Independent Living Donor Advocate in Organ Transplantation: An Ethical and Application Guide

Yıl 2025, Cilt: 51 Sayı: 2, 331 - 339, 28.08.2025

Burak Şahin , Aylin Bican Demir , Ekrem Kaya

https://doi.org/10.32708/uutfd.1653254

Öz

Protection of Living Donor Rights was first legally recognised in Türkiye with the Regulation on Organ Transplantation Services published in 2022. This role aims to ensure that prospective living donors are evaluated in decision-making processes in line with voluntariness, informed consent, and ethical principles. This review study addresses the concept of Living Donor Rights Protector in terms of theoretical and legal aspects; the definition of this role, the appointment process, duties and responsibilities, and the qualifications that the role should have are examined in the light of the existing literature. As a result of the comprehensive literature review conducted by making use of international databases such as PubMed, Scopus, and Google Scholar, as well as Turkish legal and professional sources, it has been observed that academic studies in this field are limited and the need for guiding resources for practitioners continues. In this framework, the study aims to both contribute to the relevant literature and to provide a structural perspective for professionals who will take part in practice.

Anahtar Kelimeler

Indepented Living Donor Advocate , Living Donor Ethical Principles , Living Donor Rights , Psychosocial İnterview

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

derlememizde mevcut

Canlı Verici Hakları Koruyucusu Rolüne Dair Tanımlayıcı Bir Derleme

Öz

Canlı Verici Hakları Koruyuculuğu, Türkiye’de ilk kez 2022 yılında yayımlanan Organ Nakli Hizmetleri Yönetmeliği ile yasal bir çerçeveye kavuşturulmuştur. Bu rolün amacı, canlı verici adaylarının karar verme süreçlerinde gönüllülük, bilgilendirilmiş onam ve etik ilkeler doğrultusunda değerlendirilmesini sağlamaktır. Bu derleme çalışması, Canlı Verici Hakları Koruyucusu kavramını teorik ve yasal yönleriyle ele almakta; söz konusu rolün tanımı, görevlendirme süreci, görev ve sorumlulukları ile sahip olması gereken nitelikler bağlamında mevcut literatür ışığında incelenmektedir. PubMed, Scopus ve Google Scholar gibi uluslararası veri tabanlarının yanı sıra, Türkçe yasal ve mesleki kaynaklardan yararlanılarak yürütülen kapsamlı literatür taraması sonucunda, bu alandaki akademik çalışmaların sınırlı olduğu, uygulayıcılar açısından ise rehber niteliğinde kaynaklara duyulan gereksinimin devam ettiği gözlemlenmiştir. Bu çerçevede, çalışma hem ilgili literatüre katkı sunmayı hem de uygulamada görev alacak profesyonellere yapısal bir bakış açısı kazandırmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Canlı Donör Etik İlkeleri , Canlı Verici Hakları Savunucusu , Donör Hakları , Psikososyal Görüşme

Etik Beyan

Bu çalışma ile alakalı yazarların ve hane halkının çıkar çatışması potansiyeli olabilecek herhangi bir üyelik, danışmanlık, uzmanlık, herhangi bir firma ortaklığı gibi durumları yoktur.

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde katkı sunan ve sahada görevli tüm personele akademik çalışmalar yapabilmeleri için uygun bir ortam sağlayan değerli hocalarımız Prof. Dr. Halil Sağlam ve Prof. Dr. Aylin Bican Demir’e içten teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, nakil süreçlerine dair deneyimlerini bizimle paylaşarak gelişimimize destek olan Uludağ Üniversitesi Organ ve Doku Nakli Merkezi'nin tüm öğretim üyelerine ve diğer sağlık profesyoneli arkadaşlarımıza şükranlarımızı ifade ederiz. Çalışmanın düzenlenmesinde sağladığı yardımlar için Ahmet Arslan’a, psikososyal görüşmelerin planlanmasında bilgi ve tecrübelerini paylaşan Öğr. Gör. R. Ayşe Güllülü ve Sosyal Hizmet Uzmanları Recep Tiribolulu ile Sinan Kaya’ya verdikleri emeklerden ötürü teşekkür ederiz.

