On the Attempts of Translating "The History of Hammer" into Turkish and its Translation

Yıl 2016, , 262 - 279, 30.03.2016

Tuğba İsmailoğlu Kacır

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.233671

Öz

This article rewievs the writing and translating processes of famous book "History of the Ottoman Empire" of Austrian Baron Joseph Hammer-Purgstall, who is one of the most important orientalists in the German speaking area. Although this work had been translated immediately after the publication into several European languages, since the 1830s, could only be translated into Turkish just in part in the early 20th century. Even though the process of the translation of "Hammer History" into Turkish language targeted at the period of Sultan Mahmud II., the first serious translation was published between the years of 1911-18 by Mehmed Ata. Ata’s translation serve as a basis for all following translations. However, while Ata had translated the book instead of German language, through its French translation and all subsequent translations followed the same path, the turkish "Hammer History" has significant differences according to the original work. Whereas through translation to translate is already problematic, huge destructions and falsifications due to French translator Hellert’s disloyalty to Hammer’s book has been transferred to Turkish. In Turkey this unfortunate misguidance is caused to misidentification of "Hammer History" and attribution of Hellert’s personal additions and interventions to Hammer. In this article has been stated the writing and translating processes of Hammer-Purgstall’s  "History of the Ottoman Empire" and the problems of translations with the help of Hammers personal memory, which is in the Archive of Austrian Academy of Sciences, the documents of  Prime Ministry Ottoman Archives, Hammer’s works and different translations of "History of the Ottoman Empire" and also secondary literature.

Anahtar Kelimeler

Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall, Historiography, Translation, Mehmed Ata

"Hammer Tarihi"nin Türkçeye Çeviri Teşebbüsleri ve Çevirisi Üzerine

Öz

Bu makale Alman odasının önemli orientalistlerinden birisi olan Avusturyalı Baron Joseph Hammer-Purgstall’ın meşhur eseri Osmanlı Devleti Tarihi’nin yazılma ve tercüme süreçlerini incelemektedir.  Bu eser yayınlanmasının hemen ardından, 1830’lardan itibaren, çeşitli Batı dillerine tercüme edilmiş olmasına rağmen Türkçeye ancak 20. yüzyılın başlarında kısmen tercüme edilebilmiştir. "Hammer Tarihi"nin Türkçeye çevirilme süreci II. Mahmud dönemine kadar uzanmakla birlikte ilk bütüncül tercüme Mehmed Ata tarafından 1911-18 yılları arasında yayımlanmıştır. Ata tercümesi sonradan yapılan tüm tercümelere temel teşkil etmiştir. Ancak Ata, eseri yazıldığı dil olan Almanca yerine Fransızca tercümesi üzerinden tercüme ettiği ve müteakip tercümelerin hepsi bu yolu izlediği için Türkçe "Hammer Tarihi" orijinal eserden büyük farklılıklar arz etmektedir. Tercüme üzerinden tercüme yapmak zaten problemli bir durumken, Fransız tercüman Hellert’in Hammer’in eserine sadık kalmamasından ve eserde büyük tahribat ve tahrifat yapmasından kaynaklanan hatalar olduğu gibi Türkçeye aktarılmıştır. Bu talihsiz hata bugüne kadar Türk okuyucusunun "Hammer Tarihi"ni yanlış tanımasına ve tercüman Hellert’in şahsi ilave ve müdahalelerinin Hammer’e isnat edilmesine sebep olmuştur. Bu makalede, Hammer-Purgstall’ın Osmanlı Devleti Tarihi adlı eserinin yazılma ve tercüme süreçleri ve bugün elimizde bulunan çevirilerin problemleri Hammer’in Avusturya Bilimler Akademisi Arşivi’nde bulunan Hatıratı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri, Hammer’in eserleri ve çevirileri ve ikincil kaynaklar yardımıyla ortaya konmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Baron Joseph von Hammer-Purgstall; Tarih Yazımı; Tercüme; Mehmed Ata