KABAHATLER KANUNU KAPSAMINDA YARGI YERİ BELİRSİZLİKLERİNE KARŞI NORMATİF VE HESAPLAMALI BİR ÇÖZÜM: YAPAY ZEKÂ TEMELLİ BİR SINIFLANDIRMA SİSTEMİ

Yıl 2025, Sayı: 2, 89 - 115, 08.12.2025

Muhammed Burak Görentaş

Öz

Uyuşmazlık Mahkemesi’nin Kabahatler Kanunu çerçevesindeki içtihatlarında yer yer gözlemlenen yaklaşım farklılıkları, görevli yargı yerinin tespitinde sistematik bir ölçüt geliştirmenin önemini ortaya koymaktadır. Bu anlamıyla bu çalışma, Kabahatler Kanunu kapsamında görevli yargı yerinin belirlenmesinde ortaya çıkan belirsizliklere çözüm önerisi sunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Uyuşmazlık Mahkemesi kararları doğal dil işleme teknikleriyle analiz edilmiş; kavramsal ağ haritaları ve kelime bulutu görselleştirmeleri aracılığıyla karar metinlerinde öne çıkan kavramlar ve ilişkileri incelenmiştir. Ardından, kararlar BERT modeli ile sınıflandırılmış ve %96 doğruluk oranıyla görevli yargı kolu tahmin edilmiştir. Geliştirilen sistem, hâkimlerin karar süreçlerine yardımcı olabilecek nitelikte bir yapay zekâ temelli karar destek aracı olarak önerilmektedir. Ancak bu sistemin yalnızca destekleyici nitelikte kullanılması, karar verici iradeyi ikame etmemesi gereklidir. Sonuç olarak, yapay zekâ uygulamalarıyla desteklenen bu yaklaşım, yargı kararlarında tutarlılık, öngörülebilirlik ve adaletin güçlendirilmesi bakımından önemli bir potansiyel taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uyuşmazlık Mahkemesi , Kabahatler Kanunu , Görevli Yargı Yeri , Hukukta Yapay Zekâ Kullanımı , Karar Destek Sistemi

