Koku ve Uyku Kalitesi İlişkisinin Araştırılması

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 38 - 48, 31.12.2021

Arzu Yalçın Mustafa Saygın

Öz

Koku ve uyku kalitesi ilişkisinin arasındaki ilişkinin incelenerek, aradaki ilişkinin moleküler mekanizmaları tartışıldı. Koku duyusu, insan hayatında diğer duyulardan daha fazla kullanılan bir duyudur. Koku, yediğimiz yemeğin lezzetini tanımlamak gibi insan yaşamının kalitesini artıran önemli bir duyusal işlevdir. Bazı kokular uyarıcı olabilir veya insanlar üzerinde yatıştırıcı etkiye sahip olabilirler. Aynı zamanda uyarıcı aromaterapik kokuların kullanılması uyku kalitesini olumlu şekilde etkileyebilir. Uyku kalitesi, uyandıktan sonra formda, zinde ve yeni bir güne hazır hissetme durumudur. Uyku kalitesi birden fazla faktörlerden etkilenebilir. Bunlara örnek olarak ise; yaşam tarzı, çalışma hayatı, sosyal yaşam, ekonomik durum, çevresel faktörler, stres durumu ve genel sağlık durumu gibi faktörlerden etkilenebilir. Uyku kalitesi, iyi bir uyku için çok önemlidir. Uyku kalitesini artırmak için ise uyku sırasında aromatik kokular kullanılabilir. Doğal kokularla aromaterapi yapılmasıyla uyku kalitesi ve dolayısıyla da yaşam kalitesi arttırılabilir.

Anahtar Kelimeler

''Koku'', ''Uyku'', ''Uyku kalitesi''

Investigation of the Relationship between Smell and Sleep Quality

Öz

Molecular mechanisms of the relationship between smell and sleep quality were discussed. The sense of smell is a sense that is used more than other senses in human life. Smell is an important sensory function that enhances the quality of human life, such as defining the flavor of the food we eat. Some scents can be stimulating or have a soothing effect on people. At the same time, the use of stimulating aromatherapeutic scents can positively affect sleep quality. Sleep quality is the state of feeling fit, fit and ready for a new day after waking up. Sleep quality can be affected by multiple factors. As an example to these; life style, working life, social life, economic situation, environmental factors, stress situation and general health status. Sleep quality is essential for good sleep. Aromatic scents can be used during sleep to improve sleep quality. By using aromatherapy with natural scents, sleep quality and thus quality of life can be increased.

Anahtar Kelimeler

''Scent'', ''Sleep'', ''Sleep quality''

