Önyargılı Tutumlar ve Saldırganlık

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 71 - 87, 23.06.2020

İlknur Tayınmak

Öz

Saldırganlık, hem failler hem de maruz kalan bireyler açısından birçok olumsuz sonucu olan bir davranıştır. Bireysel ve toplumsal düzeyde sayısız yıkıcı etkisi bulunan saldırganlığı azaltmak için onu ortaya çıkaran faktörleri derinlemesine çözümlemek ve buna uygun çözüm önerilerinde bulunmak gerekmektedir. Mevcut çalışmada ise önyargılardan beslenen ve grup kimliği etrafında şekillenen saldırganlık ele alınmış ve saldırganlığın önyargı temelli nedenlerine ilişkin kapsamlı bir çerçeve oluşturmak amaçlanmıştır. Bu amaçla ilk olarak önyargılı tutumlar ve kalıpyargısal düşüncelerden beslenen saldırganlığa sıklıkla maruz kalan bazı gruplar (kadınlar, homoseksüel, biseksüel bireyler, çeşitli ırk, etnisite ve dini kimliğe sahip olanlar) seçilmiş ve bu kapsamdaki araştırma bulguları sunulmuştur. İnceleme sonucunda cinsiyetçi, heteroseksist, ırkçı önyargıların ve etnosentrik bakış açısının saldırganlığın önemli belirleyicilerinden olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra ise önyargı temelli saldırganlığı azaltmak için gruplar arası olumlu teması sağlama, medyanın ayrımcı ve saldırgan diline yönelik düzenlemelerde bulunma, bireylere empati becerileri kazandırma ve önyargıları azaltmayı amaçlayan eğitim programları oluşturma gibi bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Önyargı, kalıpyargı, ayrımcılık, saldırganlık, saldırganlığın azaltılması

Kaynakça

• Akçay, D. ve Özcebe, H. (2012).Televizyonun okul öncesi dönemdeki çocukların saldırganlık davranışına etkisi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 55, 82-87.
• Akgün, S., Araz, A. ve Karadağ, S. (2007). Anlaşmazlıklarımızı çözebiliriz: İlköğretim öğrencilerine yönelik bir çatışma çözümü eğitimi ve psiko-sosyal etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 22 (59), 43-62.
• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Reading, MA: AddisonWesley.
• Alternatif Bilişim Derneği (2016). Türkiye’de İnternet’in Durumu 2015 Raporu. İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği.
• Amjad, N. ve Wood, A. M. (2009). Identifying and changing the normative beliefs about aggression which lead young Muslim adults to join extremist Anti-Semitic groups in Pakistan. Aggressive Behavior, 35, 514 519.
• Arı, E. S. ve Madran, C. (2011). Satın alma kararlarında tüketici etnosentrizmi ve menşe ülke etkisinin rolü. Öneri, 9(35), 15-33.
• Ayan, S. (2014). Cinsiyetçilik: Çelişik duygulu cinsiyetçilik. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 36, 147-156.
• Aydın, A. ve Akgün, S. (2014). Ergenlikte reaktif-proaktif saldırganlık, öfke ve narsisizm ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 29 (73), 44-56.
• Baldry, A. C., Sorrentino, A. ve Farrington , D. P. (2019). Post-traumatic stress symptoms among Italian preadolescents involved in school and cyber bullying and victimization. Journal of Child and Family Studies, 28(9), 2358-2364.
• Bandura, A. (1978). Social learning theory of aggression. Journal of Communication, 28(3), 12-29.
• Baron, R. A. ve Richardson, D. R. (1994). Human aggression (2. Baskı). New York: Plenum
• Beck, C. L. ve Plant, E. A. (2018). The implications of right-wing authoritarianism for Non-Muslims’ aggression toward Muslims in the United States. Analyses of Social Issues and Public Policy, 0(0), 1-25.
• Berkowitz, L. (1993). Agression: its causes, consequences and control. New York: McGraw Hill
• Bevens, C. L. ve Loughnan, S. (2019). Insights into men’s sexual aggression toward women: Dehumanization and objectification. Sex Roles, 1-18.
• Burt, M. R. (1980). Cultural myths and supports for rape. Journal of Personality and Social Psychology, 38(2), 217-230.
• Crick N. R. ve Dodge, K. A. (1996). Social information-processing mechanisms in reactive and proactive aggression. Child Development, 67, 993-1002.
• Cross, E. J., Overall, N. C., Hammond, M. D. ve Fletcher, G. J. O. (2017). When does men’s hostile sexism predict relationship aggression? The moderating role of partner commitment. Social Psychological and Personality Science, 8(3), 331-340.
