İdil Ural’dan Kaşgar’a Bir Müfessirin Hayatı: Ahmed Ferîd Kârî el-Abbâsî (1887-1939) -Hayatı, Eserleri ve Tefsirinin Tanıtımı

Yıl 2011, Cilt: 16 Sayı: 16, 67 - 78, 01.12.2011

Nur Ahmet Kurban

Öz

20. yüzyılın başında dünya siyasetinde büyük değişimlere sebep olan komünist düşünce, dünya tarihinde, özellikle de Türkistan coğrafyasında sosyokültürel açıdan büyük yıkımları beraberinde getirmiştir. En büyük darbeyi bölgenin beyin gücünü oluşturan ilim adamlarının aldığı bir gerçektir. Birçok bilgin hayatını kurtarmak için dünyanın çeşitli bölgelerine göç etmek zorunda kalmıştır. Onların vatan edindikleri yeni coğrafyalardaki varlıkları bilgi birikimleri olmuştur. Bunları tanıştıkları yeni toplumlarla paylaşmış ve onlara yeni ufuklar göstermişlerdir. Bu çalışmamızda ele alacağımız kişi İdil-Ural Türklerinden Ahmed Ferîd Karî elAbbasî’dir. Kendisi dini ilimlerin yanında edebiyat, coğrafya gibi ilim dallarında ihtisas yapmıştır. Daha sonra ise İdil-Ural, İstanbul, Kaşgar ve Aksu gibi Türkİslam coğrafyasının çeşitli bölgelerinde eğitim öğretim faaliyetleri ile meşgul olmuştur. Diğer yandan kaleme aldığı eserlerle bizlere önemli miraslar bırakmış bir şahsiyettir. Bu çalışmada onun hayatı ve eserleri, özellikle de tefsiri hakkında tespit edebildiğimiz bazı bilgileri okuyucularla paylaşmaya çalışacağız

Anahtar Kelimeler

İdil-Ural, Kaşgar, Tefsir, Ahmed Ferîd

Kaynakça

• Abdirihim Tohti, Keşeker’ning Yekinki ve Hazırkı Zaman Maarif Tarihi, Keşker Uygur Neşriyatı, Kaşgar 1986.
• Ahmed Ferîd Kâri el-Abbasi el-Evfa es-Semenî, Ahmed Ferîd, Envâru’l-Kudsiyye, t.y.
• -----, Tefsiru’s-Sirati’l-Müstekim, Hindistan 1355/1936.
• Muhammed Ravvas Kaleci, Mu‘cemu’l-fukaha, Daru’n-nafais, Lübnan 1416/1997.
• Musa Carullah Bigiyev, Uzun Günlerde Oruç, (Sadeleştiren ve Yayına haz: Abdullah Kahraman), İz Yayıncılık, İstanbul 2009.
• Nurahmet KURBAN, “Yirminci Yüzyılda Uygurca Kur'an Çalışmaları”, (İ.Ü.Sos. Bil. Ens. Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, basılmamış Yüksek Lisan Tezi), İstan- bul 2002.
• Tatarlarning Kiskiçe Tarihi, Haz: Tatarlarning Kiskiçe Tarihi’ni tüzüş gurpisi tüzgen, Şinjang Helk Neşriyatı, Ürümçi 1988.
• Rifat Suyargulov, “İdil-Ural Bölgesi Düşünürlerinden Ziyaeddin Kemâlî ve Kelamî Görüşleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Kelam) Anabilim Dalı, Ankara-2012.