BAĞDAT PAKTI’NIN KURULUŞ SÜRECİNDE TÜRKİYE’NİN ORTADOĞU VE BATI İLE İLİŞKİLERİ

Yıl 2016, Cilt: 1 , 1 - 29, 02.10.2016

Selma Çetinkaya

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.261578

Cited By: 2

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından dış politikadaki yapılanmasında Batı yanlısı bir yol takip eden Türkiye, Sovyetler Birliği’nin gerek kendisine yönelik tehditlerinin, gerekse Ortadoğu’daki yayılmacı politikasının verdiği tehlikelerin de etkisiyle ABD’nin isteği doğrultusunda Bağdat Paktı oluşumu içine girmiştir. Oluşum sürecinde ilk olarak Türk-Irak Paktı olarak gündeme gelen Bağdat Paktı’nda Türkiye ve Irak’tan ayrı İran ile Pakistan, ayrıca Batılı bir ülke olarak da İngiltere yerini almıştır. Kurulmasını istemesine rağmen ABD’nin pakt içinde bulunmaması, Ortadoğu’da güçlü bir İngiltere istemeyen Fransa’nın da bu yapılanmada yer almak istemesi bahsi geçen oluşumun Batı eksenindeki yansımalarıdır. Öte yandan Ortadoğu’da Bağdat Paktı’na dâhil olan ülkeler, bu pakta karşı çıkarak kendi savunma teşkilatlarını oluşturan Mısır, Suriye ve Suudi Arabistan ve iki oluşumun da dışında kalan devletler olarak üçe bölünme söz konusu olmuştur. Üçüncü grupta yer alan Lübnan ile paktın kuruluş sürecinde yakınlaşılmışsa da Suriye’nin olmadığı bu oluşuma Lübnan girmemiş, Suriye ile Türkiye arasındaki arabuluculuk faaliyetleri de sonuçsuz kalmıştır. İsrail ise Ortadoğu’daki varlığı için Bağdat Paktı’nı tehlikeli gördüğünü belirten beyanlarda bulunmuştur ki bu dönemde Türkiye ile ilişkilerinde gerginlikler de yaşamıştır. Yapılan çalışma 1955 yılı dâhilinde Türkiye’nin bu pakt çerçevesinde Ortadoğu ve Batı ülkeleri ile ilişkilerini kapsamaktadır. Şimdiye değin yapılan çalışmalarda kullanılmadığı görülerek ve dönemin mühim bir süreli yayını olması hasebiyle Akis Dergisi öne çıkarılmak istenmiş, hem coğrafi hem de kültürel yönden Batı ile Doğu arasında köprü vazifesi gören Türkiye’nin bu vazifesini ifa ettiği bir oluşum olarak Bağdat Paktı’nın kurulduğu yıl içindeki gelişmelerde izlediği dış politika anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Bağdat Paktı; Türkiye; Irak; İngiltere; ABD

RELATIONS OF TURKEY WITH MIDDLE EAST AND THE WEST DURING THE FORMATION PROCESS OF BAGHDAD PACT

Öz

Turkey, having followed a western oriented policy in foreign policy after WWII entered the formation process of Baghdad Pact upon the request of USA and under the effect of the threats of Soviet Union and the dangers originating from Soviet Russia’s expansionist policies in the Middle East. Baghdad Pact was formed by Turkey, Iraq, Iran, Pakistan and the United Kingdom. When it comes to the reflections of the Pact in the West, the USA did not get involved in it although it was volunteer at the beginning. The same situation was also valid for France having not desired a strong United Kingdom in the Middle East. When the Middle East was analyzed it was divided into three different groups, first of which consisted of the countries having involved in the process. Secondly, Egypt, Syria and Saudi Arabia formed their own defence organization. Lastly there were also the states having stayed out of the process. This study covers the relations of Turkey with the Middle East and the West within the framework of that Pact formed in 1955. Akis which was one of the significant periodicals of its period will be basic source of this study. 

Anahtar Kelimeler

Middle East, Bagdad Pact, Turkey, Iraq, England, USA