• Cross, E. J., Overall, N. C., Low, R. S. T. ve McNulty, J. K. (2018). An interdependence account of sexism and power: Men’s hostile sexism, biased perceptions of low power, and relationship aggression. Journal of Personality and Social Psychology, 117(2), 338–363.
• Çamaş, G. G. ve Meşe, G. (2016). Sosyal hiyerarşi: Cinsel şiddet mitlerini anlamak. Türk Psikoloji Dergisi, 31(78), 62-74.
• Çoban Keneş, H. (2014). Yeni ırkçı söylemlerin eklemli niteliği ve medyanın işlevi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 69(2), 407 – 433.
• Çuhadar Gürkaynak, E. (2012). Toplumsal temas: Önyargı ve ayrımcılığı anlamak için bir sosyal değişim aracı olarak kullanılabilir mi?. K. Çayır ve M. Ayan Ceyhan (Der.). Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde (s. 1-12). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dasgupta, N., DeSteno, D., Williams, L. A. ve Hunsinger, M. (2009). Fanning the flames of prejudice: The influence of specific incidental emotions on implicit prejudice. Emotion, 9 (4), 585–591.
• Demir, B. (2009). Görsel Medya‟nın spordaki şiddete etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Denson, T. F., Pedersen, W. C., Friese, M., Hahm, A. ve Roberts, L. (2011). Understanding impulsive aggression: Angry rumination and reduced self-control capacity are mechanisms underlying the provocation–aggression relationship. Personality and Social Psychology Bulletin, 37(6), 850–862.
• Di Marco, D., Hoel, H., Arenas, A. ve Munduate, L. (2015). Workplace incivility as modern sexual prejudice. Journal of Interpersonal Violence, 33(12), 1-27.
• Doğanay, Ü. ve Çoban Keneş H.(2016). Yazılı basında Suriyeli mülteciler: Ayrımcı söylemlerin rasyonel ve duygusal gerekçelerinin inşası. Mülkiye dergisi, 40 (1), 143 -184.
• Donat Bacıoğlu, S. (2014). Şiddet ve saldırganlığın azaltılmasında önleme ve müdahale programlarının etkililiği: Meta analiz çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5 (42), 294-304.
• Dunwoody P. T. ve Funke F. (2016). The Aggression-Submission-Conventionalism Scale: Testing a new three factor measure of authoritarianism. Journal of Social and Political Psychology, 4(2), 571–600.
• Dursun, Ç. (2010). Kadına yönelik şiddet karşısında haber etiği. Fe Dergi 2(1), 19-32.
• Dursun, S. (2012). İşyeri şiddetinin çalışanların tükenmişlik düzeyi üzerine etkisi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(1), 105-115.
• Edwards, K. M., Turchik, J. A., Dardis, C. M., Reynolds, N. ve Gidycz, C. A. (2011). Rape myths: History, individual and institutional-level presence, and implications for change. Sex Roles, 65, 761–773.
• Endendijk, J. J., Groeneveld, M. G., van der Pol, L. D., van Berkel, S. R., Hallers-Haalboom, E. T., Bakermans Kranenburg, M. J. ve Mesman, J. (2017). Gender differences in child aggression: Relations with gender differentiated parenting and parents’ gender role stereotypes. Child Development, 88, 299–316.
• Erol, C. (2012). Yeni medyada nefret söylemi ve fanatizm: video paylaşım sitelerinde nefret söylemi analizi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Erbaydar, N. P., İnal, E. ve Kaya, E. (2019). Afet mevzuatının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. İstanbul: Paradigma Akademi.
• Ferreira, A. S. S., Leite, E. L., Muniz, A. S., Batista, J. R. M., Torres, A. R. R. ve Estramiana, J. L. A. (2017). Insult or prejudice: a study on the racial prejudice expression in football. Psico Porto Alegre, 48(2), 81 -88.
• Fite, P. J., Rubbens, S. L., Preddy, T. M., Raine, A. ve Pardini, D. A. (2014). Reactive/proactive aggression and the development of internalizing problems in males: the moderating effect of parent and peer relationships. Aggressive Behavior, 40, 69–78.
• Fleras, A. (2016). Theorizing micro-aggressions as racism 3.0: Shifting the discourse. Canadian Ethnic Studies, 48 (2), 1-19.
• Genthner, R. W. ve Taylor, S. P. (1981). Physical aggression as a function of racial prejudice and the race of the target. Journal of Personality and Social Psychology, 27(2), 207-210.
• Glick, P. ve Fiske, S. T. (1996). The Ambivalent Sexism Inventory: Differentiating hostile and benevolent sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70(3), 491-512.
• Goodnight, B. L., Cook S. L., Parrott D. J. ve Peterson, J. L. (2014). Effects of masculinity, authoritarianism, and prejudice on antigay aggression: A path analysis of gender-role enforcement. Psychology of Men and Masculinity, 15 (4), 437-444.
