Caucasus Policy of Russia in the Early 18th Century: Peter the Great’s Campaign of Iran

Yıl 2017, Cilt: 2 , 115 - 132, 19.11.2017

Serdar Oğuzhan Çaycıoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.356268

Cited By: 2

Öz

Russia followed the policy of landing on the Black Sea
in the time of Peter the Great. However, Russia was defeated by the Ottoman
Empire in Prut. Afterwards Russia turned to the direction of the Caspian Sea.
At the beginning of the 18th century Russia started Iranian expedition in order
to control the Caucasus and to the western coasts of the Caspian Sea. However,
Russia encountered with the intervention of the Ottoman Empire. This article
focus on Russian-Ottoman strugle in the Caucasus and Russia’s Iranian
expedition of. In addition, the political and military actions of the Ottoman
Empire against Russia’s Iranian expeditions were evaluated. Another issue that
is emphasized is the role of the Lezgi issue in the Ottoman-Russian struggle in
the Caucasus. On the other hand, the Istanbul Treaty which was signed at the
end of the struggle and its results were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Russia, Ottoman Empire, Caucasus, Peter the Great

18. Yüzyıl Başlarında Rusya’nın Kafkasya Siyaseti: I. Petro’nun İran Seferi

Öz

Rusya I. Petro zamanında Karadeniz’e inme siyaseti
izlemiş, ancak Prut’ta Osmanlı Devleti karşısında yenilgiye uğradıktan sonra yönünü
Hazar’a çevirmek zorunda kalmıştır. 18. Yüzyıl başlarında Kafkasya ve Hazar’ın
batı kıyılarına hakim olmak amacıyla İran seferine çıkmıştır. Fakat burada da
Osmanlı Devleti’nin itirazı ve müdahalesiyle karşılaşmıştır. Bu makalede
Rusya’nın İran seferi ve Kafkasya üzerindeki Osmanlı-Rus mücadelesi
incelenmiştir. Buna ek olarak Rusya’nın İran seferi karşısında Osmanlı
Devleti’nin uyguladığı siyasi ve askeri hamleler değerlendirilmiştir. Üzerinde
durulan bir diğer konu Kafkasya’daki Osmanlı-Rus mücadelesinde Lezgi
meselesinin rolüdür. Diğer taraftan mücadelenin sonunda imzalanan İstanbul Anlaşması
ve sonuçları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Osmanlı Devleti, Kafkasya, I. Petro

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları BOA, HAT, nr. 58443/1427, 29 Z 1136/18 Eylül 1724. BOA, A.DVN.NMH.d, nr. 7. RF İİAE DNTS RAN, F. 1, Op. 1, D. 551, L. 15, 16. (РФ ИИАЭ ДНЦ РАН, Ф. 1, Оп. 1, Д. 551, Л. 15,16.)
• Basılmış Devlet Resmi Belgeleri Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy İmperii, Tom: 7 (1723 - 1727) Kanun No: 4531, 1830 (Rusya İmparatorluğu Kanunları Külliyatı) Muahedat Mecmuası, III, Ceride-i Askeriye Matbaası, İstanbul 1297
• Kitap ve Makaleler Akçay, Eray, İBB Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, Nr. O. 34’te Kayıtlı Fransa’nın İstanbul Elçisi Marquıs de Bonnac’ın Osmanlı Bürokrasisi ile Yazışmalarını İhtiva Eden Bir Mecmua (1716-1724), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014. Aktepe, Münir, 1720-1724 Osmanlı-İran Münasebetleri ve Silâhşör Kemânî Mustafa Ağa‘nın Revân Fetih-nâmesi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1970. Allen, William Edward David, “Rus-Kafkas Münasebetlerinde İtil-Terek Güzergâhı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Çev. Serkan Acar, XXVIII / 1, 2013, s. 301-313 Aliyev, Fuad, “Şirvan üsyanı. 1722-1735-ci illərdə Azərbaycanın Xəzərboyu əyalətlərinin Rusiya tərəfindən işğal olunması”, Azərbaycan Tarixi, (XIII-XVIII əsrlər), Red. Oqtay Əfəndiyev, III, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Elm Nəşriyyatı, Bakı 2007. s. 386-387. Baddeley, John F., Rusların Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil, çev. Sedat Özden, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1989. Bakıhanov, Abbaskulu Ağa, Gülistan-ı irem, haz. Muhammed Sultanov, Abdülkerim Alizade, Akademiya Nauk Azerbaydjanskoy SSR, Bakü 1970. Berdzenishvili, N. A, ve diğ., İstoriya Gruzii (S Drevneyşih Vremen do 60-X godov XIX veka), T. 1, Gosudarstvennoe İzdatelstvo, Uçebno-Pedagogiçeskoy Literaturı, Tbilisi 1962. Bilge, Sadık Müfit, Osmanlı Çağı’nda Kafkasya 1454-1829 (Tarih-Toplum-Ekonomi), Kitabevi, İstanbul 2015. Butayev, Abdulakim Abdulkerimoviç, Narodno-osvoboditelnoe Dvijenie na Vostoçnom Kavkaze pod Rukovodstvom Hadji-Davuda Müşkürskogo (Pervaya tret XVIII veka), İzdatelstvo Mavel, Mahaçkala 2006. Cioranesco, Georges, “L'activité de Démètre Cantemir pendant la campagne russe en Perse (1722)”, Cahiers du monde russe et soviétique, 29/2, 1988, s. 257-271. Çaycıoğlu, Serdar Oğuzhan, Osmanlı Devleti’nin Lezgilerle İlişkileri (1700-1732), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014. Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, III, haz. Abdülkadir Özcan ve diğ., İstanbul 2013. İstoriya Narodov Severnogo Kavkaza c Drevneyşih Vremen do Kontsa XVIII v., Red. B. B. Piotrovskiy, Akademiya nauk SSSR, Moskva 1988. Meshia, Ş. A, Y. Z. Tsintsadze, İz İstorii Russko-Gruzinskih Vzaimootnoşeniy X-XVIII vv, İzdatelstvo Soyuza Pisateley Gruzii, Zarya Vostoka, Tbilisi 1958. Qarayev, Elçin, F. İ. Soymonovun “Xəzər dənizinin və orada həyata keçirilən Rusiya işğallarının, imperator Böyük Pyotrun tarixinin bir hissəsi kimi təsviri” adlı səyahetnaməsi Azərbaycan tarixinin mənbəyi kimi, Bakı 2006. Külbilge, İlker, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1703-1747), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir 2010. Ünal, Fatih, XVIII. Asır Türk-Rus Münasebetlerinde Neplüyev, Ordu 2010. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Karlofça Anlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar, IV/1, 2. Baskı, Ankara 1978. Poslannik Petra I na Vostoke: Posoltvo Florio Beneveni v Persiyu i Buharu v 1718-1725 godah, Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı İzdatelstva “Nauka”, Moskva 1986. Smirnov, N. A., Sovyet Rusya’da İslam Tarihi incelemeleri, çev: Arif Berberoğlu, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 2005. Yeşilot, Okan, Şah'ın Ülkesinde : Rus Çarı I. Petro'nun İran Elçisi Artemiy Volınskiy'nin Kafkasya Raporu, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014. Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1669-1774), çev. Nilüfer Epçeli, V, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.