2019 ve 2024 Türkçe Dersi Öğretim Programlarının Dijital Okuryazarlık Becerileri Bağlamında Karşılaştırılması

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 262 - 287, 25.08.2025

Betül Koparan

https://doi.org/10.5281/zenodo.16890118

Öz

Bu çalışmada, 2019 yılı Türkçe Dersi Öğretim Programı ile 2024 yılı Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın dijital okuryazarlık becerisi bağlamında karşılaştırılması ve bu becerinin programların temel bileşenlerine, tema ve konularına, kazanım ve öğrenme çıktılarına yansımalarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç kapsamında araştırma, betimleyici nitel bir yöntemle yürütülmüştür. Araştırmanın verileri, içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Yapılan analiz sonucunda, 2024’te yayımlanan Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın, 2019’da yayımlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı’na kıyasla dijital okuryazarlık becerisine daha ayrıntılı bir şekilde yer verdiği görülmüştür. Ayrıca okuryazarlık becerilerinin 2024 programının temel bileşenleri arasında yer aldığı, dijital okuryazarlık becerisinin de bu kapsamda kendine daha geniş bir yer bulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Benzer sonuçlar tema ve konu dağılımlarında da görülmüş hem sıklık hem de sınıf seviyelerine dağılım bakımından güncel programın daha nitelikli olduğu belirlenmiştir. Ek olarak dijital okuryazarlık becerisi kavramsal olarak güncel programın tema ve konularında belirgin bir şekilde yer alırken eski programda daha dolaylı bir biçimde geçmektedir. 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın dil becerilerine göre dağılımına bakıldığında dijital okuryazarlık becerisiyle ilişkili kazanımlarda en çok okuma ardından ise yazma becerisinin ön plana çıktığı bunun yanında dinleme/izleme ve konuşma becerilerine yönelik kazanımların dağılımının oldukça sınırlı sayıda olduğu saptanmıştır. Buna karşın 2024 programında dil becerilerine göre daha dengeli bir dağılım olduğu belirlenmiştir. Bu yönüyle 2024 programının 2019 programına göre dijital okuryazarlık becerisinin kazandırılması açısından daha yetkin bir program olduğu söylenebilir. Araştırmanın sonucunda bulgulardan hareketle birtakım önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital okuryazarlık , Maarif modeli , okuryazarlık , Türkçe dersi öğretim programı , Türkçe eğitimi

Etik Beyan

Araştırma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma için herhangi bir kurumdan finansal destek alınmamıştır.

Comparison of 2019 and 2024 Turkish Course Curriculum in the Context of Digital Literacy Skills

Öz

In this study, it is aimed to compare the 2019 Turkish Language Course Curriculum and the 2024 Turkish Language Course Curriculum in terms of digital literacy skills, and to determine how this skill is reflected in the core components, themes, topics, learning objectives, and learning outcomes of the curricula. For this purpose, the research was conducted using a descriptive qualitative method. The data of the research were analyzed using the content analysis technique. As a result of the analysis, it was seen that the Turkish Course Curriculum published in 2024 addresses digital literacy skills in greater detail compared to the Turkish Course Curriculum published in 2019. It was also concluded that literacy skills are among the basic components of the 2024 program, and digital literacy skills occupy a broader scope within this framework. Similar results were also observed in the distribution of themes and topics, and it was determined that the current program is of higher quality in terms of both frequency and distribution across grade levels. In addition, while the concept of digital literacy skills is explicitly incorporated in the themes and topics of the current program, it appears in a more indirect manner in the previous curriculum. When looking at the distribution of the 2019 Turkish Course Curriculum according to language skills, it was determined that learning objectives related to digital literacy skills were most prevalent in reading, followed by writing, whereas objectives related to listening/viewing and speaking skills were found to be quite limited.. In contrast, it was determined that there was a more balanced distribution according to language skills in the 2024 program. In this respect, it can be said that the 2024 program is a more competent program in terms of fostering digital literacy skills compared to the 2019 program. Based on the findings of the research, some recommendations were included.

Anahtar Kelimeler

Digital literacy , education model , literacy , Turkish curriculum , Turkish education

Etik Beyan

The research does not require ethics committee approval.

Destekleyen Kurum

No financial support was received from any institution for this study.