• Goodnight, B. L. (2016). Anonymity and anti-gay aggression in an online sample: The effect of an audience on gender role enforcement (Yayınlanmamış doktora tezi). Georgia State Üniveristesi, Atlanta.
• Göregenli, M. (2012). Temel kavramlar: Önyargı, kalıpyargı ve ayrımcılık. K. Çayır ve M. Ayan Ceyhan (Der.). Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s. 17-27). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gül, S. S. ve Altındal, Y. (2015). Medyada kadın cinayeti haberlerindeki cinsiyetçi izler: Radikal Gazetesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4, 168-188.
• Güneş, G. ve Yıldırım, B. (2019). Cinsiyet temelli bir savaş: Kadın cinayetlerinin medyada temsili üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(3), 936-964.
• Herrero, J., Rodríguez, F. J. ve Torres A. (2017). Acceptability of partner violence in 51 societies: The role of sexism and attitudes toward violence in social relationships. Violence Against Women, 23, 351-367.
• Hewstone, M., Cairns, E., Voci, A., Hamberger, J. ve Niens, U. (2006). Intergroup contact, forgiveness, and experience of “The Troubles” in Northern Ireland. Journal of Social Issues, 62(1), 99–120.
• Hollis, L. P. ve McCalla, S. A. (2013). Bullied back in the closet: Disengagement of LGBT employees facing workplace bullying. Journal of Psychological Issues in Organizational Culture, 4 (2), 6-16.
• Hyatt C. S., Berke, D. S., Miller J. D. ve Zeichner, A. (2016). Do beliefs about gender roles moderate the relationship between exposure to misogynistic song lyrics and men’s female-directed aggression? Aggressive Behavior, 9999, 1–10.
• Kapcı, E. G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1), 1-13.
• Kaukiainen, A., Björkqvist, K., Lagerspetz, K., Österman, K., Salmivalli, C., Rothberg, S. ve Ahlbom, A. (1999). The relationships between social intelligence, empathy, and three types of aggression. Aggressive Behavior, 25, 81–89.
• Kelly, A. J., Dubbs, S. L. ve Barlow, F. K. (2015). Social dominance orientation predicts heterosexual men’s adverse reactions to romantic rejection. Arch Sex Behavior, 44, 903-919.
• Korkmaz, L. (2017). Tutumlarımızın ne kadar farkındayız? Örtük tutumlar ve örtük ölçüm yöntemleri. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 109-127.
• Kulaszewicz, K. E. (2015). Racism and the media: A textual analysis. Master of Social Work Clinical Research Papers, 477, 1-45.
• Küçükkömürler, S. ve Sakallı Uğurlu, N. (2017). Gruplar arası ilişkileri düzenlemede sosyal temas kuramları: Gruplar arası, yayılmacı ve hayali temas. Nesne Psikoloji Dergisi, 5(9), 1-31.
• Lee, W. ve Cunningham, G. B. (2016). Gender, sexism, sexual prejudice, and ıdentification with U.S. football and men’s figure skating. Sex Roles, 74, 464–471.
• Leonard, K. E. ve Taylor, S. P. (1981). Effects of racial prejudice and race of target on aggression. Aggressive Behavior, 7, 205 – 214.
• Lundy, B. D. ve Darkwah, K. (2018). Measuring community integration of lusophone West African immigrant populations through needs assessment, human security, and realistic conflict theory. Journal of International Migration and Integration, 19(2), 513–526.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33, 93-112.
• Özkeçeci, H. H. (2017). The role of contact and the perception of threat in prejudice towards Syrians in Turkey. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Özsoy, S. (2011). Spor gazetelerinin başlıklarında militarist ve şiddet içerikli metaforlar. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1, 88-114.
• Paker, M. (2012). Psikolojik açıdan önyargı ve ayrımcılık. K. Çayır, M. Ayan Ceyhan (Der.). Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s. 41-53), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Parrott, D. J. (2008). A theoretical framework for antigay aggression: Review of established and hypothesized effects within the context of the general aggression model. Clinical Psychology Review, 28, 933–951.
• Parrott D. J. ve Peterson, J. L. (2008). What motivates hate crimes based on sexual orientation? Mediating effects of anger on antigay aggression. Aggressive Behavior, 34, 306–318.
• Passini, S. (2017). Different ways of being authoritarian: The distinct effects of authoritarian dimensions on values and prejudice. Political Psychology, 38 (1), 72-86.
• Patil, M. (2016). Aggression and frustration level of high school children in relation to their Montessori and traditional method of education. International Journal Of Scientific Research, 5(1), 594-597.
• Pettigrew, T. F. (1998). Intergroup contact theory. Annual Reviews of Psychology, 49, 65-85.
