Çalışanlarda İş Güvenliği ve İş Kazası Algısı: Mavi Yakalılar Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 1 - 15, 20.01.2018

Serkan Bayraktaroğlu Mustafa Mustafa Erhan Atay

Öz

İş sağlığı ve güvenliğinin
(İSG)dünyada ve ülkemizde hızla artan önemi, değişen şartlar neticesinde daha
sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı ihtiyacının doğması, insan kaynakları
alanında çalışanların iş sağlığı ve güvenliği sorunları üzerine daha fazla
düşünmesini gerektirmektedir. İSG meslek hastalıklarının azaltılması, iş
kazalarının önlenmesi ve güvenli çalışma ortamının tanzimi konusunda büyük önem
taşımaktadır. Bu çalışmada; çalışma ortamının getirdiği tehlikelerden
arındırılmış bir iş ortamı sağlanması ve insan kaynakları yönetimi açısından
mavi yakalılara yönelik uygulamaların önemi kavramsal ve ampirik olarak ele
alınmıştır. İş kazaları ve meslek hastalıklarının mavi yakalı çalışanlarda daha
fazla olması ve insan kaynakları yazınında bu konuların görece az çalışılması
dikkat çekmektedir. Bu araştırmanın amacı, mavi yakalı çalışanların iş
güvenliği ve iş kazasına yönelik algı düzeyini ve bu algı düzeyinin demografik
değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmektir. Bu kapsamda
Sakarya’da bulunan X gıda işletmesinde çalışan 120 kişiden anket tekniği ile
veriler toplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda katılımcıların iş güvenliği
ve iş kazası algı düzeyi genel olarak yüksek çıkmıştır. Bu algı düzeyi
demografik faktörlerden medeni durum, eğitim ve çalışma süresine (kıdem) göre
farklılaşmamakta ancak yaşa göre algı düzeyi farklılaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği, İnsan Kaynakları, İnsan Kaynakları (İK) Uygulamaları, Mavi Yakalılar.

The Perception of Employees on Occupational Safety and Accident: A Research on Blue-Collar Workers

Öz

The increasing importance of the Occupational Health and Safety (OHS) in our country and in the World and the changing nature of the work have created the necessity for healthier and safer working environments. This fact made the HR personnel to be more aware of the OHS problems of their company. OHS is crucial in lessening the occupational illnesses and preventing the work accidents as well as creating safe working environments. In this study, the issue of providing risk-free working environment for the blue-collar employees have been dealt with theoretically and empirically from the perspective of HRM. It is evident that work accidents and occupational illnesses generally occur within the blue-collar groups and also there appears to have a lack of the OHS issues within the HRM literature. The aim of the research to analyse the perceptions of the blue-collar employees and to determine whether the perception level may differ according to the demographical factors of the sample. In this context, a questionnaire has been issued and the data collected from 120 employees from a food industry organisation (called as Company X) in Sakarya, Turkey. As a result of the analysis made, the employees’ perception level of the occupational safety and accidents was found to be generally high. This perception level did not have any causal relationship with most of the demographical factors such as marital status, education level and tenure. However, there was a positive relationship between the perception level and the age factor.

