Üniversitelerde Evrensel Tasarım Yaklaşımı Çalışmaları Üzerine Sistematik Bir Literatür Analizi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 74 - 91, 15.07.2023

Büşra Bulut , Hicran Hanım Halaç

https://doi.org/10.58201/utsobilder.1209034

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, evrensel tasarım yaklaşımının Türkiye’deki üniversiteler kapsamında incelendiği çalışmalara ilişkin literatürün taranarak bu çerçevede bir bakış açısı sunmak hedeflenmektedir. Ayrıca elde edilen veriler ışığında, gelecekteki çalışmaların hangi alanlarda ve hangi yöntemlerle hazırlanabileceğine yönelik model önerileri sunulması amaçlanmıştır. Bu amaçla 2012-2022 yılları arasında Türkiye’deki üniversite kampüslerinde evrensel tasarım ilkeleri kapsamında hazırlanan çalışmalar; Ulusal Tez Merkezi ve Google Akademik internet siteleri üzerinden incelenmiştir. Belirlenen seçim kriterleri uygulandıktan sonra ulaşılan 8 adet lisansüstü çalışma ve 5 adet araştırma makalesi bu çalışma kapsamında analiz edilmiştir. Analizlerde çalışmaların; yazar, yayın yılı, kapsamı, araştırma yöntemi ve sonuç kısımları dikkate alınmıştır. Literatürde, evrensel tasarım yaklaşımının üniversite kampüslerinde uygulanabilirliğine ilişkin genel nitelikleri ortaya koyan ve konunun güncel seyrini tespit etmeye yönelik bütünleştirici herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma ile birlikte araştırmacıların, üniversite yapılarında evrensel tasarım ilkelerine uygunluk alanında toplu bilgiye ve yönteme hızlı erişimini sağlayacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

erişilebilirlik, evrensel tasarım, üniversite yapıları, sistematik tarama

A SYSTEMATIC LITERATURE ANALYSIS ON UNIVERSAL DESIGN APPROACH STUDIES IN UNIVERSITIES

Öz

This research aims to provide a perspective on the concept of design and the universal design approach by examining the literature on studies conducted within the scope of universities in Turkey. Based on the data obtained, recommendations are made for future studies on which areas and methods can be used. To achieve this goal, studies conducted within the scope of universal design principles on university campuses in Turkey between 2012 and 2022 were examined through the National Thesis Center and Google Scholar websites. After applying the selection criteria, 8 postgraduate theses and 5 research articles were analyzed. The author, publication year, scope, research method, and results sections of the studies were taken into consideration in the analyses. There is no integrative study in the literature that reveals the general characteristics of the applicability of the universal design approach in university campuses and identifies the current state of the subject. With this study, it is predicted that researchers will have quick access to collective information and methods on the compatibility of university structures with universal design principles.

Anahtar Kelimeler

Accessibility, Universal design, barrier-free design, University buildings, Systematic screening

