Two Examples of Corruption Incidents That Have Shaken the Second Government of Bayar: Satie and Impeks

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 119 - 163, 12.11.2017

Gürhan Kınalı

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.351423

Cited By: 1

Öz

When
the conflicts between Ataturk and the Prime Minister Inonu grew to an
irreparable point during the autumn of 1937, Bayar was appointed as the Prime Minister.
This situation added a new dimension to Inonu-Bayar rivalry. Inonu was elected
as the President of the republic after Ataturk’s death. Bayar was carrying on
his duty but Denizbank which was started up during his time became the centre
of news of corruption after a while. Investigations that were mainly directed
towards Bayar’s prime ministerial time and personnel gave the impression that
Bayar’s political power was wanted to be reduced. Simultaneous events that were
brought to agenda were supporting this thesis. Bayar, whose authority was
shaken, had to resign. Still, corruption investigations that forced Bayar to
estrange himself from political life ended in acquittals. In this study,
Denizbank investigations which have shaken the Bayar’s government have been examined
within the scope of Impeks and Satie events.

Anahtar Kelimeler

Denizbank, Impeks, Satie, Ismet Inonu, Celal Bayar, Refii Bayar

İkinci Bayar Hükümetini Sarsan Yolsuzluk Hadiselerine İki Örnek: Satie ve İmpeks

Öz

Atatürk ve Başbakan İnönü arasındaki anlaşmazlıklar 1937 sonbaharında
onarılamaz seviyeye ulaşınca Bayar Başbakanlığa getirildi. Bu durum İnönü-Bayar
rekabetine yeni bir boyut eklemişti. Atatürk’ün vefatı sonrası İnönü Cumhurbaşkanı
seçildi. Bayar görevine devam ediyordu ancak kendi döneminde faaliyete geçen
Denizbank bir süre sonra yolsuzluk haberlerinin odağı haline geldi. Soruşturmaların
Bayar’ın Başbakanlığı dönemi ve kadrolarına yoğunlaşması onun siyasi gücünün
kırılmak istendiği izlenimini doğurmuştu. Olayların aynı anda gündeme gelmesi
bu tezi kuvvetlendiriyordu. Otoritesi sarsılan Bayar istifaya mecbur oldu. Fakat
Bayar’ın siyasi inzivaya çekilmesine yarayan yolsuzluk soruşturmaları beraatla
sonuçlandı. Çalışmada, Bayar hükümetini sarsan Denizbank soruşturmaları, İmpeks
ve Satie Olayları kapsamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Denizbank, İmpeks, Satie, İsmet İnönü, Celal Bayar, Refii Bayar

