Serahsî’ye Göre Naslardan Hüküm Çıkarma Ameliyesinde Meskûtun Anha Dair Yapılan İçtihat Hataları

Yıl 2017, Sayı: 28, 123 - 148, 01.10.2017

Fatih Orhan

Öz

Öz: Nassın manaya olan delaleti, mantûk ve meskûtun anh şeklinde ikiye
ayrılır. Söz sahibinin, hakkında sükût etmeyi tercih ettiği bir anlamın şer’î
hüküm istinbâtında kullanılması, “mefhûmü’l-muhâlefe” başlığı altında ele
alınmış ve alimler nezdinde bir ihtilaf konusu olmuştur. Ancak Hanefi usûlcüler
meskûtun anha dair bu tartışmayı içerik olarak daha geniş bir alana
taşımışlardır. Bu çalışmada Hanefi usûlcülerinin meskûtun anh kavramı ile neyi
kastettikleri, Serahsî özelinde ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Abstract: Nas’s manifestation is divided into two types as mantûk and meskûtun anh.
Using the meaning of the speaker who prefers to be silent in ser’î judgement is
discussed under the heading of “divergent meaning” (mefhûmü’l-muhâlefe) and it
has been a matter of controversy in the presence of scholars. But Hanafi scholars
enlarged this debate about “meskûtun anh” to a larger area with regard to content.
In this study, it will be tried to reveal what Hanafi scholars -especially Sarakhsî-
mean with the concept of meskûtun anh.

Anahtar Kelimeler

Serahsî, mefhûm, mantûk, meskûtun anh

Kaynakça

• Abdülaziz el-Buhârî, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed, Keşfü’l-esrâr fî şerhi Usûli’l-Pezdevî, tah. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Âmidî, Ebü’l-Hasen (Ebü’l-Kāsım) SeyfüddînAlî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, tah. AbdürrezzâkAfîfî, Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî, Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr, tah. Abdülmu’tî Emin Kal’acî, Şam: DâruKuteybe, 1991. es-Sünenü’l-Kübrâ, tah. Muhammed Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm, el-Câmiu’s-Sahîh, tah. Mustafa Dîb el-Boğa, Beyrut: DâruİbnKesîr, 1987.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî, el-Fusûl fil Usûl, Kuveyt: Vizâratü’l-evkâfi’l-Kuveytiyye, 1994. Ahkâmü’l-Kur’ân, Muhammed Sadık el-Kamhâvî, Beyrut: Dâruihyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1405.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf, et-Telhîs fi Usûli’l-Fıkh, tah. Abdullah en-Nibâlî ve Beşîr el-Ömerî, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamî, ts.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ, Takvîmü’l-Edillefi’l-Usûl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk, es-Sünen, tah. Şuayb el-Arnaût, yy.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed, el-Müstasfâ fî ilmi’l-usûl, tah. Muhammed b. Süleyman el-Eşkar, Beyrut: Müessesetü’-Risâle, 1997.
• Hayta, Mustafa, Fıkıh Usûlünde Bir Bütüncül Okuma Yöntemi: Mutlakın Mukayyede Hamli ve Fıkhî İhtilaflardaki Rolü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (2), Adana 2016.
• Hûrî, Abdulilâh, Esbâbuihtilafi’l-müfessirîn fî tefsîriâyâti’l-ahkâm, Kahire Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001. Kahire
• İbn Dakîkul’îd, Ebü’l-Feth Takıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb, İhkâmü’l-ahkâm şerhu Umdeti’l-ahkâm, yy.: Matbaatü’s-sünneti’-l-Muhammedî, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, tah. Şuayb el-Arnaût vd., yy.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd, Fethu’l-kadîrli’l-âcizi’l-fakîr, Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Malik b. Enes, EbûAbdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir, Muvatta’, tah. Muhammed Fuad Abdülbaki, Mısır: Dâruihyai’t-türâsi’l-Arabî, ts.
• Mâverdî, Ebü’l-HasenAlî b. Muhammed b. Habîb, el-Hâvi’l-kebîr, tah. Ali Muhammed Muavvad ve Adil AhmedAbdülmevcud, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-sahîh, tah. Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Dâruihyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nas, Taha, “Mefhûmu’l-Muhâlefe’nin Delâleti”, Usûl İslâm Araştırmaları, S. 14, Temmuz-Aralık 2010.
• Orhan, Fatih, Arap Dilinde Hurûfu’l-Meânî ve Fıkhî İhtilaflardaki Rolü, Adana: Giriş Basımevi, 2014.
• Sem’ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr, Kavâtı’u’l-Edillefi’l-Usûl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, Usûlü’l-Fıkh (Usûlü’s-Serahsî), tah. Ebü’l-Vefâ el-Afgânî, Lübnan: Dârü’l-Fikr, 2005. el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1993.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs, el-Ümm, tah. Muhammed İbrahim el-Hafnâvî, Ezher: Dâru’l-hadîs, 2007.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf, el-Lüma’ fî Usûli’l-Fıkh, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• el-Mühezzeb, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, tz.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Muhammed, Nasbü’r-râyelitahrîciehâdîsi’l-Hidâye, Beyrut-Cidde: Müessesetü’r-rüyânli’t-tabâati ve’n-neşr, 1997.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus, Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik, Kahire: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1313.