Kaynakça

• Akıncı, G.M. (2014). Evrensel tasarım yaklaşımı Bayburt Üniversitesi yerleşkesi örneği. Tasarım + Kuram, 10 (17), 16-26.
• Arat, Y. ve Güner, M. (2020). Evrensel tasarım ilkeleri kapsamında üniversite yerleşkesinde erişebilirliğin incelenmesi: ODTÜ Örneği. Euroasıa Journal Of Mathematıcs-Engıneerıng Natural & Medıcal Scıences, 8 (220), 210-229.
• Ardatürk, A.Ş. (2020). Tasarım üretiminde yeni zanaat. (Yayımlanmamış doktora tezi). Beykent Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Aşkar, E.A. (2019). Evrensel tasarım bağlamında engelsiz erişimin irdelenmesi: Gebze Teknik Üniversitesi Çayırova Kampüsü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gebze Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gebze, Türkiye.
• Berktaş, T.G. (2016). Engelliler için erişilebilirlik: Maltepe Üniversitesi Ve Sabancı Üniversitesi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Boduroğlu, Ş. (2005). Konutlarda evrensel tasarım kavramı ve örnekler üzerinde analizi. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Burgstahler, S., (2007). Equal access: Universal design of instruction, DO-IT, University of Washington.
• Dostoğlu, N., Şahin, E., Taneli, Y., (2009). Tasarıma kapsayıcı yaklaşım: herkes için tasarım evrensel tasarım: tanımlar, hedefler, ilkeler. Mimarlık Dergisi, 347.
• Erkovan, E. (2013). Evrensel tasarım ilkeleri kapsamında bir kamusal alan olarak Akdeniz Üniversitesi Kampüsü'nün incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Gören, B.G. (2018). Engelli bireyler için erişilebilir üniversite kampüs alanlarının tasarım stratejilerinin geliştirilmesi: İstanbul Teknik Üniversitesi kampüs örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Hacıalibeyoğlu, F. (2013). Kentsel mekan oluşumunda kullanıcı katılımı. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu. Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel tasarım. Tasarım Kuram Dergisi, 2(3), 93-101.
• Hajrasouliha, A.H., (2015). The morphology of the “well-designed campus”: Campus design for a sustainable and livable learning environment, The University of Utah, Utah.
• Hilmioğlu, S. ve Kariptaş F.S. (2022). Erişilebilir üniversite kavramı üzerine bir inceleme: üniversite mekânlarının erişilebilirlik ve evrensel tasarım yönünden değerlendirilmesi. Online Journal of Art and Design, 10(2). 40-51.
• Jesson, J.K., Matheson, L. ve Lacey, F.M. (2011). Doing Your Literature Review, Traditional and Systematic Techniques, SAGE.
• Kavak, M. (2010). Evrensel tasarım yaklaşımı bağlamında kamusal mekanlar: Harbiye Kongre Vadisi örneği (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Kenney, D.R., Dumont, R. ve Kenney, G.S., (2005). Mission and place: Strengthening learning and community through campus design, CT: Praeger Publishers, Westport.
• Kitchenham, B. (2004). Procedures for Performing Systematic Reviews, Keele University and National ICT Australia Ltd, 1-28.
• Kontogianni, A., & Alepis, E. (2020). Smart tourism: State of the art and literature review for the last six years. Array, 6, 100020.
• Mace, R. (1997). What is Universal Design, The Center for Universal Design at North Carolina State University. Retrieved Retrieved November, 19.
• Olguntürk, N. (2007). Evrensel tasarım: tüm yaşlar, farklı yetenekler ve çeşitli insanlık durumları için tasarım. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülten 46, ss.10-17.
• Ökten, G. (2018). Evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda engelsiz üniversite kampüslerinin tasarlanması ve biçimlenmesi üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış sanatta yeterlik tezi). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Özdemir, Ş. (2019). Üniversite kampüslerinin kapsayıcı tasarım kavramına uygun hale getirilmeleri için bir değerlendirme aracı önerisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Özkaraca, N. ve İnceoğlu, M. (2021). Üniversite yerleşkelerinde erişilebilirlik değerlendirmesi: Düzce Üniversitesi kampüsü örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(5), 1891-1908.
• Salihoğlu, N.B. (2020). Evrensel tasarım yaklaşımı bağlamında üniversiteler: Sütlüce bölgesinde bulunan üniversiteler örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Terece, T. (2019). Alışveriş Merkezlerinde Fiziki Konfor Kriterlerinin Evrensel Tasarım İlkeleri Doğrultusunda İncelenmesi : Geniş Programlı Bir AVM Deneyimi.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Ensitütüsü, Ankara, Türkiye.
• Teymur, N. Ve Tuğhan A.D. (1998). Temel tasarım, temel eğitim. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Tunç, H. (2017). Dicle Üniversitesi kampüs alanındaki eğitim yapılarının engelli kullanıcı açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır, Türkiye.
• Tutal, O. (2018). Üniversite yerleşkeleri ve erişebilirlik. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (15), 753-775. DOI: 10.33692/avrasyad.510218.
• Yıldırım, S. Ö. (2004). Mimarlık ve Estetik Betonun Estetiği. Beton, 2004 Kongresi Bildirileri, 573-583.