Globalleşme Sürecinde Kültür ve Medeniyetler Arası İlişkiler Üzerine Düşünme: İbn Meymun Örneği

Yıl 2010, Cilt: 13 Sayı: 13, 111 - 146, 01.06.2010

Atilla Arkan

Öz

Bu çalışmada öncelikle küreselleşme sürecini, bu sürecin oluşma sebeplerini ve bu süreçte gerçekleşen etkileşimi sunacağız. Bundan sonra kültür, din, kimlik ve medeniyetler arasındaki geçiş, ilişkiler ve etkileşim konusunu inceleyeceğiz. Bu bağlamda İslam Düşüncesinin Yunan düşüncesiyle ve Yahudi düşüncesini İslam düşüncesiyle olan ilişkisini ele alacağız. Bu noktada ilişkileri tasvirde kullanılan dil ve kavramlar sorunlu ve zayıf olduğunu özellikle belirtmek isterim. Kültür ve medeniyetler arasındaki ilişkiler almak, taklit, nakletmek ve etkilenmek şeklinde pasif kavramlarla tasvir edilmektedir. Böylesi bir tasvirde düşünürlerin entelektüel yaratıcılıkları ile sentetik çözümleri, kısmen tarihsel bağlamları ile temel önceliklerinden kaynaklanan katkı ve özgün yönleri takdir edilememektedir. Kültürler ve medeniyetler arasındaki ilişkileri tasvir etmek için imkân, ihtiyaçlar, evrensel ve yerel unsurlar arasında gerilim, kimlikler arasında gerilim, süreklilik içinde değişim, entelektüel yetkinlik ile üretkenlik, sentetik ve melez çözümler kavramlarının daha önemli olduğunu vurguluyorum. Bu bağlamda bu kavramlarla İbn Meymun’un Yahudi düşüncesi ve İslam düşüncesiyle ilişkisi detaylı bir şekilde sunulacaktır. Yahudi düşünürün vahiy ve yorum teorisi etrafında kendi sentetik çözümleri sunulacaktır. Bu çalışmanın İslam Düşüncesinin Yunan ve diğer düşünce havzalarıyla ilişkisinin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunacağını ümit etmekteyim

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, Kültür ve Medeniyet arası ilişkiler, İbn Meymun, İslam