Kaynakça

• Abbas, J. (2021). Crisis management, transnational healthcare challenges and opportunities: The intersection of COVID-19 pandemic and global mental health. Research in Globalization, 3, 100037. https://doi.org/10.1016/j.resglo.2021.100037
• Akın, E., Akın, İ. ve Bilgin, E. (2024). Dijital okuryazarlığın Türkçe eğitimindeki yeri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 52-65.
• Alberta Education. (2022). ECS [Early Childhood Services] to grade 12: Guide to education. 2021–2022. http://open.alberta.ca/publications/1496-7359.
• Aldemir, A. (2010). Halk kütüphanelerinde bilgi okuryazarlığı uygulamaları ve Türkiye için bir model önerisi [Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü]. Hacettepe Üniversitesi.
• Anthony, B., Kamaludin, A., Romli, A., Raffei, A. F. M., Phon, D. N. A. L. E., Abdullah, A., & Ming, G. L. (2022). Blended learning adoption and implementation in higher education: A theoretical and systematic review. Technology, Knowledge and Learning, 27(2), 531–578. https://doi.org/10.1007/s10758-020-09477-z
• Avrupa Komisyonu. (2018). Key competences for lifelong learning: A European reference framework. Publications Office of the European Union. https://www.eursc.eu/BasicTexts/2018-09-D-69-en-2.pdf
• Aytaş, G., ve Kaplan, K. (2017). Medya okuryazarliği bağlaminda yeni okuryazarlıklar. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 291-310.
• Bakır, E. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık seviyelerinin dijital vatandaşlık alt boyutlarına göre incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Banaz, E. (2024). 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın Dijital Okuryazarlık Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 279-290.
• Barrett, G. F., & Riddell, W. C. (2019). Ageing and skills: The case of literacy skills. European Journal of Education, 54(1), 60-71.
• Bertiz, Y. ve Baltacı, Ş. (2023). Eğitim teknolojilerinde web 2.0 araçlarının kullanımına yönelik yapılmış çalışmaların sistematik incelemesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 13(2), 352-372.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Calvo, S., Lyon, F., Morales, A., & Wade, J. (2020). Educating at scale for sustainable development and social enterprise growth: The impact of online learning and a massive open online course (MOOC). Sustainability, 12(8), 3247. https://doi.org/10.3390/su12083247
• Canchola-Gonzalez, J. A., & Glasserman Morales, L. D. (2020). Digital fluency concept: A systematic review of literature 2010–2020. Texto Livre-Linguagem E Tecnologia, 13(3), 25–46. https://doi.org/10.35699/1983-3652.2020.25087.
• Caniglia, G., John, B., Bellina, L., Lang, D. J., Wiek, A., Cohmer, S., & Laubichler, M. D. (2018). The glocal curriculum: A model for transnational collaboration in higher education for sustainable development. Journal of Cleaner Production, 171, 368–376. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.09.207
• Ciampa, K., Wolfe, Z. M., & Bronstein, B. (2023). ChatGPT in education: Transforming digital literacy practices. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 67(3), 186-195.
• Çakmak, E. (2013). Kil tabletten-tablet bilgisayara okuryazarlık. E. Gençtürk ve K. Karatekin (Ed.), Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlıklar içinde (s. 2-20). Pegem A Yayıncılık.
• Çelik, E. ve Çelik, O. T. (2023). Çocuklarda dijital bağımlılığın öncülleri ve ardılları: Bir metasentez çalışması. Millî Eğitim Dergisi, 52(239), 1913-1944.
• Darling-Hammond, L. (2014). Next generation assessment: Moving beyond the bubble test to support 21st century learning. John Wiley & Sons.
• Direkci, B., Akbulut, S. ve Şimsek, B. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (2018) ve ortaokul Türkçe ders kitaplarının dijital okuryazarlık becerileri bağlamında incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 797–813. https://doi.org/10.33692/avrasyad.543868.
• Direkci, B., Şimşek, B. ve Uygun, M. (2020). Türkçe öğretmenlerinin Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda (2019) yer alan okuryazarlık becerilerinin kazandırılmasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Journal of Education and New Approaches, 3(1), 34-49.
• Duran, E. ve Ertan Özen, N. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31-46.
• Ekiz, D. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayınları.
• Eshet-Alkalai, Y. (2004). Digital literacy: A conceptual framework for survival skills in the digital era. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 13(1): 93-106
• Gilster, P. (1997). Digital literacy (p. 1). Wiley Computer Publishing.
• Gough, D., Oliver, S., & Thomas, J. (2017). An Introduction to Systematic Reviews. SAGE.
• Günay, G. ve Özden, M. (2022). Dijital okuryazarlık becerisi ve ana dili eğitimi çerçevesinde dijital okuryazarlığa ilişkin öğrenci ve akademisyen algıları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 163-183.
• Hanell, F. (2018). What is the ‘problem’that digital competence in Swedish teacher education is meant to solve?. Nordic Journal of digital literacy, 13(3), 137-151.
• Haugsbakk, G. (2013). From Sputnik to PISA shock–New technology and educational reform in Norway and Sweden. Education Inquiry, 4(4), 23222.
