KIRKLARELİ – BABAESKİ GAR BİNALARININ MİMARİ VE YAPISAL ANALİZİ

Yıl 2013, Cilt: 5 Sayı: 1, 51 - 61, 01.03.2013

Ali Yıldız

Öz

Tren garları demiryolu mimarisini oluşturan en önemli yapılar arasındadır. İstasyon alanlarında inşa edilen yapılar içerisinde garlar, tasarım açısından yeni bir bina tipinin doğmasına yol açarken kullanılan malzeme ve yapım teknikleri ile de farklı bir mimarinin gelişmesini sağlamıştır. İstasyon alanlarında gar veya yolcu binalarının dışında çeşitli hizmet yapıları da inşa edilmiştir. Gar¬–yolcu binaları estetik kaygıların güdüldüğü yapılar olarak diğer istasyon binalarından ayrılmaktadır. Hizmet binalarının mimarisi gar–yolcu binalarına nazaran sade ve gösterişsiz tarzda olsa da işlevselliğin öne çıktığı bu yapılar, gerek bezemeleri gerekse yapım tekniği açılarından birbirleri ve yolcu binaları ile uyum içerisindedir. Ülkemizde Osmanlı İmparatorluğu döneminde inşa edilen demiryolu hatları yabancı şirketler tarafından yapıldığı için farklı hatlar üzerindeki istasyon binalarının mimarisi de farklılık göstermektedir. Bununla birlikte aynı demiryolu hattı üzerindeki demiryolu yapılarının çoğunda küçük değişikliklerle birlikte benzer projeler uygulanmıştır. Kırklareli Garı plan organizasyonu olarak diğer gar binaları ile benzer özellik gösterse de cephe ve yapım tekniği açılarından özgün karaktere sahiptir. Kırklareli Garı’nda uygulanan yapım tekniği ve cephe bezemeleri aynı demiryolu hattı üzerinde yer alan diğer istasyonlardaki yolcu binalarında da uygulanmıştır. Hat üzerindeki ikinci büyük istasyon noktası olan Babaeski’de ise plan organizasyonu, yapım tekniği ve cephe karakteristiği açılarından Kırklareli Garı’nın küçük bir kopyası inşa edilmiştir. Bu çalışma ile korunma sorunları bulunan Kırklareli ve Babaeski Gar binaları mimari ve yapısal özellikleri bakımından incelenmiş, yapılara ait orijinal projeler ile mevcut rölöveler karşılaştırılarak binaların geçirdiği değişimler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırklareli Garı, Babaeski Garı, Demiryolu Mimarisi, Belgeleme, Koruma

ARCHITECTURAL AND STRUCTURAL ANALYSIS OF KIRKLARELI– BABAESKI RAILWAY STATIONS

Öz

Railway stations are among the most important structures of railway architecture. Railway stations paved the way for a new building type while the materials and building techniques provided the development of a new architecture. Various service buildings were built apart from railway stations and passenger buildings in these areas. Railway stations are different from other station buildings in terms of aesthetics concerns. Even though the architecture of service buildings are simpler and more modest that railway stations–passenger buildings, these buildings which have functionality are in a harmony with each other and railway stations in terms of building technique. The architecture of station buildings on different railway lines is different as railways which were built in Turkey in the Ottoman Empire period were built by foreign companies. On the other hand, similar projects were applied on most of the railway buildings on the same railway lines except little changes. Kırklareli Railway Station plan shows similarity with other railway stations however it has an original character in terms of façades and building techniques. Building techniques and façade decorations were applied also on railway buildings in other stations on the same railway line. In the second biggest station point on the line, Babaeski, a little copy of Kırklareli Railway Station was built in terms of plan organization, building techniques and façade characteristics. Kırklareli and Babaeski Railway Stations, which have problems of preservation, were examined in terms of their architectural and structural characteristics and the changes that these buildings underwent were determined by comparing their original projects and present architectural surveys in the current study.

Anahtar Kelimeler

Kırklareli Railway Station, Babaeski Railway Station, Railway Architecture, Documentation, Preservation

Kaynakça

• Araz, M., (1995). Impacts of Political Decisions in The Formation of Railroads and Railroad Architecture in Turkey Between 1856 and 1950, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Başar, M.E., Erdoğan, H.A., (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Tren Garları, S.Ü. Müh.–Mim. Fak. Derg., cilt 24, sayı 3, s.29–43, Konya.
• Durak, S., (2003). Bir Mondernleşme Projesi Olarak Anadolu’da Demiryolları ve Bursa– Mudanya Demiryolu Hattı, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Dursunkaya, A.R., (1948). Kırklareli Vilayetini Tarih, Coğrafya, Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik, I. Cilt, Yeşilyurt Basımevi, Kırklareli.
• Köşkeroğlu, E., (2006). Demiryolu Mirası – Korunması, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Bülten 45, s. 19–23, Ankara.
• M. Ali, (1930). Balkan Yarımadası Demiryolları (Bulgaristan, Yunanistan, Avrupayi Türkî, Yugoslavya), Demiryollar Mecmuası, sayı 70, s. 499–507, Haydarpaşa Devlet Demiryolları ve Limanları İstatistik Şubesi, İstanbul.
• Onur, A., (1953). Türkiye Demiryolları Tarihi (1860 – 1953), K.K.K. Yayınları, İstanbul.
• Şenyiğit, Ö., Erten, E., (2011). Adana-Mersin Demiryolu Hattı Üzerindeki İstasyon Binalarının Tarihi ve Mimari Analizi, Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi, cilt 26, sayı 1, s. 37– 45, Adana.
• Yıldız, A., (2008). Tarihi Tren İstasyonlarının Çağdaş Kullanımları; Kırklareli Tren İstasyonu’nun Rehabilitasyonu, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.