Kaynakça

• Abdullah, N. A. C.,Spickett, J. T., Rumchev, K. B., and Dhaliwal, S. S. (2009). Assessing employees' perception on health and safety management in public hospitals. International Review of Business Research Papers, 5(4), 54-72.
• Açıkalın, A. (1996).Çağdaş Örgütlerde İnsan Kaynağının Personel Yönetimi, Ankara: Personel Eğitim Merkezi Yayın No: 7.
• Ali, T. H.,Khahro, S. H., and Memon, F. A. (2014). Occupational Accidents: A Perspective of Pakistan Construction Industry. Mehran University Research Journal of Engineering and Technology, 33(3), 341-345.
• Alli, B. O. (2001). İş Sağlığı ve Güvenliği Temel Prensipleri, Cenova: ILO Yayınları.
• Altınel, H. (2011).İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Altuntaş, E. (2015). Kapitalist Üretim Tarzı ve İş Kazaları. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 11(40).
• Bacak, B., ve Kazancı, E. (2014). Türk Çalışma Hayatında Vardiyalı Gece Çalışan İşçilerin Karşılaştığı Fizyolojik, Psikolojik ve Sosyolojik Etkilerin Değerlendirilmesi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(6):132-149.
• Balcı, E., Gün, İ., Kaya, A., ve Öksüzkaya, A. (2015). Kayseri’de bir Mobilya İş Güvenliği Konusunda Bilgi-tutum ve davranışlarının Değerlendirilmesi. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 7(24).
• Bayraktaroğlu, S. (2015). İnsan Kaynakları Yönetimi, Genişletilmiş 6. Baskı, Adapazarı: Sakarya Kitabevi.
• Bayram, F. (2008).Türk İş Hukukunda İş Sağlığı ve Güvenliği Denetimi. İstanbul: Beta.
• Bottani, E., Monica, L. And Vignali, G. (2009).Safety management systems: performance differences between adopters and non-adopters, Safety Science, 47,155 -162.
• Boyd, C. (2003). Human Resource Management and Occupational Health and Safety. London: Routledge.
• Budakoğlu, I. İ., Bakar, C., Atlı, K., and Akgün, S. (2015). TC DDY Behiç Bey Fabrikalarında Çalışan İşçilerde İş Kazaları Sıklığı ve Bazı Risk Faktörleri. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 8(29).
• Camkurt M., Z., (2007). İşyeri Çalışma Sistemi ve İşyeri Fiziksel Faktörlerinin İş Kazaları Üzerindeki Etkisi, Tühis İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C:20, S:6, C:21, S.1, Ankara, 2007/Mayıs-Ağustos
• Ceylan H. (2012). Analysis of Occupational Accidents According to the Sectors in Turkey. Gazi University Journal of Sci. 25(4):909-918
• Cheyne, A.,Oliver, A., Tomas, J.M., and Cox, S. (2002).The architecture of employee attitudes to safety in the manufacturing sector, Personnel Review, 31,649-670.
• Çetin, M.,andGögül, P. K. (2015). Türkiye’deki İş Kazaları ve İşçi Ölümlerinin Ekonomik Boyutu ve Politika Önerisi. Sosyoloji Konferansları, (51), 1-29.
• Demircioğlu, M. ve Centel, T. (2007). İş Hukuku, 12. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
• Eyrenci, Ö., S. Taşkent ve D. Ulucan (2004). Bireysel İş Hukuku, Legal Yayınevi, İstanbul.
• Gerek, N. (2006).İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Gül, M., Güneri, A. F., Yılmaz, F., and Çelebi, O. (2016). Analysis of the relation between the characteristics of workers and occupational accidents using datamining. Turkish Journal of Occupational/Environmental Medicine and Safety,1(4).
• Huang, Y.H.,Ho, M., Smith, G.S., Chen, P.Y. (2006). Safety climate and self-reported injury: assessing the mediating role of employee safety control, Accident Analysis and Prevention, 38, 425-433.
• Hsu, S.H., Lee, C.C., Wu, M.C., and Takano, K. (2007). Exploring cross-cultural differences in safety climate of oil refinery plants in Japan and Taiwan, in Proceedings of the International Conference on Business and Information. Tokyo, Japan, 11-13 July. Erişim tarihi: 20.12.2017 http://ibacnet.org/bai2007/proceedings/Papers/2007bai7280.doc.
• İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf, Erişim tarihi: 18.12.2017
• Jacob, A., and Rengaraj, M. (2015). A Study on the Influence of Job Stress in Organisational Factors. International Journal of Computer Engineering andSciences, 1(3), 6.
• Karacan, E. ve Karacan, Ö. N. (2011) İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğine İnsan Kaynakları Yönetimi Fonksiyonları Açısından Çözümsel bir Yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi SBE Dergisi. 21(1):102-116 . LaBelle, J. E. (2000). What do accidents truly cost? Determining Total Incident Costs. Professional Safety, 45(4), 38–42.
• Law, W.K.,Chan, A.H.S. and Pun, K.F. (2006). Prioritising the safety management elements: a hierarchical analysis for manufacturing enterprises, Industrial Management & Data Systems, 106(6): 778-792.