Kaynakça

• 1. Kandemir S, Bayar Muluk N. Koku fizyolojisi ve koku testleri: Derleme. Turk J Clin Lab 2016; 7(2): 48-53 2. Doty RL. Olfaction and its alteration by nasal obstruction, rhinitis, and rhinosinusitis. Laryngoscope 2001; 111: 409-23.
• 3. Van De Graaff KM, Rhees RW. Human Anatomy and Physiology. USA, The McGraw Hill Companies, 2001; 88-97.
• 4. Doop M, Mohr C, Folley B, Brewer W. Olfaction and Memory. In: Brewer W, Castle D, Pantelis C, editors. Olfaction and the brain. New York: Cambridge University Press, 2006; 65-82.
• 5. Zhao K, Dalton P, Yang GC,Scherer PW, Numerical modeling of turbulent and laminar airflow and odorant transport during sniffing in the human and rat nose. Chem Senses, 2006. 31(2): p. 107-118.
• 6. Sobel N, Prabhakaran V, Desmond JE, Glover GH, Goode RL, Sullivan EV,Gabrieli JD, Sniffing and smelling: separate subsystems in the human olfactory cortex. Nature, 1998. 392(6673): p. 282-286.
• 7. Bensafi M, Porter J, Pouliot S, Mainland J, Johnson B, Zelano C, Young N, Bremner E, Aframian D, Khan R,Sobel N, Olfactomotor activity during imagery mimics that during perception. Nat Neurosci, 2003. 6(11): p. 1142-1144.
• 8. Bensafi M, Pouliot S,Sobel N, Odorant-specific patterns of sniffing during imagery distinguish 'bad' and 'good' olfactory imagers. Chem Senses, 2005. 30(6): p. 521-529.
• 9. Guyton A.C, Hall J.E. Tıbbi Fizyoloji (Çev.Ed.Çavusoğlu H.),s. 678-681, Nobel Tıp Kitapevleri Ltd Sti., İstanbul,1996.
• 10. Brewer W, Pantelis C, De Luca C, Wood S. Olfactory processing and brain maturation, In: Brewer W, Castle D, Pantelis C, editors. Olfaction and the brain. New York: Cambridge University Press, 2006; 103-19.
• 11. Purves D, Augustine GJ, Fitzpatrick D, Hall WC. Neuroscience. Third Edition. USA, Sinauer Associates Inc, 2004; 229-315.
• 12. Ganong WF. Rewiev of Medical Physiology. 21. Edition. USA, The McGraw Hill Companies, 2003.
• 13. Gudziol V, Lötsch J, Hähner A, Zahnert T ve ark. Clinical significance of results from olfactory testing. Laryngoscope 2006; 116: 1858-63.
• 14. Moberg P, Turetsky B. Olfaction in psychosis, In: Brewer W, Castle D, Pantelis C, editors. Olfaction and the brain. New York: Cambridge University Press, 2006; 295-321.
• 15. Hummel T, Nordin S. Olfactory disorders and their consequences for quality of life. Acta Otolaryngol 2005; 125: 116-21.
• 16. Cowart BJ, Rawson NE. Olfaction, In: Goldstein EB, editor. Blackwell Handbook of Sensation and Perception. USA, Blackwell Publishing, 2001; 567-591.
• 17. Doty RL. Assessment of olfaction, In: Brewer W, Castle D, Pantelis C, editors. Olfacti on and the brain. New York: Cambridge University Press, 2006; 235-58.
• 18. Negoias, S., et al., Reduced olfactory bulb volume and olfactory sensitivity in patients with acute major depression. Neuroscience, 2010. 169(1): p. 415-21.
• 19. Thomann, P.A., et al., Reduced olfactory bulb and tract volume in early Alzheimer's disease--a MRI study. Neurobiol Aging, 2009. 30(5): p. 838-41.
• 20. Atımtay A. Kokunun Algılanması – Anatomik/Fizyolojik ve Psikofizyolojik Temeller. LIFE Projesi Eğitim Semineri, ODTÜ, Ankara, 2004.
• 21. Akpınar Burhan. Aromanın Öğrenme Sürecindeki Rol ve Etkileri: Kokusal Öğrenme, Eurasian Journal of Educational Research, 20, pp, 25-35 /2005.
• 22. Şahin, TY, Yıldırım, S. Ögretim Teknolojileri ve Materyal Gelistirme. Ankara: Anı Yayıncılık. 1999.
• 23. Akpınar, B. Öğrenme Stili ve Stil Odaklı Öğretim. Yasadıkça Eğitim Dergisi, 2004; 83-84, 31-37.
• 24. Bacanlı, H. Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel Yayın Dagıtım, 6. Baskı. 2003.
• 25. Wolfe, P. Brain Matters: Translation Research into Classroom Practice, Alexandria,VA USA. 2001.
• 26. Welzl, H. and Stork, O. Cell Adhesion Molecules: Key Players in Memory Consolidation?, News Physiol Sci 2003; 18:147-150.
• 27. Lamprecht, R. and LeDoux, J. Structural Plasticity and Memory. Nature Reviews, 5. 2004.
• 28. Herz RS ,Cupchik GC. The emotional distinctiveness of odor-evoked memories. Chem Senses, 1995. 20(5): p. 517-528.69 98.
• 29. Wippich W, Mecklenbrauker S,Trouet J, [Implicit and explicit memories of odors]. Arch Psychol (Frankf), 1989. 141(3): p. 195-211.
• 30. Bromley SM ,Doty RL. Odor recognition memory is better under bilateral than unilateral test conditions. Cortex, 1995. 31(1): p. 25-40.
• 31. Rausch R, Serafetinides EA,Crandall PH. Olfactory memory in patients with anterior temporal lobectomy. Cortex, 1977. 13(4): p. 445-452.
• 32. Henkin RI, Comiter H, Fedio P,O'Doherty D. Defects in taste and smell recognition following temporal lobectomy. Trans Am Neurol Assoc, 1977. 102: p. 146-150.