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• BCA, Fon No: 30 18 1 2 Kutu No: 82 Dosya No: 6 Sıra No: 2, s.1.
• BCA, Fon No: 30 18 1 2 Kutu No: 85 Dosya No: 117 Sıra No: 18, s.1.
• BCA, Fon No: 30 18 1 2 Kutu No: 86 Dosya No: 14 Sıra No: 5, s.1.
• BCA, Fon No: 30 1 0 0 Kutu No: 83 Dosya No: 521 Sıra No: 2, s.1-5.
• Kitaplar
• Akın, Rıdvan, Türk Siyasâl Tarihi 1908-1920, İstanbul, XII Levha Yayınları, 2010.
• Ali, Kılıç, Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Haz. Hulûsi Turgut, 18.bs., İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, İstanbul, Bateş Yayınları, 1980.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam (1884-1938), C.I, 14.bs., İstanbul, Remzi Kitabevi, 2011.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam (1938-1950), C.II, 11. bs., İstanbul, Remzi Kitabevi, 2011.
• Baban, Cihad, Politika Galerisi Büstler ve Portreler, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1970.
• Boratav, Korkut, Türkiye’de Devletçilik, 2.bs., Ankara, İmge Kitabevi, 2006.
• Bozdağ, İsmet, Bilinmeyen Yönleriyle Celal Bayar, İstanbul, Emre Yayınları, 2005.
• Bozdağ, İsmet, “Celal Bayar’ın Hayat Hikayesi”, 100. Yaşında Celal Bayar’a Armağan, Haz. Mükerrem Sarol, İsmet Bozdağ, İstanbul, Tercüman Yayınları, 1982, s.323-381.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’de Liberalizm (1860-1990), Ankara, İmge Kitabevi, 1992.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, 2.bs., Ankara, İmge Kitabevi, 1999.
• Hür, Ayşe, Çok Partili Dönemin Öteki Tarihi I İnönü ve Bayar’lı Yıllar (1938-1960), İstanbul, Profil Yayıncılık, 2015.
• İnönü, İsmet, Defterler 1919-1973, Haz. Ahmet Demirel, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, 4.bs., Haz. Sabahattin Selek, Ankara, Bilgi Yayınevi, 2014.
• Koçak, Cemil, “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Yakınçağ Türkiye Tarihi 1908-1980, C.I, Haz. Sina Akşin, İstanbul, Milliyet Yayınları, [t.y.], s.127-211.
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945), C.I, 7.bs., İstanbul, İletişim Yayınları, 2015.
• Kutay, Cemal, Celal Bayar’ın Yazmadığı ve Yazmayacağı Üç Devirden Hakikatler, İstanbul, Alioğlu Yayınevi, 1982.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre:V, Cilt: XXI.
• Tezel, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, 5.bs., İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2002.
• Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973: DP’nin Altın Yılları 1950-1954, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1990.
• Tural, M. Âkif, Atatürk Devrinde İktisâdi Yapılaşma ve Celâl Bayar (1920-1938), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi III: Yeni Türkiye’nin Oluşumu (İkinci Bölüm)(1923-1938), 2.bs., Ankara, Bilgi Yayınevi, 2010.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi IV: Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (Birinci Bölüm)(10 Kasım 1938-14 Mayıs 1950), Ankara, Bilgi Yayınevi, 1999.
• Ulutan, Burhan, “Celâl Bayar’ın Ekonomi Politikası ve Uygulamaları”, 100. Yaşında Celal Bayar’a Armağan, Haz. Mükerrem Sarol, İsmet Bozdağ, İstanbul, Tercüman Yayınları, 1982, s.273-321.
• Yalçın, Soner, Efendi Beyaz Türklerin Büyük Sırrı, 31.bs., İstanbul, Doğan Kitap, 2004.
• Makaleler
• Demir, Şerif, “Bir Osmanlı Hanımefendisi Ve Bir Cumhuriyet First Leydisi Reşide Bayar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 84, Kasım 2012, s.143-165.
• Kaya, Mehmet Orhan, “Vesayet Demokrasisi ve Türkiye Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C.XV, Sayı:2, 2013, s.491-538.
• Gazeteler
• Ali, Kılıç, “Kılıç Ali Hatıralarını Anlatıyor Tıpkı Yavuz-Havuz Gibi Meşhur İmpeks Hâdisesi”, Milliyet, 03 Nisan 1952.
• Ali, Kılıç, “Kılıç Ali Hatıralarını Anlatıyor Meşhur Hüsnü Çakır ve Satie hâdisesi”, Milliyet, 04 Nisan 1952.
• Ali, Kılıç, “Kılıç Ali Hatıralarını Anlatıyor Denizbank Erkânının Tevkifi ve Muhakemesi Hâdisesi”, Milliyet, 05 Nisan 1952.
• Barlas, Mehmet, “Bayar Ailesi Refii Bayar Olayından Ötürü İnönü’yü Suçlu Görür”, Milliyet, 22 Mayıs 1982.
• Barlas, Mehmet, “Bayar’ın Cenazesinde”, Milliyet, 24 Ağustos 1986.
• Bedi, Server, “Oraj Manzumesi- Satie Davası- Gene Diplomaya Dair- Sulh Alâmetleri mi?”, Cumhuriyet, 02 Temmuz 1939.
• Felek, Burhan, “Yol olmasın!”, Cumhuriyet, 24 Ağustos 1950.
• Hür, Ayşe, “König, İmpeks, Denizbank, Satie, Refah Olayları, Radikal, 22 Aralık 2013.
• Koçak, Cemil, “İnönü-Bayar Kavgası Muhabbeti Hayli Gerilerde Kaldı Sanki”, Star, 25 Ağustos 2012.
• Nadi, Nadir, “Cumhuriyet Rejiminde Demagojiye Yer Yoktur”, Cumhuriyet, 28 Ocak 1939.
• Nadi, Yunus, “Yeni Hükümet”, Cumhuriyet, 26 Ocak 1939.
• Seçkin, Nalân,“Bayar’ın Vasiyeti”, Güneş, 22 Mayıs 1987.
• Soysal, İlhami, “Atatürk’ün Başbakanlığından, DP Başkanlığına”, Milliyet, 26 Ağustos 1986.
• Toker, Metin, “İsmet Paşa İçin Atatürk’e ve Devrimlerine İhanet Etmeyecek Bir Muhalefet Liderine İhtiyaç Vardı O da Bayar’dı”, Milliyet, 10 Mart 1970.