Geschichte des Qorāns (Kur’ân Tarihi)’ın Kaynakları -Batılı Kaynaklar-

Yıl 2019, Sayı: 31, 119 - 174, 30.04.2019

Müslüm Yıldırım

Öz

Geschichte des Qorāns (Kur’ân Tarihi), Theodor Nöldeke’nin Kur’ân tarihi hak- kında 1860 yılında kaleme aldığı eseridir. Kitap, 1909-1919-1938 yıllarında Friedrich Schwally, Gotthelf Bergsträßer ve Otto Pretzl’in de katkılarıyla üç cilt halinde bazı eklemeler yapılarak yeniden yayınlanmıştır. Yaklaşık bir asra yakın bir zamana yayılan baskı süreci kitaba yeni konu ve kaynakların dâhil edilmesine imkân sağlamıştır. Başta Nöldeke olmak üzere diğer üç yazarın da gerek Doğu’da ve gerekse Batı’da yapılan çalışmaları kaynak göstermeleri kitabı kaynak açısından zengin bir hale getirmiştir. Söz konusu kaynakların sayısı beş yüzü geçmektedir. Geschichte des Qorāns’daki kaynakları kategorize etmek gerekirse bunları İslâmî ve Batılı kaynaklar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Batılı kaynakları da Kur’ân, hadis, siyer, tarih, linguistik, paleografi, litera- tür ve çeşitli konularda yapılan araştırmalar olarak kategorize etmek mümkündür. Biz bu çalışmamız da sadece Batılı kaynaklara yer verdik. İslâmî kaynaklar ise bir başka makalenin konusu olacaktır. Bu çalışmamızda Geschichte des Qorāns’ın kaynaklarını verirken kitaplar için yazar adı, kitabın adı (itâlik), baskı yeri ve tarihi olarak bir sıralama takip ettik. Makalelerde ise yazar adı, makale adı, dergi adı (itâlik), cilt sayısı, baskı yılı ve sayfa numaraları şeklinde verdik. Kaynaklar arasında Almanca olarak kaleme alınan bütün kitap ve makaleler Türkçe tercümeleri ile birlikte verilmiş, her başlığın sonunda bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Yazarların tarihsel olarak gerek en eski kaynaklara gerekse modern zamanda farklı dillerde yazılan pek çok kaynağa yer verdiklerini gördük. Bu kaynaklardan aktarılan bilgiler objektif bir şekilde aktarılmıştır. Ayrıca yapmış oldu- ğumuz karşılaştırmalarda herhangi bir eksikliğin olmadığı da görülmüştür. Şunu da ay- rıca ifade edelim ki Geschichte des Qorāns’da kaynak gösterilen bazı yazarların ileri sürdükleri görüşlere de kimi zaman önemli eleştiriler yöneltilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geschichte des Qorāns, Nöldeke, Schwally, Bergsträßer, Kur’ân tarihi

Resources of Geschichte des Qorāns (The History of the Qur’an) -Western Sources-

Öz

Geschichte des Qorāns (The History of the Qur’an) is the work of Theodor Nöldeke about the history of the Qur’an which was written in 1860. In the years 1909- 1919-1938, the book was republished in three volumes with the contributions of Friedrich Schwally, Gotthelf Bergsträßer and Otto Pretzl. The printing process, which has been around for nearly a century, has enabled the inclusion of new topics and resources in the book. The fact that the other three authors, especially Nöldeke, have made reference to the works written both in the East and in the West has made the book rich in resources. The number of these resources exceeds five hundred. If we need to categorize the sources in Geschichte des Qorāns, we can divide them into two, as Islamic and Western sources. Western sources, especially the Qur'ān biblical and related sources of Western scholars such as the Qur’an, hadith, siyar, history, linguistic, literature, paleography and various studies can be given as an example of their studies. We will only include Western sources in this study. Islamic sources will be the subject of another article. In this study, we gave the sources of Geschichte des Qorāns, followed by the author's name, the name of the book, the printing place and the printing date of the book. In the articles, we have given the name of the author, the article name, the journal name, the volume number, the year of publication and the page numbers. All of the books and articles written in German in the sources were given with their Turkish translation and some evaluations were made at the end of each title. We have also seen that the authors have used many old and modern sources written in different languages. These sources have been transmitted in an objective way. Moreover, there were no deficiencies to be found in the comparisons we have made. Let us further state that sometimes important criticism has been directed to the opinions of some authors cited in the Geschichte des Qorāns.