• Lin, J. andMills, A. (2001). Measuring the occupational health and safety performance of constructioncompanies in Australia, Facilities, 19(3/4): 131-138.
• Marsh, T.W.,Robertson, I.T., Duff, A.R., Phillips, R.A., Cooper, M.D. andWeyman, A. (1995). Improving safety behavior using goal-setting and feedback, Leadership & Organization Development Journal, 16(1): 5-12 . Mearns, K.,Whitaker, S. M., and Flin, R. (2003). Safety climate, safety management practice and safety performance in off-shore environments, Safety Science, 41(8), 641 – 680.
• mevzuat.basbakanlik.gov.tr, 18.06.2016
• Neal, A.,andGriffin, M. A. (2002). Safety climate and safety behavior. Australian Journal of Management, 27(1), 67-75.
• Ollé-Espluga, L.,Vergara-Duarte, M., Belvis, F., Menéndez-Fuster, M., Jódar, P., andBenach, J. (2015). What is the impact on occupational health and safety when workers know they have safety representatives?. SafetyScience, 74, 55-58.
• Özçelik, A. O. (2006). 4857 Sayılı İş Kanununun İnsan Kaynakları Yönetimi Fonksiyonlarına Etkileri ve Konuyla İlgili Bir Araştırma, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Nisan, 35(1),85-107.
• Özkılıç, Ö. (2005), İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri,TİSKYayınları,https://tisk.org.tr/tr/eyayinlar/338_risk_degerlendirmesi__ozl/pdf_338_risk_degerlendirmesi ozl.pdf, Erişim Tarihi 8/12/2017
• Rahlin, N. A., Mustafa, M., and Majid, A. H. A. (2016). The Impact of Psychological Safety Climate on Individual Safety Performance in the Malaysian Manufacturing Small Enterprise: The Role of Psychological Factor and Psychological Work Ownership.
• Reiman, T. and Pietikäinen, E. (2012). Leading indicators of system safety – Monitoring and driving the organizational safety potential. Safety Science, 50: 1993-2000.
• Robson, L. S.,Clarke, J. A., Cullen, K., Bielecky, A., Severin, C., Bigelow, P. L.andMahood, Q. (2007). The effectiveness of occupational health and safety management system interventions: a systematic review. Safety Science, 45(3), 329-353.
• Romain, J.,Imbeau, D. And Marcellis-Warin, N. (2011). Development of an indirect-cost calculation model suitable for workplace use, Journal of Safety Research, 42(3),149-164.
• Sadullah, Ö. (2010). İnsan Kaynakları Yönetiminde Koruma İşlevi (İş Güvenliği ve İşgören Sağlığı), İnsan Kaynakları Yönetimi içerisinde (C. Uyargil, vd. Ed.), 5. Baskı, İstanbul: Beta.
• Samosamo, M.,Marais, C., andJoubert, P. (2014). Employee Perceptions of the Effectiveness of Health and Safety Induction at Arcelor Mittal, Vanderbijlpark, South Africa. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(23), 412.
• Squelch, A. P. (2001). Virtual reality for mine safety training in South Africa. The Journal of South African Institute of Mining and Metallurgy, 3(8),209-216.
• Tozkoparan, G. ve Taşoğlu, J.(2011). İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulamaları İle İlgili İşgörenlerin Tutumlarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 181-209.
• TÜRK-İŞ (2015) İş Sağlığı ve Güvenliği Ders Notları. Ankara: TÜRK-İŞ.
• Türkoğlu F. (2006). İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Türkiye Ekonomiye Maliyeti ve Konuyla İlgili Eğitimin Önemi (1960-2000 Dönemi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006, s.118-119.
• Üçüncü K.,(2015). 2014 Yılı SGK İş Kazası İstatistiklerinin Analizi www.isteguvenlik.tc/2014%20SGK%20Analiz.pdf www.ilo.org, Erişim Tarihi: 18.12.2017. . www.ilo.org/global/topics/safety-and-health-at-work/lang--en/index.htm, 18.12.2017.
• Yılmaz, F. (2015). Monitoringand Analysis of Construction Site Accidentsby Using Accidents Analysis Management System in Turkey. Journal of Sustainable Development, 8(2), 57.
• Yiğit, A. (2005), İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı, 1.Baskı, İstanbul: Alfa Akademi.
• Yule, S.,Flin, R. and Murdy, A. (2007). The role of management and safety climate in preventing risk-taking at work, International Journal of Risk Assessment and Management, 7(2): 137-151.
• Zanko, M.,andDawson, P. (2012). Occupational health and safety management in organizations: A review. International Journal of Management Reviews, 14(3), 328-344.
• Zimolong, B.,andElke, G. (2006). Occupational health and safety management. Handbook of human factors and ergonomics, 673-707.
• Zorlu, A. (2008). İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tedbirleri ve Konu ile İlgili Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi.