Kur’an’da “es-Salâtü’l-Vüstâ”

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 15, 31 - 52, 01.06.2011

Nuh Savas

Öz

“es-Salâtü’l-vüstâ”, Kur’ân’da yerine getirilmesi özellikle emredilen namazlardan birisi olduğu için bu husus, İslam âlimlerinin özellikle de müfessirlerin dikkatini çeken bir nokta olmuştur. Bunun üzerine âlimler bu ifadenin hususi olarakzikredilmesine yönelik yorumlar yapmışlardır. Bazıları, söz konusu namaza değerliliği yönünden yaklaşıp yorumlarını bu yönde ortaya koyarken bazıları da bu namazın, hangi namaz olduğu hususuna ağırlık vererek görüşlerini bu yönde beyanetmişlerdir. Ortaya konan görüşlerden bazılarına göre “es-Salâtü’l-vüstâ” ikindinamazı, sabah namazı, sabahla öğle namazlarının her ikisi, ikindi ve öğle namazları, cuma ve bayram namazları olabilir. Bu namazın hangisi olduğu yönünde yirmiye yakın görüş beyan edilmiş olmakla birlikte konunun özel bir çalışmada elealınmamış olması böyle bir çalışmanın yapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. İşte biz, bu çalışma ile konuyla ilgili yaklaşımları derli toplu bir şekilde elealıp çeşitli gerekçelerden yola çıkarak “vüstâ”dan murad edilenin ne olduğunu ortaya koymaya çalıştık. Bu farklı görüşlerin içerisinde vüstâ ile kasdedilenin sabahveya ikindi namazı olması gerektiği yönünde ileri sürülen görüşler daha sahih kabul edilebilir. Tarihsel gerçeklikler açısından ise vüstânın ikindi namazı olmasıgerektiği daha doğru bir görüş olacaktır

Anahtar Kelimeler

Beş vakit namaz, salât, es-salâtü’l-vüstâ, ibâdet, farz, mükellef, insan

Kaynakça

• Celâleyn, el-Mahallî ve-Suyûtî, Tefsîru’l-Celâleyn (I-II), Mısır 1923.
• Cüveynî, Abdulmelik b. Abdullah b. Yusuf b. Muhammed, Ebu’I-Meâlî, Ruknuddîn el Mulakkab bi İmâmi’I-Harameyn (478/1085), Nihâyetu’I-Matlûb fî Dirâyeti’I- Mez- heb, Th. Ve Fihrist düzeni: Abdulazîm Mahmûd Edîb, I. Baskı- Dâru’I-Minhâc 1428/2007.
• Ebu Ca’fer Muhammed b. el-Hasen et’-Tûsî (?-1067),et’-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân(I.- X),(thk. Ahmed Habîb Kâsir el-Âmilî), Dâru İhyâit-Turâsi’l-Arabiy, Beyrût,?.
• Ebû Hayyân, İbn-i Esîriddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Yûsuf b. Ali b. Hayyân (?- 1344), el- Bahru’l-Muhît(I-VIII),1. Baskı, Matbaatu’s-Saâde, Mısır.1910.
• Ebu Muhammed, Abdullah b. Ebî Yezîd, Abdurrahman en-Nefezî, el- Kayravânî, el- Mâlikî (386/ 996), Metnur-Risâle, I, 23, Dâru’ I-Fikir.
• Ebû Muhammed, Mahmud b. Ahmed b. Mûsâ b. Hüseyin el- Ğaytâbî el-Hanefî th. Ebu’I-Münzir, Hâlid b. İbrâhîm el-Mısrî, Bedruddîn el-Aynî, Şerhu Süneni Ebî Dâvûd, (6c.+1fihr.=7), Birinci baskı, Mektebetu’r-Rüşd -Riyâd 1420/ 1999.
• Ebu’I-Alâ Mevdûdî (1321/1903-1400/1979), Tefhîmu’I-Kur’ân(I-VII), İnsan yayınları İst.1986
• Ebu’I-Hasen, İsmâil b. Sîde el-Mursî(458/ ), el-Muhkem ve’I-Muhîtu’I-A’zam, th. Abdulhamid Henedâvî,(11)c. Dâru’I-Kutubü’I-İlmiyye Beyrût 1412/200.
• Ebu’I-Hasen, Yahyâ b. Ebi’I-Hayır b. El-İmrânî el-Yemenî eş’-Şâfî (558/1162) , El- Beyân fî Mezhebi’ l–İmâmi’ş- Şâfiî, (13) c. Th. Kâsım Muhammed en-Nûrî, I. Baskı Dâru’I-Minhâc – Cidde.
• Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el- Bağdâdî eş-Şehîr bi’I-Mâverdî(?-450/1058), el-Hâvî el-Kebîr,Şerhu Muhtasarı’I-Müzenî,(XIX), I. Baskı Dâru’I-Kutubi’I-İlmiyye1419/1999, Beyrût-Lübnân. Ebu’s-Suud,
• (896/1490-951/1544)Tefsiru Ebu’s-Suud
• İrşâdu’I-Akli’s-Selîm İlâ
• Mezâyâ’I-Kur’âni’I-Kerîm,(V), Matbaa, M. Ali ve Evladuh, Mısır. ?
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (1296/1878-1361/1942), Hak Dini Kur’ân Dili Yeni Meâli (I-X), Matbaa Ebu Ziya, İst. 1935.
• Ferhân Râşid Abdullah(?-?), Tefsîru Müşkili’l-Kur’ân, 2.Baskı, Libya 1984.
• Hanbelî, Ahmed b. Hanbel (?- 855), el-Muvatta,(I) Çağrı Yayınları İst.1981.
• Hâzin, Alâuddîn Ali b. Muhammed b. İbrahim b. Ömer eş’ şeyhî Ebu’l-Hasen (741h), Lübâbu’t-Tevîl fî Meâni’t-Tenzîl, thk. Muhammed Ali Şahin, I. Baskı, Dâru’l- Kutübü’l- İlmiyye – Beyrut 1415/1994.
• Hicâzî Muhammed Mahmûd(?-?), et-Tefsîru’l-Vâdih İbn Abdulber,
• (I-XXX), 6.Baskı Kâhire 1969.
• Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed en-Nemrî, el-İstizkâr
• (VIII)c, II. Baskı, Dâru’I-Kutubü’I-İlmiyye, Beyrût 2006.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebu’I-Fadl, eI- Askalânî, eş-Şâfiî, Fethu’l-Bârî, Şerh- u Sahîhi’I-Buhârî,(XIII), Bâb ve Hadis rakamlama: M.Fuâd Abdulbâgî, İhrâc, Tashîh ve Basımı ile İlgilenme: Muhibbiddin el Hatîb, Yorum: Abduıazîz b. Abdul- lah b. Bâz, dâru’I-Ma’rife, Beyrût 1379/ 1959.
• İbn-i Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl ed-Dimeşkî (?-774/1372), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm(I- VII), I1.Baskı, Dâru Taybe 1420/1999.
• İbnü’I-Kudâme, Ebu Muhammed Muvaffaku’d-Dîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Gudâme el-Cemâilî el- Makdisî ed-Dimeşkî el- Hanbelî eş- Şehîr bibni’I-Kudâme (?-620 / 1223), el-Muğnî, I, 274, Baskı yayın Mektebetu’I-Kâhira 1388/1968 (X) Hanbeli kitabıdır.
• İbnü’I-Kudâme, Ebu Muhammed Muvaffaku’d-Dîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Gudâme el-Cemâilî el- Makdisî ed-Dimeşkî el- Hanbelî eş- Şehîr: Bibni’I- Kudâme (?-620 / 1223), eş- Şerhu’I-Kebîr alâ Metni’ l-Mukni, Dâru’I-Kitâbi’I- Arabî, Basım Sorumlusu M. Reşîd Rıdâ.
• İbrâhîm b. Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. Muflih, Ebû İshâk, Burhânuddîn (1418/1997), El-Mubdi fî Şerhi’I-Mukni,(8) c. Dâru’I-Kutübü’I-İlmiyye, Beyrût- Lübnân.
• İrâkî, Zeynuddîn Ebu’I-Fadl, Abdurrahîm b. El-Hüseynî (806/1403), Tarhu’t-Tesrîb fî Şerhi’t-Takrîb, (4x8)c, th. Abdulkâdir Muhammed Ali, Dâru’I-Kutubu’I-İlmiyye, Beyrût- 1421/ 2000.
• Kâsânî, Alâuddîn, Ebu Bekir Mesud b.Ahmed el-Hanefî (ö.587/), Bedâi-us’-Sanâî fî Tertîbiş’-Şerâi i, (7) cüz, II. Baskı, Dâru’I-Kutubü’I-İlmiyye, Beyrût- Lübnân. 1406/ 1986.
• Kurtubî, Ebû Abddillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (?-1272), el-Câmi-u li Ahkâmi’l-Kur’ân(I-XV), el-Kâhira.1354.
• Kuveyt Fıkıh Ansiklopedisi, Kuveyt Diyanet İşleri Bakanlığının uhdesinde 1404- 1427 h. Arası basılmıştır. Cüc (45), cüzlerin basılış yerleri: 1-23 cüz ikinci baskı, Dârus- Selâsil, Kuveyt, 24-38, birinci baskı Dârus-Safve, Mısır. 39- 45 ikinci baskı Diyanet İşleri Bakanlığı – 14 Kasım 2010.
• Mensûr b. Yûnüs, Salâhuddîn İbn-i Hasan b. İdrîs el-Behvetî el-Hanbelî (1051/1641), Keşşâfu’I-Kınâ An Metni’I-İknâ, (8)c. Dâru’I-Kutubi’I-İlmiyye, Beyrût-Lübnân.
• Muhammed b. Ahmed b. Mustafa b. Ahmed Ebu Zehre, Zehretut-Tefâsîr(X),Dâru’I- Fikri’I-Arabî.1394/1974.
• Muhammed b. Makram b. Ali Ebu’l-Fadl Cemâluddîn b. Manzûr (1311/711), Lisânu’l- Arab, XV, Dâru’s-Sâdır, Beyrut, 1414/1939.
• Muhammed. b. Ali b. Muhammed. b. Abdullah eş-Şeybânî el-Yemenî (1250/1834), Fethu’ I- Kadîr (V), I. Baskı, Dâru Kelimit’t-Tayyib, Dimaşk 1414/1993.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn (674/1275), El-Mecmû u Şerhu’I-Muhezzeb me’ a Tekmiletu’s-Sübkî ve’I-Mutîî, Dâru’I-Fikir.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn (674/1275), Ravdatu’-Tâlibîn, (12) c. Th. Züheyr eş’-Şâvîş, 3. Baskı el-Mektebu’I-İslâmî- Beyrût- Dimaşk-Ammân 1412/1991.
• Râzî, Muhammed Fahruddîn b. Zeynuddîn b. Ömer(?- 606), Mefâtihu’I- Ğayb(I- XXXII), Matbaatu’l-Âmira, İst.1919.
• Sâbûnî, M. Ali, Sâlih Ahmet Rızâ, Muhtasaru Tefsîru’t-Taberî(I-VI), ihtisar, İst. 1995.
• Sâbûnî, Muhammed Ali(?-?),Tefsîr-u Âyâti’I-Ahkâm( I-II),3. Baskı, Menşûrât-u Mekte- beti’I-Ğazâlî Dımaşk. 1980.
• Sâyisî Muhammed Ali(?-?), Tefsîru Âyâti’l- Ahkâm(I-II), Matbaa M. Ali Sabîh ve Evlâduh. Mısır.1953.
• Seyyid Kutub (1324/1906-1386/1966), Fî Zilâli’I-Kur’ân (I-VII),7.Baskı, Dâr-u ----İhyâit’-Turâsi’I-Arabî, Beyrût. 1971.
• Şevkânî Muhammed b. Ali b. Muhammed (?- 1250), Fethu’l-Kadîr el Câmi-u Beyne Fenney er-Rivâye ve’ d-Dirâye min İlmi’t-Tesîr(I-V.),3. Baskı, Dâru’l-Fikr, Beyrût,1973.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Gâlib, (?- / 310 / 224 ), Bağdat. Câmiu’l-Beyan fî T’evîli Âyi’l-Kur’ ân(I-XXX), Mısır 1321/1903.
• Tantâvî el-Cevherî, (?- 1358 /1940), “el-Cevahir Fî Tefsir’il-Kur’ân’i’l-Kerim” (I- XXVI) 2. Baskı, Mısır.1350/1931.
• Tantâvî Muhammed Seyyid (1347/1928-?/2010), et’-Tefsîru’I-Vasît (I-XV), I. Baskı, 1970.
• Tirmizî, Ebû Îsâ, Muhammed (?-892), el-Câmius’-Sahîh(I-XIII), (thk. Ahmed Muham- med Şâkir),Şerhu İbnilarabî,1. Baskı, Matbaatu’I-Mısriyye, el- Kâhira 1931.
• Vehbi Mehmet (1279/1862-1369/1949), Hulâsatu’l-Beyân fi Tefsîri’l-Kur’ân, Üçdal Yayınları 4.Baskı, İst. 1979(8C.te16C).
• Zebîdî, Muhibbuddin Ebu’l-Feyz es-Seyyid Murtazâ (1790/1205), Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs Matbaatü’l-Hayriyye (XVI), Mısır 1306/1888.
• Zeyla’î, Osman b. Ali b. Muhcin el-Bâriî Fahruddin el-Hanefî (743/ 1342), Tebyînu’I- Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Hâşiyetu Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl b. Yûnüs eş-Şilbînî (1021/1612), Dâru’I-Kitâbi’l İslâmiy, I. Baskı, Matbâtu’I-Kubrâ el-Emîriyye Bulâk, el-Kâhira- 1313/ 1895.
• Zühaylî Vehbe, et-Tefsîru’I-Munîr (XXII), Dimaşk 1991.