Kaynakça

• Arthur Hyman, “Maimonides, Moses” Encyclopaedia Judaica, XI, Jerusalem, İsrail 1972- 78.
• Arthur Hyman, James J. Walsh, Philosophy in the Middle Ages, Cambridge 1973.
• Atilla Arkan, İbn Meymun Felsefesinde Tanrı, Değişim Yayınları, İstanbul 2007.
• Bernard Martin, A History of Judaism, II, Newyork 1974.
• Rabbi Benjamin Blech, Geçmişten Günümüze Yahudi Tarihi ve Kültürü, Gözlem yayın- ları, İstanbul 2004..
• Colette Sırat, A History of Jewish Philosophy in the Middle Ages, Cambridge 1993.
• Daniel H. Frank, “Maimonides and Medieval Jewish Aristotelianism”, The Cambridge Companian to Medieval Jewish Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Daniel Jeremy Silver, A History of Judaism, Newyork 1974.
• E. A. Synan, “Maimonides”, New Catholic Encyclopedia, IX, Washington, 1981.
• E. Mittwoch, “İbn Meymûn”, İslâm Ansiklopedisi, V/2, İstanbul 1993.
• Ehud Benor, Worship of the Heart: A Study in Maimonides’ Philosophy of Religion, Sunny Yayınları, Albany 1995.
• Fârâbî, Aklın Anlamları, çev. Mahmut Kaya, Felsefe Metinleri, Klasik Yayınları, İstanbul 2003
• Fârâbî, İhsâu’l-‘Ulûm, İlimlerin Sayımı, çev. Ahmet Arslan, Vadi Yayınları, Ankara 1999.
• Fârâbî, Medînetü’l-Fâzıla, nşr. Albert Nasri Nâdir, Beyrut 1986.
• Fârâbî, Siyâsetü’l-medeniyye, Meşrık Yayınları, Beyrut, 1993.
• Fuat Aydın, Yahudilik, İnsan Yayınları, İstanbul 2004.
• H. Austryn Wolfson, Kelâm Felsefeleri, çev. Kasım Turhan, Kitabevi yayınları, İstanbul 2001.
• Haggai Ben-Shammai, “Kalâm in Medieval Jewish philosophy”, History of Jewish Philo- sophy, ed. Daniel H. Frank, Oliver Leaman, Routledge yayınları, London and New York 1997.
• Hayrullah Örs, Musa ve Yahudilik, Remzi Kitapevi, İstanbul 1966.
• Howard Kreisel, “Judah Halevi’s Influence on Maimonides”, Maimonidean Studies II, ed. Arthur Hyman, Yeshiva Üniversitesi Yayınları, New York 1991.
• Howard Kreisel, “Moses Maimonides”, History of Jewish Philosophy, Routledge Yayınla- rı, Londan & New York, 2003.
• Hüseyin Atay, Delâletü’l-Hairîn’in Girişi, Delâletü’l-Hairîn, Ankara, 1974.
• Hüseyin Sarıoğlu, İbn Rüşd Felsefesi, Klasik yayınları, İstanbul 2003.
• I. Abrahams, “Aristotle in Jewish Philosophy”, Mind, , XIII/51, 1888
• İbn Ebû Usaybia, ‘Uyunü’l-enbâ’ fî tabakâti’l-etibbâ, Beyrut 1965.
• İbn Meymun, Delâletü’l-Hairîn, ed. Hüseyin Atay, Ankara, 1974. İngilizce çevirisi için bkz: Shlomo Pines, The Guide of the Perplexed. University of Chicago Press, Chicago, 1963.
• İbn Meymun, Makale fi Sınaati’l-Mantık, çev. Mübahat Türker, İslâm Tetkikleri Ensti- tüsü Dergisi III, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1960.
• İbn Sînâ, el- Mebde’ ve’l-Meâd, thk. Mehdi Muhakkik, Tahran, 1984.
• İbn Sînâ, İşaretler ve Tembihler, el-İşârât ve’t-tenbîhât, çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli, Litera Yayınları, İstanbul 2005.
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik, II, çev. Ömer Türker-Ekrem Demirli, Litera Yayınları, İstanbul 2005.
• İbn’ül-Kıftî, İhbârü’l- ‘ulemâ’, Mektebetü İbn Kuteybe, Kuveyt, t.y.
• İbnu’n-Nedîm, el-Fihrist, nşr. Rıza Teceddüd, (Tahran: 1971).
• İlhan Kutluer, İslâm'ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İz yayınları, İstanbul 1996.
• Isadore Twersky, “Maimonides, Moses”, Dictionary of Middle Ages, New York 1985, s. 49. Bundan sonra DMA şeklinde atıfta bulunulacaktır.
• Isadore Twersky, “Maimonides: Life and Works”, Studies in Jewish Law and Philosophy, ed. Isadore Twersky, New York 1982.
