SON OSMANLI DÜŞÜNÜRÜ ALİ RIZA’NIN AİLE AHLAKI

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 57 - 66, 31.12.2020

Meryem Üzüm Mahmut Avcı

Öz

Toplum tarihinin en eski ve en küçük yapı taşı olan aile, fertlerin doğduğu andan yaşamının sonuna
kadar içinde varlığını sürdürdüğü, ahlak temeline dayanan bir kurumdur. Fertlerin ahlaki nitelikleri küçük yaştan
itibaren aile ortamında şekillenir ve gelişir. Osmanlı düşünürleri, ahlak kitaplarında ahlakın aile yaşamına derin
etkisinden dolayı eserlerinde tedbir-i menzil başlığı ile ev idaresi ve aile ahlakına ilişkin konulara yer vererek
anne, baba, çocuk, akraba ve hizmetçi gibi aile unsurları arasındaki ilişkiyi düzenleme ve mutluluğun nasıl elde
edilebileceğini belirtmişlerdir. Osmanlı ahlak düşünürlerinden olan Ali Rıza da mekteplerde okutulmak üzere
kaleme aldığı eserlerinde aile ahlakına ilişkin düşüncelerine yer vermiştir. Aile kavramını açıkladıktan sonra
eşlerin birbirine karşı görevlerini, çocuk yetiştirmede ahlak eğitimi konusunda dikkat edilmesi gereken hususları
ele almıştır. Anne babaların çocuklarına karşı görevleri olduğu gibi çocukların da onlara karşı görevleri
olduğunu belirtmiştir. Aynı başlık altında kardeşlerin birbirine karşı görevleri, akrabalara karşı görevler ve son
olarak ailenin bir üyesi görülüp evde çeşitli işleri yapan hizmetçilere karşı ahlaki kurallardan bahsetmiştir. Bu
çalışmada Ali Rıza’nın aile içerisinde yaşayan fertlerin birbirlerine karşı görevlerine, uymaları gereken kurallara,
ahlaki eylemlerine ve yaşantılarına dair görüşleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Ali Rıza, aile

Kaynakça

• Ali Rıza (1312). Kızlara Mahsûs İlm-i Ahlâk Birinci Kısım, İstanbul: Karabet Matbaası Ali Rıza (1316). Kızlara Mahsûs İlm-i Ahlâk İkinci Kısım, İstanbul: Karabet Matbaası
• Ali Rıza (1312). Kızlara Mahsûs İlm-i Ahlâk Üçüncü Kısım, İstanbul: Karabet Matbaası
• Ali Rıza (1318). İlm-i Ahlâk, İstanbul: Karabet Matbaası
• Ali Rıza (1328). Ahlâk ve Malûmât-ı Medeniye Dersleri, İstanbul: Dersaadet
• DENİZER, N., BAYRAKDAR, N., SAYGILI, S., AVCI, M. (2018). Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla İnanç Eylem Tutarlılığı, Konya: Çizgi Kitabevi.
• ERDEM, Hüsameddin (2015). Ahlâk Felsefesi, Konya: Hü- Er Yayınları
• GÜNGÖR, Erol (1995). Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk, İstanbul: Ötüken Yayınları
• KAYA, Umut (2012). 1839-1923 Tarihleri Arasında Osmanlı’da Ahlâk Eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• PEHLİVAN AĞIRAKÇA, Gülsüm (2017). İnas Rüştiyeleri’nde (Kız Ortaokullarınsa) Ahlâk Dersleri -“Kızlara Mahsus İlmi Ahlâk” Ders Kitabı Örneği- Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi C.1, S. 1, s. 56-77
• TOPÇU, Nurettin (2010). Ahlâk, İstanbul: Dergâh Yayınları