Ye’cûc ve Me’cûc’un Bazı Özelliklerinden Bahseden Rivayetler Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Sayı: 28, 71 - 96, 01.10.2017

Ahmet Emin Seyhan

Öz

Öz: İslâm düşünce tarihi boyunca Ye’cûc ve Me’cûc ile ilgili isabetli
olmayan görüşler Müslümanların kafasını karıştırmış, onları sağlıklı
değerlendirme yapma imkânından mahrum bırakmış, âyet ve hadislerin yanlış
yorumlanmasına neden olmuş ve nihayet doğru olmayan bir Ye’cûc ve Me’cûc
anlayışı ortaya çıkarmıştır. Bu nedenledir ki makalenin gayesi; temel hadis
kaynaklarında geçen ve “Ye’cûc ve Me’cûc’un birtakım özelliklerinden bahseden”
rivayetleri senet ve metin yönünden tahlil etmek ve konuyla ilgili daha doğru
bakış açılarının geliştirilmesine katkı sağlamaktır.

Araştırmalarımız neticesinde Kur’ân-ı Kerîm’in
nazil olduğu dönemde Ye’cûc ve Me’cûc kelimesinin “isim” değil, “sıfat” olarak
kullanıldığı; Enbiyâ sûresi 96. âyette geçen Ye’cûc ve Me’cûc ile kastedilenlerin
“ikinci sûrun üfürülmesiyle birlikte diriltilen ve mahşer meydanına doğru sel
gibi akıp giden günahkâr, zalim, kâfir, münafık ve müşrikler topluluğu” olduğu;
Kehf sûresi 94. âyette geçen Ye’cûc ve Me’cûc ile kastedilenlerin ise
“Zülkarneyn’in yaşadığı dönemde dünyada bulunan, etraflarına büyük zararlar
veren; işgalci, sömürgeci ve bozguncu insanlar topluluğu” olduğu sonucuna
ulaşılmıştır. Bir başka ifadeyle her iki âyette de Ye’cûc ve Me’cûc ile
“belirli bir ırk veya kavim” değil, tam tersine “muhtelif ırk ve renklerdeki
bütün zalim, kâfir, müşrik, mücrim, münafık, fâsık ve müfsitler topluluğu”
kastedilmiştir.

A Study of
the Narratives About Some Characteristics of the Gog and Magog

Abstract: Throughout the history of Islamic thought, incorrect ideas about Gog and
Magog have confused Muslims, deprived them of the ability to make healthy
assessments, caused misinterpretation of verses and hadiths and finally
revealed a not-right understanding of Gog and Magog. For this reason, the
article's goal is to analyze narratives about some characteristic of Gog and
Magog in basic hadith sources in terms of sened and texts and to contribute to
the development of more accurate views.

As a result of
the research, it has been concluded that the word of Gog and Magog was used as
an adjective not a name in the period of the revelation of the Holy Qur’an that
Gog and Magog who are considered in Enbiya Sûrah 96th verse are the sinners,
the cruel, the unbeliever, the hypocrites and the polytheists who are raised
with the second blowing of the sûr and flow like floods toward resurrection and
judgment square in the Judgment Day, that Gog and Magog who are considered in
the Sûrah al-Kahf 94th verse as groups of invaders, colonists and defeatist who
vandalized people and caused great damage to their surroundings in the world
when Dhul-Qarnayn lived. In other words, it has been meant that Gog and Magog
considered in both two verses not as a specific race or tribe but on the
contrary, as a group of cruel, infidel, polytheists, hypocrites, sinners and
despots from various races and colours.

