عالمية النبوة في سياق الزمان و المكان و اللغة

Yıl 2019, Sayı: 32, 91 - 114, 20.10.2019

Fikret Soyal

Öz

الهدف من هذه المقالة، البحث في حجم العلاقة بين جغرافيا و زمن و لغة الأنبياء الواردة أسماؤهم في القرآن الكريم و الأمم التي أرسلوا إليها بموضوع عالمية النبوة، فبالنسبة للأنبياء المذكورين في القرآن الكريم، إذا ما أولينا اهتماما للجغرافيا و المناطق، فإنّه دائما ما تأتي نفس الجغرافيا في المقدّمة، و هذا يطرح احتمال وجود منطقة أو مجتمع لم تصل إليه الرسالة الإلهية، مع الأخذ بالاعتبار الحقيقة الإلهية بأنّ كل أمّة أُرسل إليها نبي، المجتمعات في حال لم تبلغها الرسالة تعرف في علم الكلام بأهل الفترة كمفهوم يعرّفهم، والنبوة التي تعتبر الأصل الثاني المشكّل للأصول الثلاثة، وهي في نفس الوقت مسألة اعتقادية، كانت عبر التاريخ مثارا لجملة من الأسئلة، وهي كذلك موضوع للنقاش اليوم، هذا الوضع لا يتطلب تجاهل الأنبياء غير المذكورة أسماؤهم، كما أنّه لا يبرر المطالبة بوجود جغرافيا و مجتمعات لم تصلها الرسالة، و نظرا لأهمية مثل هذه القضايا المحتملة، سيكون محور هذه المقالة حجم أهمية المكان و الزمان و اللّغة و علاقته بمبدأ عالمية الرسالة حسب مقاصد علم الكلام

Anahtar Kelimeler

علم الكلام, النبوة, المكان, الزمان, أهل الفترة, لغة الدين

Universality of the Messengerhood in the context of Geography, Time and Language

Öz

The aim of this article is to address the situation of the communities, to whom no prophets were sent, from a kalamic perspective by making an evaluation regarding the communities who come to the forefront with the prophets whose names are mentioned in the Koran and the geographies they lived on. It is necessary to make an evaluation taking into consideration the fact that Allah sent a prophet to each nation. The emergence of the very same geography whenever the prophets, communities and regions mentioned in the Quran are examined, should be evaluated within the context of the conveyance of the divine message to the people. Prophecy, which accounts for the second of the three basic principles (Usul al Salasa) is, at the same time, a matter of faith. Although faith (iman) should be purified from doubt and skepticism, there can be certain questions and problems with respect to the faith in prophets today, as there were in the past. Prevention of the damage created/to be created by these problems is crucial in terms of the purpose of the discipline of kalam. The conveyance of the divine message to the people is only possible through the prophets. There is a specific reason why the Quran mentions about the stories of earlier prophets. The fact that place, time and person names are mentioned in this stories, brings forward the message that is meant to be communicated to humanity in terms of the action and event, rather than the mere space and time. This fact neither eliminate the existence of other prophets whose names are not known, nor should it be understood that no prophet was sent to these societies and geographies [whose names are not mentioned in the Quran].