Kaynakça

• 1. Resmî Gazete. Organ nakli hizmetleri yönetmeliği. Resmî Gazete. December 9, 2022. [in Turkish]. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/12/20221209-3.htm. Accessed January 25, 2025.
• 2. Tay M. The importance of tissue and organ transplantation in Turkey. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2016;3(3):106-110. [in Turkish] doi:10.5455/sad.13-1477691139
• 3. Yücetin L, Keçecioğlu N, Ersoy FF. Türkiye’de organ bağışı ve nakline bir bakış. Dial Transplant Burns. 2003;14(2):115-118. http://www.dty.org.tr/dty_files/TR/2003-14-02-00/PDF/01150005.pdf. Accessed January 25, 2025.
• 4. Steel J, Dunlavy A, Friday M, et al. A national survey of independent living donor advocates: The need for practice guidelines. Am J Transplant. 2012;12(8):2141-2149. doi:10.1111/j.1600-6143.2012.04062.x
• 5. Hays RE, LaPointe Rudow D, Dew MA, et al. The independent living donor advocate: A guidance document from the American Society of Transplantation's Living Donor Community of Practice (AST LDCOP). Am J Transplant. 2015;15(2):518-525. doi:10.1111/ajt.13001
• 6. Participants in the International Summit on Transplant Tourism and Organ Trafficking Convened by The Transplantation Society and International Society of Nephrology. The Declaration of Istanbul on organ trafficking and transplant tourism. Clin J Am Soc Nephrol. 2008;3(5):1227-1231. doi:10.2215/CJN.03320708.
• 7. Johnson B. A practical guide: Role of the independent living donor advocate: Protect or advocate or is it both? In: Steel J, ed. Living donor advocacy. 311-326. New York, NY: Springer; 2014. doi:10.1007/978-1-4614-9143-9_22
• 8. Sites AK, Freeman JR, Harper MR, et al. A multidisciplinary program to educate and advocate for living donors. Prog Transplant. 2008;18(4):284-289. doi:10.1177/152692480801800411
• 9. Hays R, Matas AJ. Ethical review of the responsibilities of the patient advocate in living donor liver transplant. Clin Liver Dis (Hoboken). 2016;7(3):57-59. doi:10.1002/cld.533
• 10. Rudow DL, Swartz K, Phillips C, et al. The psychosocial and independent living donor advocate evaluation and post-surgery care of living donors. J Clin Psychol Med Settings. 2015;22(2-3):136-149. doi:10.1007/s10880-015-9426-7
• 11. Perakslis ED, Knechtle SJ, McCourt B, et al. Doing it right: Caring for and protecting patient information for US organ donors and transplant recipients. Patterns (New York). 2023;4(4):100734. doi:10.1016/j.patter.2023.100734
• 12. Olbrisch ME, Benedict SM, Haller DL, et al. Psychosocial assessment of living organ donors: Clinical and ethical considerations. Prog Transplant. 2001;11(1):40-49. doi:10.1177/152692480101100107
• 13. Aguayo C, Knapik S, McDonough P, et al. Kidney independent living donor advocacy training documentation manual. NATCO, National Kidney Foundation’s Council of Professional Living Donor Advocates, UNOS Living Donor Committee. Published January 2012. https://www.natco1.org/assets/1/6/ILDATManual_January2012_FINAL.pdf. Accessed August 6, 2024.
• 14. Robbins KC. The independent living donor advocate: An essential role for living kidney donation. Nephrol Nurs J. 2014;41(6):569-573, 586; quiz 574.
• 15. Biller-Andorno N, Agich GJ, Doepkens K, et al. Who shall be allowed to give? Living organ donors and the concept of autonomy. Theor Med Bioeth. 2001;22(4):351-368. doi:10.1023/a:1011842211016
• 16. Albert PL. Clinical decision making and ethics in communications between donor families and recipients: How much should they know? J Transplant Coord. 1999;9(4):219-224. doi:10.7182/prtr.1.9.4.75r22071pv3l1p06
• 17. Beauchamp TL, Childress JF. Principles of biomedical ethics. 4th ed. New York, NY: Oxford University Press; 1994.
• 18. Abecassis M, Adams M, Adams P, et al. Consensus statement on the live organ donor. JAMA. 2000;284(22):2919-2926. doi:10.1001/jama.284.22.2919
• 19. Fisher MS. Psychosocial evaluation interview protocol for living related and living unrelated kidney donors. Soc Work Health Care. 2004;38(1):39-61. doi:10.1300/J010v38n01_03
• 20. Smith MD, Kappell DF, Province MA, et al. Living-related kidney donors: A multicenter study of donor education, socioeconomic adjustment, and rehabilitation. Am J Kidney Dis. 1986;8(4):223-233. doi:10.1016/s0272-6386(86)80030-0
• 21.Kranenburg LW, Visak T, Weimar W, et al. Starting a crossoverkidney transplantation program in The Netherlands: Ethical andpsychological considerations. Transplantation. 2004;78(2):194–197. doi:10.1097/01.TP.0000129259.02340.F7
• 22.Tong A, Chapman JR, Kee T, et al. Perspectives of transplant professionals on the values, ethics, and challenges of livingkidney donor evaluation in Asia. Transplantation. 2015;99(7):1386-1395. doi: doi:10.1097/TP.0000000000000534
• 23.Kaçar Adam D. Roles and duties of social workers in the organ transplant process: An intervention example based on case. Gümüşhane Univ J Health Sci. 2022;11(4):1715-1727. doi:10.37989/gumussagbil.1094357
• 24.World Health Organization. WHO guiding principles on humancell, tissue and organ transplantation [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2010. http://www.who.int/publications/i/item/WHO-HTP-EHT-CPR-2010.01. Accessed May 15, 2025.