Anahtar Kelimeler

Geschichte des Qorāns, Nöldeke, Schwally, Bergsträßer, history of the Qur’an

Kaynakça

• Adam, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
• Akîkî, Necîb, el-Müsteşrikûn, Kahire: Dârü’l-maârif, 1980.
• Becker, Carl Heinrich, “Theodor Nöldeke”, Der Islam, Leipzig: Walter de Gruyter, 1932.
• Bedevî, Abdurrahman, Mevsûatu'l-müsteşrikîn, Beyrut: Dârü’l-ilm lil-melâyîn, 1993.
• Begavî, el-Hüseyin b. Mes’ûd el-Ferrâ, Meâlimü't-tenzîl, thk. Muhammed Abdullah en- Nemr, Osman Cuma Damîriyye, Süleyman Müslim el-Harş, Riyâd: Dârü Taybe, 1409.
• Bergsträßer, Gotthelf, “Die Koranlesung des Hasan von Basra”, Islamica, Leipzig: Asia Major G. M. B. H., 1926.
• Birışık, Abdülhamit, “Otto Pretzl”, DİA, XXXIV, 342-343.
• Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur, Weimer/Berlin: Emil Felber, 1898-1902.
• Ebû Ubeyd el-Kasım b. Sellam, “Ein Kapitel aus den Fadâ'il al-Qur'ân von Abû Ubaid al- Qasim ibn Sallâm”, Documenta Islamica Inedita, nşr. Anton Spitaler, Berlin: Akademie-Verlag, 1952.
• Görgün, Hilal, “Nöldeke, Theodor”, DİA, XXXIII, 217-218.
• Gürkan, Salime Leyla, “Talmud”, DİA, XXXIX, 550 552.
• Harman, Ömer Faruk, Metin Muhteva ve Kaynak Açısından Yahudi Kutsal Kitapları, İstanbul: 1988.
• Harman, Ömer Faruk, “Ahd-i Atîk”, DİA, I, 494-501.
• Harman, Ömer Faruk, “Yahudilik”, DİA, XXXXIII, 187-232.
• Hurgronje, Christiaan Snouck, “Theodor Nöldeke”, Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 1931.
• Kallek, Cengiz, “Gotthelf Bergsträßer”, DİA, V, 497-498.
• Kelbî, Hişâm b. Muhammed. Kitâbu’l-esnâm. thk. Ahmed Zeki Paşa. 2. Baskı. Kahire: Matbaatü Dârü’l-kütübi’l-Mısrıyye, 1343/1924.
• Kuhn, Ernst. “Versuch einer Übersicht der Schriften Theodor Nöldeke’s”, Orientalische Studien, Giessen: Alfred Töpelmann, 1906.
• Müller, David Hienrich, “Theodor Nöldeke”, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlands, Viyana: Johnson Reprint Corporation, 1906.
• Nöldeke, Theodor, Geschichte des Qorāns, Hamburg 1860.
• Nöldeke, Theodor- Schwally, Friedrich- Bergsträßer, Gotthelf- Pretzl, Otto. Geschichte des Qorāns, Leipzig: Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, 1909-1919-1938.
• Pretzl, Otto, Die Wissenschaft der Koranlesung (‘Ilm al-qirâ‘a), Islamica, 1933/1934.
• Said, Edward, Oryantalizm, trc. Selahaddin Ayaz, Pınar Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 1991.
• Schwarz, Paul, “Wann lebte der Verfasser der Gara’ib al-Kur’an”, Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 1915.
• Selâhaddin el-Müneccid, el-Müsteşrikûne’l-Almân, Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-cedîd, 1978.
• el-Vâkıdî, Muhammed b. Ömer, Kitâbu’l-megâzî, nşr. Alfred von Kremer, Kalküta 1856,
• Yaşar, Hüseyin, Hıristiyan Dünyasında Kur’ân Karşıtı Söylemin Tarihsel Kökleri, İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Yaşar, Hüseyin, Alman Oryantalizminde Kur’ân’a Bakış, İstanbul 2010.