Anahtar Kelimeler

Kalam, Prophecy, Space, Time, Ahl-i Fatrat, Language of the Religion

Mekân, Zaman ve Dil Bağlamında Nübüvvetin Evrenselliği

Öz

Bu makalenin amacı, Kur’an’da adı geçen peygamberlerin ve onların gönderildikleri coğrafyanın, zamanın ve dilsel boyutun nübüvvetin evrenselliği bağlamında değerlendirmesini yapmaktır. Kur’an’da zikredilen peygamberlere, topluluklara ve bölgelere dikkat edildiğinde hep aynı coğrafyanın öne çıkması, ilahî mesajın ulaşmadığı bölgenin ve toplumların bulunduğuna dair bir ihtimali gündeme getirmektedir. Ancak her millete bir peygamber gönderileceğine dair ilahî hakikati göz önünde bulundurmak gerekir. Kelâm ilminde peygamber gönderilmeyen toplumların durumu Ehl-i fetret kavramıyla anlatılmaktadır. Usûl-i selâsenin ikinci ilkesini oluşturan nübüvvet, aynı zamanda itikadî bir meseledir. Nübüvvetle alakalı birtakım sorular tarihte olduğu gibi bugün de söz konusu olmaktadır. Sözü edilen durum, adı bilinmeyen diğer peygamberleri yok saymayı gerektirmediği gibi peygamber gönderilmeyen toplumların ve coğrafyanın varlığını iddia etmeyi haklı çıkarmaz. Bu anlamda oluşacak muhtemel problemlerin önlenmesi, kelâm ilminin maksadı açısından da önemli olduğundan, nübüvvetin mekânsal, zamansal ve dilsel boyutunu evrensellik ilkesi bağlamında değerlendirmek makalenin merkezini oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Nübüvvet, Mekân, Zaman, Ehl-i fetret, Din Dili