Kaynakça

• AKTAŞ Gülsüm, “Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarında İdari Yargının Görev Alanı Ölçütleri (Belirlenebilir Mi?)”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.5, Ankara, 2015, s.1-35.
• BARDAKCI Mehmet Akif, Kabahatler Kanununa Göre İdari Para Cezaları ve İdari Para Cezalarının Yargısal Denetimi, (Yayınlanmamış YL Tezi), İstanbul, 2006.
• BİLGİN Hikmet, “Yapay Zekânın Mahkeme Kararlarında Kullanımına Uluslararası Bir Bakış ve Robot Hâkimler Hakkında Düşünceler”, İnÜHFD, C.13, S.2, Malatya, 2022, s.405-419.
• BİRTANE Şermin, “Hakime Yardımcı Yapay Zekâ”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 59, s.233-72, Ankara, 2024, https://doi.org/10.54049/taad.1515051.
• CENEK Martin, Rowan BULKOW, Eric PAK, Levi OYSTER, Boyd CHİNG ve Ashika MULAGADA, “Semantic Network Analysis Pipeline—Interactive Text Mining Framework for Exploration of Semantic Flows in Large Corpus of Text”, Applied Sciences, C.9,S.24, 2019, s.5302, https://doi.org/10.3390/app9245302.
• CİN Mehmet Onursal “Kabahatler Hukukunda Başvuru Kanun Yolu”, SÜHFD, C. 32, S.3, Konya, 2024, s. 1459-1491.
• CİVAN Muharrem, “Kabahatler Kapsamında Yargı Erkinin İdari Yaptırım Kararı Verme Yetkisi”, AHBVÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C.28, S.4, Ankara, 2024, s.497-532.
• ÇAĞLAYAN Ramazan, İdari Yargılama Hukuku, 16.Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024, (“İdari Yargılama”).
• ÇATAL Betül. “Yapay Zekanın Karar Verme Sürecinde Kullanılması”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , C.33, S.1, Konya, 2025, s.311-48, https://doi.org/10.15337/suhfd.1618142.
• ERASLAN Yunus ve Ayşegül ÇOBAN ATİK. “Yargı Kararları Işığında İdari Yaptırımlarda Görevli Yargı Yeri Sorunu”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C.1, S. 41, Ankara, 2020, s.151-86.
• ERKEÇ Hidayet, İdari Yargıda İlk İnceleme ve Görev, (Yayınlanmamış YL Tezi), Ankara, 2006.
• FUDOLIG Mikaela Irene, Thayer ALSHAABİ, Michael V. ARNOLD, Christopher M. DANFORTH, Peter SHERİDAN DODDS “Sentiment and structure in word co-occurrence networks on Twitter”, Applied Network Science, C.7, S.1, 2022, s.1-27.
• GÖRENTAŞ Muhammed Burak ve Hamza ÇİFTÇİ. “Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası Çerçevesinde Yargılamada Yapay Zekâ Kullanımının Değerlendirilmesi”, İzmir Barosu Dergisi, C.89 S.1, 2024, s.177-203.
• GÖRENTAŞ Muhammed Burak ve Taner UÇKAN, “Makine Öğrenmesi Yöntemleri Kullanılarak Mahkeme Kararlarlarının Kümelenmesi”, Computer Science, C.8, S.2, Malatya, 2023, s.148-158. https://doi.org/10.53070/bbd.1318518.
• GÖRENTAŞ Muhammed Burak, Sanal Yargıç, 1. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2024.
• GÖRENTAŞ Muhammed Burak, Yapay Zekâ Yöntemleriyle Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Tahmini, (Yayımlanmış Doktora Tezi), Bursa, 2023, (“Doktora Tezi”).
• GÖRENTAŞ, Muhammed Burak “Türk Hukuk Sistemine Uygun Yapay Zekâ Destekli Hukuki Karar Destek Sistemi: Kuramsal Çerçeve ve Mimari Öneri”, Academy 5th International Conference on Law And Forensic Sciences, İzmir, 2025, s.21-27.
• GÖRENTAŞ, Muhammed Burak, “Artificial Intellıgence in Law “, SSD Journal, C.8, S.41, s. 1-14, 2023, (“AI in Law”), https://doi.org/10.31567/ssd.1079.
• GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 23. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• GRECO C.M. ve A, TAGARELLİ “Bringing order into the realm of Transformer-based language models for artificial intelligence and law”, Artif Intell Law, S.32, 2024, 863–1010. https://doi.org/10.1007/s10506-023-09374-7 GÜNDÜZ Fatma Ebru ve Hakan GÜNDÜZ, “Kabahatler Kanunu’na Göre Cumhuriyet Savcısı ve Mahkemenin İdari Yaptırım Kararı Verme Yetkisi”, Adalet Dergisi, S.68, Ankara, 2022, s.111-31.
• İNCEOĞLU Sibel, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, 1.Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 200.
• KAHVECİ Muhammet. “İdari Yaptırım Kararlarına Karşı Kabahatler Kanunu’nda Düzenlenen Kanun Yollarına İlişkin Bir İnceleme”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C.82, S.2, İstanbul, 2024, s.609-45.
• KAPLAN Gürsel, İdarî Yargılama Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2018.
• KAYABAŞI Sadi, İdari Yargının Görev Alanında Kabahatler Kanunu İle Meydana Gelen Değişiklikler, (Yayınlanmamış YL Tezi), İstanbul, 2010.
• KORKUT Levent ve Cengiz OTACI, Türk Kabahatler Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• KULA Ayşegül, Kabahatler Kanunu’nun Genel Hükümleri, TBB Dergisi, S.140, Ankara, 2019, s.43-70.
• KURT Hayrettin, “İdari Yaptırımlara Karşı Güvenceler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.18, s.1, Ankara, 2014, s.131-78.
• LAMBA Manika, Margam MADHUSUDHAN, (2022). “Network Text Analysis”, In: Text Mining for Information Professionals. Springer, s.139-172, https://doi.org/10.1007/978-3-030-85085-2_5.
• OĞURLU Yücel, İdari Yaptırımlar Karşısında Yargısal Korunma, 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2000.
• ÖZBAYKAL Nagihan Tandoğan, Medeni Yargı İle İdari Yargı Arasındaki Yargı Yolu Ve Hüküm Uyuşmazlıkları, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• SKEPPSTEDT Maria, Magnus AHLTORP, Kostiantyn KUCHER ve Matts LİNDSTRÖM, “From word clouds to Word Rain: Revisiting the classic word cloud to visualize climate change texts”, Information Visualization, C.23 S.3, 2024, s.217-238 https://doi.org/10.1177/14738716241236188.
• STANISZ Tomasz, Jarosław KWAPIEŃ ve, Stanisław DROŻDŻ, “Linguistic data mining with complex networks: A stylometric-oriented approach”, Information Sciences, 2019, S.482, s.301-320, arXiv:1808.05439.
• TAŞDELEN, Okan. “Çelişkili Yargı Kararlarının Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Değerlendirilmesi”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.7, Ankara, 2016, s.987-1024.
• TOHALİNO Jorge A. V., Thiago C. SİLVA, Diego R. AMANCİO, “Using virtual edges to extract keywords from texts modeled as complex networks”. arXiv preprint, 2022, arXiv:2205.02172.
• TOPUZ Nurdane, “Görev Uyuşmazlıklarının Çözümü İçin Uyuşmazlık Mahkemesi’ne Yapılacak Başvurular”.
• Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.2, Ankara, 2013, s.159-85.
• VİÉGAS Fernanda B. ve Martin WATTENBERG. “Timelines tag clouds and the case for vernacular visualization”, İnteractions, C.15 S.4, 2008, s.49-52.
• YENİAY Lokman, “Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Yargı Ayrılığı Sistemi Üzerine Bir İnceleme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 26, S.1, İstanbul, 2020, s.161-189.
• YILMAZ Cihat, 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu Uyarınca Mahkemelerin Ve Cumhuriyet Savcılarının İdari Yaptırım Uygulaması, (Yayınlanmamış YL Tezi), Kocaeli, 2023.
• YILMAZOĞLU Yunus Emre “İçtihat Farklılıklarının Temel Hak Ve Özgürlükler Yönünden Değerlendirilmesi”.
• Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, s.13, Ankara, 2019, s.551-662.