Anahtar Kelimeler

Ye’cûc ve Me’cûc, Kıyamet alâmeti, Zülkarneyn, fesat

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nafi’ el-Himyerî, (ö.211/826), Tefsîru Abdürrezzâk, (I-III), Thk.: Mahmud Muhammed Abduh, Dârul-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1419.
• Akgün, Hüseyin, “Râvi Tasarruflarının Rivayetlere Etkisi Hz. Peygamber’e Otuz Erkek Gücünün Verildiği Örneği”, KSİÜİFD, Kahramanmaraş, 2013, c. 11, Sayı: 22, (ss. 43-65).
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Timaş Yay., İstanbul, 1987.
• Bağcı, H. Musa, Hadis Tarihi ve Metodolojisi, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2013.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ûd, (ö.510/1117), Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kur’ân, (I-VIII), Thk.: Muhammed Abdullah/Osman Cum’a/Süleyman Müslim, Dâr-u Tîbe, 1417/1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin, (ö.458/1066), Şu’abü’l-İmân, (I-XV), Thk.: Abdulâli Abdulhamî Hâmid, Mektebetu’r-Rüşd, Riyad, 1423/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, (ö.256/870), Sahîhu’l-Buhârî, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul, 1412/1992.
• Cârullah, Mûsâ, (ö.1364/1945), “Kur’ân-ı Kerîm Âyetlerinin Mu’ciz İfadelerine Göre Ye’cûc”, Sad.: Nur Ahmet Kurban, GÜİFD, Gümüşhane, 2013, c. 2, Sayı: 4, (ss. 250-282).
• Cerrahoğlu, İsmail, “Ye’cûc - Me’cûc ve Türkler”, AÜİFD, Ankara, 1975, c. 20, (ss. 97-125).
• Cirit, Hasan, “Vaiz ve Kıssacıların Hadis İlmiyle Münasebetleri”, Diyanet İlmî Dergi, Ankara, 2000, c. 36, Sayı: 1, (ss. 19-54).
• ed-Dânî, Osman b. Saîd b. Osman b. Ömer, (ö.444/1054), Es-Sünenu’l-Vâride fi’l-Fiten, (I-VI), Thk.: Rıdâullah b. Muhammed İdrîs el-Mübârekfûrî, Dâru’l-âsıme, Riyad, 1416/
• Derveze Muhammed İzzet, et-Tefsîru’l-Hadîs, Dâru İhyâu’t-Türasi’l-Arabî, Kahire, 1383.
• Ebû Nu’aym, Ahmed b. Abdillah el-Isfahânî, (ö.430/1038), el-Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ, (I-X), Mısır, 1394/1974.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed, (ö.1403/1982), İsrâiliyat ve’l-Mevdûât fî Kütübi’t-Tefsîr, Mektebetu’s-Sünne, Basım yeri ve tarihi yok.
• Ebû Yâ’lâ, Ahmed b. Ali, (ö.307/919), Müsnedü Ebî Yâ’lâ, (I-XIII), Thk.: Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, Dımeşk, 1984.
• Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin, (ö.1420/1999), Daîfu Mevâridu’z-Zamân ilâ Zevâid-i İbn Hıbbân, Dâru’s-Sâmiî, Riyad, 1422/2002.
• ----, Silsiletü’l-Ehâdîsi’d-Daîfe ve’l-Mevdûa, (I-XIV), Dâru’l-meârif, Riyad, 1412/1992.
• Fayda, Mustafa, “Abdullah b. Selâm”, DİA, İstanbul, 1988, I, 134-135.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillah, (ö.405/1014), Müstedrek ale’s-Sahîhayn, (I-IV), Thk.: Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1411/1990.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr, (ö.807/1404), Mecmau’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid, (I-X), Dâru’l-fikr, Beyrut, 1412/1992.
• ----, Mecmau’z-Zevâid, Thk.: Hüsâmeddin el-Kudsî, (I-X), Mektebetu’l-Kudsî, Kahire, 1414/1994.
• ----, Mevâridu’z-Zamân ilâ Zevâid-i İbn Hıbbân, Thk.: Muhammed Abdurrezzâk Hamza, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, basım tarihi yok.
• Iclî, Ahmed b. Abdillah b. Sâlih, (ö.261/874), Ma’rifetü’s-sikât,(I-II), Thk.: Abdülalîm Abdülazîm el-Büstevî, Mektebetü’d-dâr, Medîne, 1405/1985.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî, (ö.365/976), el-Kâmil fi Duafâi’r-Ricâl, (I-VII), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1418/1997.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. el-Hasan, (ö.571/1175), Tarihu Dımeşk, (I-LXXX), Thk.: Amr b. Gurâme el-Amrî, Dâru’l-fikr, Beyrut, 1415/1995.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî, (ö.327/938), Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, (I-IX), Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, Beyrut, 1952.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed, (ö.235/849), Kitâbu’l-Musannef fi’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâr, (I-VII), Thk.: Kemal Yusuf el-Hût, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409/1989.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali, (ö.852/1448), Lisânu’l-Mîzân, (I-IX+Fihrist), Thk.: Abdulfettâh Ebû Gudde, Mektebetu’l-Matbûati’l-İslâmî, 1423/2002.
• ----, el-Metâlibu’l-Âliye bi Zevâidi’l-Mesânidi’s-Semâniye, (I-XIX), Dâru’l-âsıme, 1419-1420/1998-2000. ----, Tehzîbu’t-Tehzîb, (I-XIV), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1404/1984.
• ----, Tehzîbu’t-Tehzîb, (I-IV), Thk.: İbrahim ez-Zibek/Adil Mürşid, Müessesetu’-Risâle, Beyrut, ts. İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, (ö.241/855), Müsned, (I-VI), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim el-Bustî, (ö.354/965), Kitâbu’l-Mecrûhîn, (I-III), Thk.: Mahmud İbrâhim Ziyâd, Dâru’l-va’y, Haleb, 1396.
• ----, Sahîhu İbn Hıbbân, (I-XVIII), Thk.: Şu’ayb el-Arnaûd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1993.