• İsrail Wilfinson, Musa bin Meymun Hayatuhu ve Musennafatuhu, Kahire 1936.
• J. Abelsan, “Maimonides”, Encylopaedia of Religion and Ethics, VIII, ed. James Hastings, Edinburgh 1980.
• Jeffrey Macy, “Prophecy in al-Fârâbî and Maimonides: The Imaginative and Rational Faculties”, Maimonides and Philosophy, ed., S. Pines and Y. Yovel, Martinus Nij- hoff Yayınları, Dordrecht 1986..
• Jeffrey Macy, “The Rule of Law and The Rule of Wisdom in Plato, al-Fârâbî, and Mai- monides”, Studies in Islamic and Judaic Tradition, ed. William M. Brinner ve Stephen D. Ricks, Scholars Yayınları, Atlanta, Georgia 1986.
• Joel L. Kraemer (ed.), Perspectives on Maimonides: Philosophical and Historical Stu- dies, Oxford Yayınları, Oxford 1991.
• Josef Stern, Problems and Parables of Law, New York State Universty Publishing, Albany 1998.
• Joseph A Buijs, “A Maimonidean critique of Thomistic Analogy”, Journal of the History of Philosophy; Oct 2003; 41, 4.
• Judah Halevi, The Kuzari: An Argument for the Faith of Israel, New York 1964.
• Julius Guttmann, Philosophies of Judaism, Schocken Kitapevi, New York 1973.
• Kürşat Demirci, Yahudilik ve Dini Çoğulculuk, Ay Işığı yayınları, İstanbul 2005.
• Lawrence Berman, “Maimonides, Disciple of Alfârâbî”, Israel Oriental Studies 4 (1974) s. 154-78.
• Mark R. Cohen, “Maimonides’ Egypt”, Moses Maimonides and his time, ed. Eric L. Ormsby, Amerikan Katolik Üniversitesi yayınları, Washington (D.C.) 1989.
• Mark R. Cohen, Haç ve Hilal Altında, Sarmal Yayınevi, 1997.
• Mehmet Aydın, Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, Konya 2005.
• Mehmet Aydın, Fârâbî-İbn Sina Sistemi Işığında İbn Meymun’un Din Felsefesi, (Basıl- mamış Doktora Tezi) İzmir 2003.
• Menahem Ben-Sasson, “Maimonides in Egypt: The First Stage”, Maimonidean Studies II, ed. Arthur Hyman, Yeshiva Üniversitesi Yayınları, New York 1991.
• Mircea Eliade, A History of Religious Ideas, çev. Alf Hiltebeitel ve Diane Apostolos, Chicago ve London, 1985.
• Moshe Sevilla Sharon, İsrail Ulusu’nun Tarihi, Tel Aviv 1981.
• Mustafa Çağrıcı, “İbn Meymun” DİA, XX, İstanbul 2001.
• Mustafa Sinanoğlu, “Karâilik”, DİA, XXIV, İstanbul 2001.
• Necip Taylan, İslâm Düşüncesinde Din Felsefeleri, İFAV yayınları, İstanbul 1994.
• Norman Roth, “The Jews in Spain at the Time of Maimonides”, Moses Maimonides and his time, ed. Eric L. Ormsby, Amerikan Katolik Üniversitesi yayınları, Washing- ton (D.C.) 1989.
• Oliver Leaman, Arabic Thought and Culture Moses Maimonides, Routledge Yayınları, London & New York 1990.
• Ömer Faruk Harman, “Feyyûmî, Said b. Yusuf”, DİA, XII, İstanbul 1995.
• Ömer Mahir Alper, İslâm Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2000.
• Saadya Gaon, Book of Beliefs and Opinions (Kitâbu’l-emânât ve’l-‘itikâdât isimli eserinin tercümesi), çev. Samuel Rosenblatt, London 1976.
• Sahbân Halîfât, “İbn Cebirol”, DİA, XIX, İstanbul 1999.
• Shelomo Dov Goiten, “Jewish Society and Institutions under Islam”, Jewish Society through the Ages, ed. H. H Ben-Sasson ve S. Ettinger, New York 1969.
• Shlomo Pines, “Maimonides”, The Encylopedia of Philosophy, Macmillan Yayınları, New York & London 1972.
• Shlomo Pines, The Guide of the Perplexed, University of Chicago Press, Chicago1963
• Sholomon Pines, Guide of the Perplexed’in girişi.
• Shlomo Pines, Studies in the History of Jewish Thought, Hebrew Üniversitesi yayınları, Jerusalem 1997.
• Yaşar Aydınlı, Fârâbî'de Tanrı-İnsan İlişkisi, İz yayınları, İstanbul 2000.