Makdisî’nin Ahsenü’t-Tekâsim’i Bağlamında Fıkıh Coğrafyası/Fıkhın Coğrafyası

Yıl 2016, Sayı: 25, 63 - 106, 01.01.2016

Münteha Maşalı

Öz

Ünlü coğrafya bilgini Makdisî, Ahsenü’t-tekâsîm fî ma’rifeti’l-ekâlîm isimli eserinde
sair İslami ilimlerle ilgili olduğu gibi fıkıh ilmi ve tarihi kapsamında değerlendirilebilecek
pek çok izah ve açıklamada bulunmakta, tahlil ve tespitini paylaş-
maktadır. Bu çerçevede dördüncü asır İslam dünyasında mezheplerin bölgelere
göre nasıl bir dağılım arz ettiği, ibâdât ve muâmelât başta olmak üzere fıkhı ilgilendiren
konularda muhtelif bölgelerde ne gibi uygulamaların yürürlük kazandığı
hususlarındaki gözlemleri içeren bu tespitler, bir taraftan fıkhın pratik hayata nasıl
yansıdığını gözler önüne sermekte iken, diğer taraftan literatürde ele alınan teorik
izah ve açıklamaların sağlamasını yapma imkânı vermektedir. İşte bu yazı, fıkhî
konularda doğrudan bir kaynak olma vasfı taşımayan Ahsenü’t-Tekâsîm’in tazammun
ettiği fıkhî değerlendirmelerin keşfini amaçlamakta, bu yönüyle de muayyen
bir konunun incelenmesinde, direkt kaynaklardan olduğu kadar endirekt
kaynaklardan da yararlanmanın önemine, hatta bu ikincil kaynakların kimi zaman
tahmin edilenin ötesinde orijinal tespitleri barındırabileceğine işareti istihdaf etmekte,
bunu yaparken tasvirî/deskriptif bir anlatımı esas almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, coğrafya, mezhep, IV. asır

The Geography of Jurisprudence/Jurisprudential Geography in the Context of Maqdis’s Ahsan al-Taqsm A

Öz

In his book named Ahsan al-Taqsmf Marifati’l-Aqlm, the famous
geographical scientist Maqdis shares his identifications and considerations about
the Islamic jurisprudence known as al-Fıqh and its history. His explenations contains
the knowledge about distribution of the fıqh sects within fourth century Islamic
world. He also talks about the worships and the dealings concerning fıqh in
various regions and reveals how life reflected in the practice of jurisprudence. All
these explanations give the opportunity to check the theoretical explanations
which appear in the literature. This article aims to describe the assessments of Islamic
juriprudence that appears in Ahsanal-Taqâsîm, which is not considered as a
direct source of Islamic jurisprudence, and to point to the importance of benefit
from indirect sources, as well as from direct sources, in studying a particular topic.
Moreover, it is to indicate that the secondary sources might include some original
information beyond what can be expected.

Anahtar Kelimeler

Islamic jurisprudence, geography, Islamic sects, IV century