Kaynakça

• Akçay, Mustafa, Çağdaş Dünyada İnsan ve Dini Sorumluluğu: (Fetret Ehli Örneği), İstanbul: Işık Yayınları, 2002. Akçay, Mustafa, “Vahiyde Fetret Problemi Üzerine Bir İnceleme”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 2000: 79-88. Akpınar, Ali, Kur’an Coğrafyası: (Kur’an da Yer Adları), İstanbul: Fecr Yayınları, 2002. Alper, Hülya, İmam Mâtürîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi, İstanbul: İz Yayıncılık, 2009. Alper, Ömer Mahir, İslâm Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi, İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2000. Altıntaş, Ramazan, Kelâm El Kitabı, Editör: Şaban Ali Düzgün, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012. el-Bağdâdî, Abdülkahir b. Tahir b. Muhammed, Usûlü’d-Dîn, thk. Ahmet Şemseddin, Beyrut, Darü’l-Kütübi’l İlmiyye, 2002. Bedir, Ahmet, Tevhîdin Yurdu: Kur'an-ı Kerim Atlası, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014. el-Butî, Said Ramazan, Fıhkussiyre (Peygamber (a.s.)’in Uyguladığı İslâm, çev. Ali Nar-Orhan Aktepe, İstanbul: İslami Edebiyat Yayınları, [t.y.]. Demircan, Adnan, “Son Peygamber’in Geldiği Coğrafya ve Toplum: Hicaz Bölgesi ve Câhiliye Arapları”, Cahiliye Toplumundan Günümüze Hz. Muhammed Sempozyumu, Konya: 2007. Esen, Muammer, Kur’an’da Peygamberlik, Ankara: Araştırma Yayınları, 2012. el-Gazzâlî, Ebû Hamid Huccetü’l-İslam Muhammed b. Muhammed, Faysalü't-Tefrika Beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, Dımaşk: Dârü'l-Hikme, 1986. el-Gazzâlî, Ebu Hamid, el-İktisad fi'l-İ‘tikâd, Beyrut: [y.y.], 2003. Gündüz, Şinasi, “Peygamberlik Tarihi Perspektifi ve Kur’an”, Samsun’da Kur’an Günleri XI. Kur’an Sempozyumu: Kur’an ve Risalet, 25-26 Ekim 2008/Samsun, 2009. el-Halimî, Ebû Abdullah Hüseyin b. Hasan b. Muhammed el-Buhari, el-Minhac fî Şuabi'l-İman, thk. Hilmi Muhammed Fevde, [y.y.]: Dârü'l-Fikr, 1979. İbn Haldun, Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989. İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, hz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 1982. İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-Fasl fi'l-Milel ve’l-Ehvai ve’n-Nihal, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996, I-III. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-Arab, Beyrut: Daru İhyâi’t-Turas, 1996. Kâdî Abdülcebbâr b. Ahmet, Şerhu Usûli’l-Hamse, thk. Ahmed b. Huseyn b. Ebu Haşim, Beyrut: Daru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 2012. el-Karî, Ebü'l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed Ali, Şerhu Kitâbi'l-Fıkhi'l-Ekber, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007. Koç, Turan, Din Dili, Kayseri: Rey Yayıncılık, [t.y.]. el-Mâtürîdî, Ebu Mansur, Te’vilâtü’l-Kur’an, Haz. Ertuğrul Boynukalın, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2006. el-Mekkî, Muhammed Şevki b. İbrâhim, Atlasü'l-Medîneti'l-Münevvere, Riyad: Câmiatü'l-Melik Suud, [t.y.]. el-Muallimî, Ferik Yahyâ b. Abdullah, A'lâm fi'l-Kur'âni'l-Kerîm, Riyad: Dârü'l-Muallim, 1994. en-Nesefî, Ebu’l-Muin, Tebsiratü’l-Edille, thk. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003. en-Nesefi, Ebü'l-Muin Meymun b. Muhammed b. Muhammed el-Hanefi, Bahrü'l-Kelam fî Akaidi Ehli'l-İslâm, Konya: Matbaatu Maşriki'l-İrfan, 1327. er-Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, et-Tefsiru’l-Kebîr, Beyrut: Daru İhyai’t-Turas, [t.y.]. er-Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Kelâm’a Giriş (Muhassal), çev. Hüseyin Atay, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1978. Sönmez, Zekiye, İslâm’ın Ortaya Çıktığı Dönemde Arap Yarımadası’nda Hıristiyanlık, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012. eş-Şevkî, Ebû Halil, Atlasü’s-Sireti’n-Nebeviyye, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 2002. eş-Şevkî, Ebû Halil, Atlasü’tTarihi’l-Arabiyyi’l-İslâmî, 5. Baskı, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 2002. eş-Şevkî, Ebû Halil, Atlasü’l-Kur’an, Dımaşk: Darü’l-Fikr, 2002. eş-Şükrî, Muvaffak Ahmed, Ehlü'l-Fetre ve Men fî Hukmihim, Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1988. Teftazânî, Sa’deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah, Şerhü'l-Akaidi'n-Nesefi, Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Turâs, 2000. Öge, Sinan, “Çağdaş Dünyada Fetret Ehli”, EKEV Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler-, 9/24 (2005): 33-50. Özen, Adem, “İslam-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, 5/9 (2000): 237-256. Öztürk, Mustafa, Kur’an Kıssalarının Mahiyeti, İstanbul: KURAMER, 2016. Öztürk, Mustafa, Kıssaların Dili, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010. Öztürk, Resul, “Maturidi'nin Kelam Sisteminde Allah'ı Bilme (Marifetullah) Meselesi”, Ekev Akademi Dergisi, 9/24, 2005: 95-110. Topaloğlu, Bekir, İslâm Kelâmcılarına ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlığı (İsbât-ı Vâcib), 11. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012. Yeşilyurt, Temel, Sözün Anlamı: Teolojik Dilin Paradoksal Görünümü Üzerine Bir Çözümleme, İstanbul: İnsan Yayınları, 2016. Yurdagür, Metin, İslâm Düşüncesinde Fetret Kavramı, 2. Baskı, İstanbul: Marifet Yayınları, 1998. ez-Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, Cibalu ve’l-Emkine ve’l-Miyah, thk. Ahmed Abdüttevvab Avd, Kahire: Dârü’l-Fazile, [t.y.]. ez-Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekavil fî Vucühi’t-Te’vil, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz, Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan, 1998. Yavuz, Yusuf Şevki, “Nübüvvet”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007, XXXIII, 279-285. Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Ankara: Akçağ Yayınları, [t.y.]. Yılmaz, Mustafa Selim, “İslami Düşünce Tarihinde Bir Anlama Biçimi Olarak Selefilik Üzerine Bir Deneme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3/3, (2014): 532-553.