• Pettigrew, T.F., Tropp, L.R., Wagner, U. ve Christ, O. (2011). Recent advances in intergroup contact theory. International Journal of Intercultural Relations, 35, 271-280.
• Piumatti, G., Marengo D., Mosso C. ve Rabaglietti E. (2015). Readiness for aggression and ethnic prejudice among Italian adolescents. Cognition, Brain, Behavior, 19, 1-16.
• Piumatti, G. ve Mosso C. (2017). Relationships between ındividual endorsement of aggressive behaviors and thoughts with prejudice relevant correlates among adolescents. Europe's Journal of Psychology, 13(1), 47–59.
• Poteat, V. P. (2015). When prejudice ıs popular: Implications for discriminatory behavior. Social Development, 24 (2), 404–419.
• Poteat, V. P., Rivers, I. ve Vecho, O. (2015). The role of peers in predicting students’ homophobic behavior: Effects of peer aggression, prejudice, and sexual orientation identity importance. School Psychology Review, 44(4), 391–406.
• Pratto, F., Sidanius, J., Stallworth, L. M. ve Malle, B. F. (1994). Social dominance orientation: A personality variable predicting social and political attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 741 -763.
• Rehber, E. ve Atıcı, M. (2009). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerine göre çatışma çözme davranışlarının incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (1), 323–342.
• Renzetti, C. M., Lynch, K. R. ve DeWall, C. N. (2018). Ambivalent sexism, alcohol use, and intimate partner violence perpetration. Journal of Interpersonal Violence, 33, 183-210.
• Richardson, D. R ve Hammock, G. S. (2007). Social context of human aggression: Are we paying too much attention to gender?. Aggression and Violent Behavior 12, 417–426.
• Sağkal, A. S. (2011). Barış eğitimi programının ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin saldırganlık eğilimleri, empati düzeyleri ve barışa ilişkin görüşleri üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Set, Z. ve Ergin, Ö. (2019). Homofobi ve saldırganlık arasındaki ilişkide cinsiyetçilik ve savunma mekanizmalarının aracılık etkisinin incelenmesi. Nöropsikiyatri Arşivi, 1-7.
• Sherif, M., Harvey, 0. J., White, B. J., Hood, W. R. ve Sherif, C. W. (1961). Intergroup conflict and cooperarion. Norman: University of Oklahoma Book Exchange.
• Stanger, N., Kavussanu, M., McIntyre, D. ve Ring, C. (2016). Empathy inhibits aggression in competition: the role of provocation, emotion and gender. Journal of Sport and Exercise Psychology, 38, 4-14.
• Stephan, W.G. ve Stephan, C. W. (2000). An integrated threat theory of prejudice. Oskamp, S. (Ed). Reducing prejudice and discrimination içinde (s. 23-47) New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Stephan, W., Ybarra, O. ve Morrison, K. R. (2009). Intergroup threat theory. T. Nelson (Ed.) Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination içinde (s. 43–59). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Sumbas, A. (2009). Batı Avrupa’da yükselen yeni-ırkçılık üzerine bir deneme. Alternatif Politika, 1(2), 260-281.
• Tajfel, H. ve Turner, J., (1979). An integrative theory of intergroup conflict. The social psychology of intergroup relations içinde (s. 33-47). Monterey, CA: Brooks/Cole.
• Tar, Y. (Der.). (2015). Çalışma hayatında ayrımcılık ve ayrımcılığa karşı mücadele. Ankara: Kaos GL Yayınları.
• Turner, R. N., Crisp, R. J. ve Lambert, E. (2007). Imagining intergroup contact can improve intergroup attitudes. Group Processes and Intergroup Relations, 10, 427-441.
• Tuzgöl, M. (2016). Ana-baba tutumları farklı lise öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (14), 39-48.
• Türk, F., Kaçmaz, T., Türnüklü, A. ve Tercan, M. (2018). Okul psikolojik danışmanlarının penceresinden Türk ve Suriyeli ilkokul öğrencilerinin gruplararası empati deneyimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 17(2), 786-811.
• Vincent, W., Peterson, J. L. Parrott D. J. (2016). The association between AIDS-related stigma and aggression toward gay men and lesbians. Aggressive Behavior, 9999, 1–13.
• Vincent, W., Parrott D. J. ve Peterson, J. L. (2011). Combined effects of masculine gender role stress and sexual prejudice on anger and aggression toward gay men. Journal of Applied Social Psychology, 41 (5), 1237–1257.
• Yanbolluoğlu, Ö. (2018). Suriyeli mültecilere yönelik duygular ve algılanan sosyal mesafede, gruplararası pozitif ve negatif temas, sosyal baskınlık yönelimi, gruplararası tehdit ve gruplararası kaygının rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.