Seyyid Mehmed Refi Efendi’s Ambassadorship of Iran (1807-1808)

Yıl 2020, , 928 - 953, 30.09.2020

Melike Sarıkçıoğlu Mertcan Güngör

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.731050

Cited By: 1

Öz

From the 18th century onwards, Russia began to show itself as a political and military policy. Particularly due to Russia’s ideology of stroke in the Mediterranean, It became the common enemy of the Ottoman Empire and Iran. Trilateral alliance efforts between the Ottomans, Iran and France have begun. However, the Ottoman Empire did not take good care of these efforts. Because the Ottoman state does not trust France and Iran. When this is the case, Refi Efendi opened the gap between Iran and France, In May 1807, he was sent as an envoy to Iran to discuss the events between Iran and the Ottoman Empire. Refi Efendi returned to Istanbul in January 1808. In the meantime, he wrote two curses, which he had seen during his voyage and told about his activities in Iran.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Iran, France, Russia, Seyyid Mehmed Refi Efendi

Seyyid Mehmed Refi Efendi’nin İran Elçiliği (1807-1808)

Öz

Rusya 18. yüzyıldan itibaren askeri ve siyasi alanda kendini dünya politikasında göstermeye başlamış ve özellikle Akdeniz’e inme politikası nedeniyle Osmanlı Devleti’nin ve İran’ın ortak düşmanı durumuna gelmişti. Napolyon’un Avrupa siyasetinde etkin hale gelmeye başlamasıyla Rusya ile Fransa arasında oluşan politik çatışmaların harareti günden güne artmıştı. Durum bu olunca 1807 yılında, Feth Ali Şah ve Napolyon’un girişimleriyle Rusya’ya karşı Osmanlı, İran ve Fransa arasında üçlü ittifak oluşturma çabaları başlamıştır. Ancak bu çabalara Osmanlı Devleti sıcak bakmamaktadır. Çünkü Fransa 1798’de Mısır’ı işgal etmesi sonucunda Osmanlı Devleti nezdinde güvenilirliğini kaybettirmişti. Fransa’nın Rusya ile barış yapması halinde, kurulması planlanan ittifakın Osmanlı topraklarını tehlikeye sokacağı düşünülmüştür. Ayrıca Osmanlı Devleti, kısa süre önce İran’da yönetimi ele geçirmiş olan Kaçar Hanedanı ile çeşitli sorunlar yaşamaktadır. Özellikle İran’ın Fransa ile müttefik olma olasılığı Osmanlı Devleti’ni endişelendirmiştir. Durum bu olunca Seyyid Mehmed Refi Efendi İran ile Fransa’nın arasını açması ve İran ile Osmanlı Devleti arasında süren olayları görüşmesi için Mayıs 1807’de İran elçisi olarak görevlendirilmişti. Refi Efendi’nin bu görev esnasında İran’a yolcuğu ve elçiliği dönemindeki faaliyetleri hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Çünkü Refi Efendi’nin elçiliği sırasındaki edindiği izlenim ve bilgileri o dönem için Osmanlı Devleti’nin İran’a karşı yürüttüğü politikada yol gösterici olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İran, Fransa, Rusya, Seyyid Mehmed Refi Efendi

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (B.O.A.) Ali Emiri Mustafa IV. (BOA., AE.SMST.IV): 1/34. Cevdet Hariciye (BOA., C.HR): 153/7648; 154/7684. Cevdet Tımar (BOA., C.TZ.): 16/760. Hatt-ı Hümayun (BOA., HAT.): BOA., HAT., 1362/53712; 161/6704.D; 161/6706; 161/6707; 252/14301; 1273/49396; 1279/49585; 1356/53125; 1357/53193; 1359/53414; 1417/57961; 1417/57962; 1651/4. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (BOA.,TS.MA.E.): 191/25; 318/34; 366/15; 318/34; 318/19; 1307/79.
• Kitap ve Makaleler Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, (Tertib-i Cedid) C.IX, İstanbul 1309. Akyılmaz, Gül, III. Selim Döneminde Osmanlı Dış Politikası ve İç Politika Üzerindeki Etkileri, (Yayımlanmamış Profesörlük Çalışması), Konya 1995. Büyükkaya, Mehmet Ali, “Vehhabilik”, DİA, C.42, s.611-615. İpşirli, Mehmet, “Hâcegân”, DİA, C.14, İstanbul 1996, s.430-431. Kalantarı, Yahya, Feth-Ali Şah Zamanında Osmanlı-İran Münasebetleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sonçağ Tarihi Kürsüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1976. Karadeniz, Yılmaz, İran’da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Hanedanı, İstanbul 2006. _____, Islahat Görünümlü İngiliz İşgali’nin Safhaları, Ankara 2017. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.V, Ankara 1988. Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), Ankara 1970. Mütercim Ahmed Asım, Asım Tarihi, C.II. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993. Saray, Mehmet, Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti ile Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775-1875), Ankara 1994. ______, Türk-İran İlişkileri, Ankara 2006. Seyyid Mehmed Refi Efendi, İran Sefaretnamesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Yazmaları, Demirbaş No: K 37. _____, İran Sefaretnamesi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Demirbaş No: T 1246/3. _____, İran Sefaretnamesi, Kütahya Vahit Paşa İl Halk Kütüphanesi, Arşiv No: 831. _____, İran Sefaretnamesi, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Yer No: Y/53-1. _____, İran Sefaretnamesi, Yazma Eserler Kurumu Millet Kütüphanesi, Arşiv No: AETRH 823/1. Soysal, İsmail, Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara 1999. Şânî-zâde Mehmed ‘Atâ’ullah Efendi, Şâni-zâde Târîhi, C.I, (Neşre Hazırlayan: Ziya Yılmazer) İstanbul 2008. Uçarol, Rifat Siyasi Tarih (1789-1999), İstanbul 2000. Uluerler, Sıtkı, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1774-1848), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Elazığ 2009. Uluerler, Sıtkı. “Osmanlı-İran Siyasi İlişkilerinde İran Şehzadesi Abbas Mirza’nın Rolü(1800-1833)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.22, S.2, Elazığ 2012, s.308-319. Unat, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, (Tamamlayıp yayımlayan: Bekir Sıtkı Baykal), Ankara 1968. Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin “Osmanlı Devleti’nin Batı Politikası –Küçük Kaynarca’dan Tanzimata(1774-1839)”, Türk Dış Politikası –Osmanlı Dönemi-, C. II, Editör: Mustafa Bıyıklı, İstanbul 2008. Yazıcı, Tahsin, “Feth Ali Şah”, DİA, C.12, s.451-452.