CEZALARIN KANUNİLİĞİ İLKESİNE FARKLI BİR BAKIŞ: PAROT DOKTRİNİ

Yıl 2025, Sayı: 2, 117 - 151, 08.12.2025

Aydın Demirel

Öz

İspanya Yüksek Mahkemelerinin hukuk dünyasına kazandırdığı Parot Doktrini temelde terör suçu hükümlülerinin infazı sırasında önceden öngörülemeyecek bir yorum ile kişilerin fiilen cezaevine kalacağı sürenin artırılmasına yöneliktir. 1973 tarihli İspanya Ceza Kanunu’na göre kişiler birden fazla mahkûmiyet aldıklarında bu hükümler toplanacak ve tek bir mahkûmiyet gibi infaz edilecek ve bu süre her durumda otuz yılı geçemeyecektir. Bu bağlamda, dokt-rinin muhatabı olan ETA terör örgütü mensuplarının hapiste geçire-cekleri süre de en fazla otuz yıldır. Ayrıca cezaevindeki faaliyetleri nedeniyle hükümlülerin ceza indiriminden yararlanarak otuz yıldan önce şartlı tahliye imkânı bulunmaktadır. Ancak Audiencia Nacional tarafından 2006 yılında alınan karar ile söz konusu indirimin otuz yıl üzerinden değil her ceza yönünden ayrı ayrı yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Dolaylı olarak kişinin cezaevinden erken tahliye olmasının önüne geçen yeni uygulama sadece Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin değil, yıllar sonra Türk Anayasa Mahkemesi'nin de kararlarına konu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Parot Doktrini , kanunilik ilkesi , özgürlük ve güvenlik hakkı , Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi , Anayasa Mahkemesi.