• 33. Dade LA, Zatorre RJ, Jones-Gotman M. Olfactory learning: convergent findings from lesion and brain imaging studies in humans. Brain, 2002. 125(Pt 1): p. 86-101.
• 34. Akça Ay F. Temel Hemşirelik Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar, 5 Baskı. İstanbul, İstanbul Medikal Yayıncılık, 2010:410-420.
• 35. Uzun Ş, Kara B, İşcan B. Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda uyku sorunları. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 2003,12: 61-66.
• 36. Iliescu EA, Coo H, McMurray MH, Meers CL, Quinn MM, Singer MA, Hopman WM. Quality of sleep and health-related quality of life in hemodialysis patients. Nephrology Dialysis Transplantation, 2003,18:126-132.
• 37. Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar, 2. Baskı. İstanbul, Akademi Basın 2012,528.
• 38. Şevik Erdöl H. Uyku. İçinde: Aştı TA, Karadağ A(editörler).Hemşirelik Esasları, Hemşirelik Bilim ve sanatı,1.baskı. İstanbul, Akademi Basın ve Yayıncılık, 2012.
• 39. Lafçı D.Müziğin Kanser Hastalarının Uyku Kalitesine Etkisi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, 2009.
• 40. Ardıç S. Uyku Fizyolojisi ve Hastalıkları 1. Baskı, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, 2010:468.
• 41. Song MY, Sung E, Jung SP, et al. The association between sleep duration and hypertension in non-obese premenopausal women in Korea. Korean Journal of Family Medicine 2016;37(2):130-134.
• 42. Stanley N. The physiology of sleep and the impact of ageing. Eur Urology Suppl. 2005; 3(6): 17-23.
• 43. Greenberg MS and Farah MJ. The laterality of dreaming. Brain Cogn. 1986; 5(3): 307-321.
• 44. Saper CB, Chou TC, Scammell TE. The sleep switch: hypothalamic control of sleep and wakefulness. Trends in Neurosciences 2001; 24(12):726-731.
• 45. Small SP. Preventing sciatic nerve injury from intramuscular injections: literatüre review. Journal of Advanced Nursing 2004;47(3):287-296.
• 46. Üstün, Y., Yücel, S. Ç.Hemşirelerin uyku kalitesinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2011;1(4), 29-38.
• 47. Balcı, K. Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi’nde çalışan yetişkin bireylerin beslenme durumları ile uyku kalitesi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara. 2017.
• 48. Ayar, S. Milli kürekçiler ile sedanter bireylerde algılanan ve ölçülen gerçek uyku kalitesinin karşılaştırılması. (Yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Düzce. 2017.
• 49. Karadağ-Gezmen, M., Aksoy, M. Uyku regülasyonu ve beslenme, Göztepe Tıp Dergisi, 2009; 24(1), 9-15.
• 50. Yetkin, S., Özgen, F. İnsomniler, Uyku fizyolojisi ve hastalıkları, H. Kaynak ve S. Ardıç (Editörler), Bölüm:20, 2011;147-148, Nobel Tıp Kitapevleri Ltd. Şti. İstanbul.
• 51. Lin, Z., Jonathan, S., Brian, C., Naresh, M. P. Cigarette smoking and nocturnal sleep architecture, American Journal of Epidemiology, 2006; 164(6), pp. 529-537.
• 52. Darçın, A. E., Dilbaz, N. Alkol kullanım bozukluklarında uyku örüntüsü ve uyku bozuklukları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, Abstracts,2010; 11, 335.
• 53. Lawrence, J. E., Steven, M. Harvard Tıp Okulu'nun kılavuzluğunda iyi bir gece uykusu. Acıbadem Sağlık Grubu ve Optimist Yayınları, 1. Baskı, İstanbul. 2007.
• 54. Özgen, F. Depresyon ve uyku, Journal of Turkish Sleep Medicine; 2016; 3(1),1-1.
• 55. Arslan, B., Arslan, A., Kara, S., Öngel, K, Mungan, M.T. Gebelik anksiyete ve depresyonunda risk faktörleri: 452 olguda değerlendirme, Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi, 2011; 21 (2), 79-84.
• 56. Bilici, M., Karataş, K. S. Parasomni ve dissosiyatif bozukluk. Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 2013; 6(3), 25-31.
• 57. Lee SA, Han SH, No YJ, Jo KD, Kwon JH, Kim JY, Shin DJ. “Sleep Hygiene and Its Association With Mood and Quality Of Life In People With Epilepsy”. Epilepsy Behav. 2015; 52:225-229.
• 58. Lee S-A, Paek JH, Han SH. “Sleep Hygiene and Its Association With Daytime Sleepiness, Depressive Symptoms, and Quality of Life In Patients With Mild Obstructive Sleep Apnea”. J Neurol Sci, 2015; 359(1-2):445-449.
• 59. Güneş, G., Bozkurt, E., Sönmez, S., Çakır, N. Kütüphanelerde iç hava kalitesinin incelenmesi: Marmara Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Bilgi Dünyası, 2015; 16(2), 222-241.
• 60. Vardar, S. A. Egzersiz ve uyku ilişkisi tam olarak biliniyor mu? Genel Tıp Dergisi, 2005;15(4), 173-177.
• 61. Kurt, S., Enç, N. Yoğun bakım hastalarında uyku sorunları ve hemşirelik bakımı. Türk kardiyovasküler hemşirelik dergisi, 2013; 4(5), 1‐8, DOI:10.5543/khd.2013.001.