• ----, Sikât, (I-IX), Thk.: Şerefüddin Ahmed, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1975.
• İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk en-Nîsâbûrî, (ö.311/923), Sahîhu İbn Huzeyme, (I-IV), Thk. Muhammed Mustafa el-Â’zamî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut, 1390/1970.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ, (ö.774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, (I-XXI), Thk.: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, 1424/2003.
• ----, en-Nihâye fi’l-Fiten ve’l-Melâhim, (I-II), Thk.: Muhammed Ahmed Abdulazîz, Dâru’l-cîl, Beyrut, 1408/1988.
• ----, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (I-VIII), Thk.: Sâmi b. Muhammed Selâme, Dâru Tîbe, 1420/1999.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman (ö.597/1201), el-Mevdûât, (I-III), Thk.: Abdurrahman Muhammed Osman, el-Mektebetü’s-Selefiyye, Medine, 1386-1388/1966-1968.
• ----, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, Thk.: Abdürrezzâk el-Mehdî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1422.
• Kitâb-ı Mukaddes, Eski ve Yeni Ahit (Tevrat ve İncil), Kitâb-ı Mukaddes Şirketi, İstanbul, 1988.
• Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Ensârî, (ö.671/1272), el-Câmî’ li ahkâmi’l-Kur’ân, (I-XX), Thk.: Ahmed Abdulalîm el-Berdûnî, Dârü’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Kâhire, 1384/1964.
• Mizzî, Cemâlüddin, Ebü’l-Haccac Yusuf b. Zeki, (ö.742/1341), Tehzîbu’l-Kemâl fi Esmâi’r-Ricâl, (I-XXXV), Thk.: Beşşâr Avâd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1980.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu’ayb, (ö.303/915), Sünenu’l-Kübrâ,(I-XII), Thk.: Hasan Abdulmun’im, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1421/2001.
• Nu’aym b. Hammâd el-Mervezî, (ö.228/842), Kitâbu’l-Fiten, (I-II), Thk.: Semîr Emîn ez-Züheyrî, Mektebetü’t-Tevhîd, Kahire, 1412/1992.
• Schmitz, M., “Ka’b el-Ahbâr”, İA, MEB Devlet Kitapları, Eskişehir, 1997, VI, 2.
• Seyhan, Ahmet Emin, Hadislerde Kutsiyet Atfedilen Fenomenlerin Dinî Değeri (Hacerülesved Örneği), Rağbet Yay., İstanbul, 2016.
• ----, “Ye’cûc ve Me’cûc'un Türkler Olduğunu Haber Veren Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”, Hikmet Yurdu, Yıl: 10, C: 10, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2017/1, (ss. 65-97).
• Suiçmez, Yusuf, Sahâbe ve Tabiîn Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti, Otto Yay., Ankara, 2015.
• Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, (ö.911/1505), ed-Dürrü’l-Mensûr, (I-VIII), Dâru’l-fikr, Beyrut, ts. ----, el-Leâli’l-Masnûa fi’l-Ehâdîsi’l-Mevdûa, (I-II), Thk.: Ebû Abdirrahmân Salâh b. Muhammed, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1417/1996.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed, (ö.360/971), Mu’cemü’l-Kebîr, (I-XXX), Thk.: Hamdi b. Abdilmecid es-Silefî, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, Musul, 1983.
• ----, Mu’cemü’l-Evsat, (I-X), Thk.: Târık b. Abdullah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî, Dâru’l-Haremeyn, Kahire, 1415/1995.
• Taberî, Ebû Ca’fer, (ö.310/922), Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, (I-XXIV), Thk.: Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetür’-Risâle, Beyrut, 1420/2000.
• Taşbolotov, Aziz, Ye’cüc ve Me’cüc Hakkındaki Hadislerin İsnad ve Metin Açısından Tahlili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), AÜSBE, Ankara, 2007.
• Tayâlisî, Süleyman b. Dâvud, (ö.204/819), Müsnedü Tayâlisî, (I-IV), Thk.: Muhammed b. Abdilmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, Mısır, 1419/1999.
• et-Tuveycirî, Hammâd b. Abdillah b. Hammâd Abdirrahman, (ö.1413/1992), İthâfu’l-Cemâati Bimâ Câe fi’l-Fiten ve’l-Melâhim ve Eşrâtu’s-Sâa, (I-III), Dâru’s-sâmiî, Riyad, 1414/1993.
• Özdemir, Veysel, “Abdullah b. Amr’ın İsrâilî Rivayetleriyle Meşhur Râvilerle İlişkisinin Boyutları”, FÜİFD, Elazığ, 2008, c. 13, Sayı: 1, (ss. 207-225).
• Özkan, Halit, “Temîm ed-Dârî”, DİA, İstanbul, 2011, XL, 419-420.
• Özsoy, Abdulvahap, “Sahâbe Yorumunun Mutlaklaştırılması -Hüzeyme’nin Şahitliği Örneği-”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl, 20, Sayı: 65, (Kış 2016), (ss. 1-40).
• Uğur, Mücteba, Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV Yay., Ankara, ts.
• el-Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali en-Nîsâbûrî, (ö.468/1074), el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd, (I-IV), Thk.: Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Diğerleri, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1994.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed, (ö.748/1374), Mîzânu’l-İtidâl fî Nakdi’r-Ricâl, (I-VIII), Thk.: Ali Muhammed Muavvid/Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Beyrut, 1995.
• ----, el-Muğnî fi’d-Duafâ, Thk.: Nureddin Itr, Basım yeri yok ve tarihi yok.