ”, (t.y.), http://www.aliftaa.jo/ShowContent.aspx?Id=39, (19.01.2014). Mülakatlar
• Abdülkerim el-Hasûne (Ürdün Başmüftüsü), “Ürdün Fetvâ Kurumu’nun Tarihi ve Yöntemi” konulu mülakat, İstanbul 12.03.2014. Kanunlar
• “Kânûnu Darbiyyeti’l-Hidemâti’l-İctim‘aiyye”, Nr: 89, Yıl: 1953, http://www.lob.gov.jo/ui/laws/search_no.jsp?year=1953&no=89, (06.02.2014)
• Kanunu’l-İftâ, nr. 60, yıl 2006, http://www.lob.gov.jo/ui/laws/search_no.jsp?year=2006&no=60, (19.01.2014).
• Kanun Mu‘addel li Kanuni’l-İftâ, nr. 4, yıl 2009, http://www.lob.gov.jo/ui/laws/all_modified_law.jsp?no=4&year=2009&law_no= 60&law_year=2006, (19.01.2014).
• Kanunu’l-Va‘z ve’l-İrşâd ve’l-Hitabe ve’t-Tedrîs fi’l-Mesâcid, nr. 7, yıl 1986, http://www.lob.gov.jo/ui/laws/general_law.jsp?no=7&year=1986&mod=1, (19.01.2014). Yönetmelikler
• Nizâmu’l-Evkâf ve Şu’ûnu’l-Mukaddesâti’l-İslâmiyye, Nr: 142, Yıl: 1966, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/search_no.jsp?year=1966&no=142, (19.01.2014).
• Nizâmu’l-İftâ, nr. 17, yıl 1997, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/search_no.jsp?year=1997&no=17, (19.01.2014).
• Nizâm Mu‘addel li Nizâmi’t-Tanzîmi’l-İdârî li Vizârati’l-Evkâf ve Şu’ûni’l- Mukaddesâti’l-İslâmiyye, nr. 20, yıl 1986, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/all_modified_bylaw.jsp?no=20&year=1986&byl aw_no=23&bylaw_year=1979, (19.01.2014).
• Nizâmu Muvazzaf Dâirati’l- İftâi’l-‘Âmm, nr. 2, yıl 2008, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/search_no.jsp?year=2008&no=2, (19.01.2014).
• Nizâmu’t-Tanzîmi’l-İdârî li Dâirati’l-İftâi’l-‘âmm, nr. 75, yıl 2007, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/search_no.jsp?year=2007&no=75, (19.01.2014).
• Nizâmu’t-Tanzîmi’l-İdarî li Vizarati’l-Evkâf ve Şu’ûni’l-Mukaddesâti’l-İslâmiyye, Nr: 51, Yıl: 1971, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/search_no.jsp?year= 1971&no=51, (19.01.2014).
• Nizâmu’t-Tanzîmi’l-İdârî li Vizârati’l-Evkâf ve Şu’ûni’l-Mukaddesâti’l-İslâmiyye, Nr: 23, Yıl: 1979, http://www.lob.gov.jo/ui/bylaws/general_bylaw.jsp?no=23&year=1979, (19.01.2014). Yönergeler
• Ta‘lîmat Mükâfâti’l Bâhisîn fî Dâirati’l-İftâ, nr. 4, yıl 1995, http://qistas.com/jor/index.php?mod=BS&action=view, (03.02.2014).