Kaynakça

• AKBULUT, Berrin. Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• ARAS, Bahattin/ GÜVERÇİN, Sezgin. İnfaz Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları, 2021.
• ÇETİNTÜRK, Ekrem. “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç ve Ceza Konulamaz İlkesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.9 (2017), s.44-45.
• DEMİRBAŞ, Timur. Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• DOĞRU, Osman/ NALBANT Atilla. İnsan Hakları Avrupa Söz-leşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar (1. Cilt), Ankara: T.C. Yargı-tay Başkanlığı, 2012.
• EŞİTLİ AYGÜN, Ezgi. “Suçların ve Cezaların Kanuniliği”, TBB Dergisi, S.104 (2013), s. 244.
• HARRİS, David/ O’BOYLE, Michail/ WARBRİCK, Colin (Çev. Mehveş Bingöllü Kılcı ve UlaşKaran). Avrupa İnsan Hakları Söz-leşmesi Hukuku, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• HUERTA TOCILDO, Susana. “The Annulment of the Parot Doct-rine by the European Court of Human Rights. ECtHR Judgement of 21 October 2013: Much Ado Over a Legally Awaited Judgement” Multilevel Protection of the Principle of Legality in Criminal Law, Springer International Publishing, 2018, (https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-63865-2 (Erişim Tar.: 8.9.2024)).
• İÇEL, Kayıhan/ DONAY, Süheyl. Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım, İstanbul: Beta Basım, 1999.
• MOLİNA FERNANDEZ, Fernando. “The Legal Scars of Terro-rism: The Unreasonable Parot Doctrine”, Multilevel Protection of the Principle of Legality in Criminal Law, Springer International Publishing, 2018, (https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-63865-2 (Erişim Tar.: 8.9.2024)).
• ÖZTÜRK, Bahri/ TEZCAN, Durmuş/ ERDEM, Mustafa Ruhan/ SIRMA GEZER, Özge/ SAYGILAR, Yasemin F./ ALAN, Esra/ ÖZAYDIN, Özdem/ ERDEN TÜTÜNCÜ, Efser/ ALTINOK VILLE-MIN, Derya/ TOK, Mehmet Can. Nazari ve Uygulamalı Ceza Mu-hakemesi Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• PAPADEMETRIOU, Theresa. Council of Europe: European Co-urt of Human Rights and the Parot Doctrine, The Law Library of Congress, 2014, (https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-63865-2 (Erişim Tar.: 8.9.2024)).
• RODRİGUEZ MONTANES, Teresa. “Rise and Fall of the Parot Doctrine: Multi-Level Protection of the Rights to Legality and to Liberty”, Multilevel Protection of the Principle of Legality in Criminal Law, Springer International Publishing, 2018, (https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-63865-2 (Erişim Tar.: 8.9.2024)).
• TANER M., Tahir. Ceza Hukuku – Umumi Kısım, İstanbul: İs-tanbul Üniversitesi Yayınları, 1949.
• TULAY, Muhammed Emre. “Kanunilik İlkesi Işığında Ceza Hu-kuku Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanması ve Delil Elde Etme Yöntemlerinde Zaman Bakımından Uygulanma Sorunu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Der-gisi (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan), C.22, S.3 (2016).
• UĞUR, Hüsamettin. “Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi ve Anaya-sa Mahkemesi Kararları Karşısında Yaptırımsız Kalan Bazı Suçlar”, TBB Dergisi, S.91 (2010), s. 303.
• YAVUZ, Can. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Suç Ve Cezaların Kanuniliği İlkesi” TBB Dergisi, S.145 (2019), s.15.
• YENİSEY, Feridun/ NUHOĞLU, Ayşe. Ceza Muhakemesi Hu-kuku, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Aljezeera, https://www.aljazeera.com/news/2013/11/9/spain-frees-eta-prisoners-after-rights-ruling, (Erişim Tar.: 8.11.2024).
• Anayasa Mahkemesi İnternet Sayfası, https://www.anayasa.gov.tr/media/7465/gerekceli_anayasa_2021.pdf#page=234.19 (Erişim Tar.: 20.11.2024).
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 7. Madde Rehberi, https://ks.echr.coe.int/documents/d/echr-ks/guide_art_7_eng#page=6.74 (Erişim Tarihi:20.11.2024).
• BBC, https://www.bbc.com/news/world-europe-24624913 (Erişim Tar.: 8.11.2024).
• https://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/459_1.pdf (Erişim Tar.: 5.11.2024)
• https://www.imdb.com/title/tt13024344/ (Erişim Tar.: 1.11.2024).
• İspanya Anayasa Mahkemesi, https://hj.tribunalconstitucional.es/en/Resolucion/Show/22807 (Eri-şim Tar.: 5.10.2024).
• Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tar: 19.11.2024).
• Anayasa Mahkemesi Kararları
• AYM, E:2005/69, K: 2009/61, 7.5.2009.
• AYM, E:2010/69, K:2011/116, 7.7.2011; AYM, E:2019/9, K:2019/27, 11.4.2019, § 13.
• AYM, E:2014/124, K:2015/24, 5.3.2015.
• AYM, E:2017/103, K:2017/108, 31.5.2017, § 9.
• AYM, E:2019/9, K:2019/27, 11.04.2019, § 10.
• Cem Burak Karataş [GK], B. No: 2014/19152, 18.10.2017;
• Fikriye Aytin ve diğerleri, B. No: 2013/6154, 11.12.2014, § 51;
• Karlis A.Ş., B. No: 2013/849, 15.4.2014, § 32.
• Mehmet Emin Karamehmet ve diğerleri, B. No: 2017/4902, 28.1.2020, § 47.
• Yunis Karataş [GK], B. No: 2021/34231, 26.1.2023.
• Arrozpide Sarasola ve diğerleri/İspanya, B.No: 65101/16; 73789/16; 73902/16, Karar Tar.:23.10.2018.
• Berlan/Fransa, B.No: 42875/10, Karar Tar.: 3.9.2015.
• Del Rio Prada/İspanya, B. No: 42750/09, Karar Tar.: 21.10.2013.
• Del Rio Prada/İspanya, B. No: 42750/09, Karar Tar.: 10.7.2012.
• Grava/İtalya, B.No: 43522/98, Karar Tar.: 10.7.2003.
• Gurguchiani/İspanya, B.No: 16012/06, Karar Tar.: 15.12.2009.
• Hogben/Birleşik Krallık, B.No:11653/85, Karar Tar.: 3.3.1986.
• Kafkaris/Kıbrıs (BD), B.No: 21906/04, Karar Tar.: 12.2.2008.
• Uttley/Birleşik Krallık, B.No: 36946/03, Karar Tar.: 29.11.2005.
• Van der Velden/Hollanda, B.No: 29514/05, Karar Tar.: 7.12.2006.
• Vikulov ve Diğerleri/Letonya, B.No: 16870/03, Karar Tar.: 25.9.2012.
• Welch/Birleşik Krallık, B.No: 17440/90, Karar Tar.: 9.2.1995.