• Hopfenbeck, T. N., Lenkeit, J., El Masri, Y., Cantrell, K., Ryan, J., & Baird, J. A. (2018). Lessons learned from PISA: A systematic review of peer-reviewed articles on the programme for international student assessment. Scandinavian Journal of Educational Research, 62(3), 333-353.
• Hsieh, H.-F., & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277–1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
• Husna, N., Zulfahita, Z., Mulyani, S., & Rahman, S. (2020). Reading literacy, mathematical literacy, and self-confidence of junior high school students in Singkawang. Journal of Education, Teaching and Learning, 5(2), 253-262.
• Kapuler, D. (2014). Top 100 Sites and Apps of 2014. 08.05.2024 tarihinde http://www.techlearning.com/contests/0007/100-web-toolsapps-of-2014/68928 adresinden alınmıştır.
• Koç Akran, S. (2018). Y kuşağından Z kuşağına geçişte STEM eğitimi. T. Yazıcı ve O. Hayırlı (Editörler), Eğitim bilimleri alanında akademik çalışmalar içinde (s. 27-40). Gece Kitaplığı.
• Marín, V. I., & Castaneda, L. (2023). Developing digital literacy for teaching and learning. In Handbook of open, distance and digital education (pp. 1089-1108). Springer Nature.
• Memiş, M. ve Kalyoncu, M. R. (2024). 2024 Türkçe Öğretim Programı ile 2019 Türkçe Öğretim Programı’nın karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12 (2), 176-199.
• Mete, G. (2020). Okuryazarlık türleri ve 2023 eğitim vizyonu belgesi. Kesit Akademi Dergisi, (22), 109-120. https://doi.org/10.29228/kesit.40368
• Nett, U. E., Goetz, T. ve Hall, N. C. (2011). Coping with boredom in school: An experience sampling perspective. Contemporary Educational Psychology, 36(1), 49- 59, https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2010.10.003
• Nichols, T. P., & Stornaiuolo, A. (2019). Assembling" digital literacies": Contingent pasts, possible futures. Media and Communication, 7(2), 14-24.
• Organization for Economic Cooperation and Development. (2019). OECD skills strategy 2019: Skills to shape a better future. OECD Publishing. https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2019/05/oecd-skills-strategy-2019_g1g9ff20/9789264313835-en.pdf
• Organization for Economic Cooperation and Development. (2023). OECD Digital Education Outlook 2023: Towards an Effective Digital Education Ecosystem. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/c74f03de en
• Özdemir, O. (2017). Türkçe öğretiminde dijital teknolojilerin kullanımı ve bir web uygulaması örneği. Electronic Turkish Studies, 12(4).
• Özdemir, O. (2021). Dijital okuryazarlık. Etkinliklerle Türkçe öğretimi.
• Özel, N. (2013). Araştırma görevlilerine bilgi ve iletişim teknolojileri bağlamında bilgi okuryazarlığı becerilerinin kazandırılması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Özer, M. (2019). Reconsidering the Fundamental Problems of Vocational Education and Training in Turkey and Proposed Solutions for Restructuring. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji, 39(2), 1–19.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (Third Edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Polat, Y., Deniz, K., ve Kurtul, K. (2024). K12 beceriler çerçevesi Türkiye bütüncül modeli bağlamında Türkçe alan becerileri. Millî Eğitim, 53(241), 473-498. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1309211
• Roddy, C., Amiet, D. L., Chung, J., Holt, C., Shaw, L., McKenzie, S., Garivaldis, F., Lodge, J. M., & Mundy, M. E. (2017). Applying best practice online learning, teaching, and support to intensive online environments: An integrative review. Frontiers in Education, 2, 00059. https://doi.org/10.3389/feduc.2017.00059
• Sezgin, F., Erdoğan, O. ve Erdoğan, B. H. (2017). Öğretmenlerin teknoloji öz yeterlikleri: Öğretmen ve öğrenci görüşlerine yönelik bütüncül bir analiz. Eğitim teknolojisi kuram ve uygulama, 7(1), 180-199.
• Shara, A. M., Andriani, D., Ningsih, A. W., & Shinoda, K. (2020). Correlating reading literacy and writing literacy in Junior High School Pematangsiantar. Journal of English Education, 5(2), 72-85.
• Sur, E. (2022). Okuryazarlık kavramı ve Türkiye’deki okuryazarlık araştırmaları üzerine bir inceleme. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 445-467.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2024a). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni. MEB.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2024b). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• Tonga, D., ve Uslu, S. (2015). Sosyal bilgiler dersinde kazanım-değer ilişkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 91-110.
• Trujillo Sáez, F., Segura Robles, A., & González Vázquez, A. (2020). Claves de la innovación educativa en España desde la perspectiva de los centros innovadores: una investigación cualitativa. Participación educativa.
• Türk Dil Kurumu. (2024). Güncel Türkçe sözlük. http://www.tdk.gov.tr/ adresinden 01.12.2024 tarihinde alınmıştır.
• Ülçay, O. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli değerlendirmesi. Ulusal Eğitim, Toplum ve Dünya Dergisi, 1(2), 70-77.
• Yamaç, A. (2018). Yeni okuryazarlığa genel bir bakış: karar alıcılar, araştırmacılar ve öğretmenler için bazı öneriler. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 383-410.