The enacting attempt of the Ottoman-Qajar Factor against the Russian expansion in the Caucasus (August-September 1811)
Öz
The Russo-Turkish wars and rivalry passed very
interesting periods. While the struggle over the dominance of Caucasus brought
advantage to Russian Empire, it caused Turks to lose the Ottoman Empire.
Simultaneously, a broad Turkic geopolitical area was occupied by Russia.
Caucasus is the most critic point of the Russo-Turk struggle. The empire which
holds this area consolidates itself and that who failed to do it loses itself.
As soon as Turks were separated to two elements and oppose each other during
the Russo-Turk rivalry, situation began to be advantageous for Russia. This
situation was historic turning point for Turks. Qajar Dynasty, which is a
Turkic state established after Safavid Dynasty and Ottoman-Turkish Empire whose
center was Istanbul found the chance to act together for the first time against
Russia consolidating its dominance in Caucasus. They made great efforts to
benefit this chance. The assassination of Emin Pasha realized by Russians led
Turks lose two their empires and gave a chance to consolidate their empire to
Russians. The struggle over the dominance of Caucasus still continues.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BOA, HH., nr.,36676 B.O.A., Cevdet Hariciye, (C.H), nr. 2623. BOA HH, 36696 BOA HH, 36986 BOA HH, 36986 BOA HH., nr., 36669. BOA HH. nr., 22 BOA HH.,nr., 36857-A BO. HH. nr. 37177 Merkezi Devlet Harp Tarihi Arşivi, (MDHTA) ,sened,6192, varak 77-78. MDHTA., sened, 6192, varak 69,70. MDHTA., sened, 2889,varak 73-74
- Araştırma Eserleri Abdullaev, G.B, Azerbaidzhana v XVIII Veke ı Vzaimaotnoshcnira s Roussie, Bakü 1965. Acar, Sekan, “Kazan Hanlığı”, Avrasyanın Sekiz Asrı Çengizoğulları, İstanbul 2016. Ahmed Cevdet Paşa, Tarihi Cevdet, V, 2400. Armani, Henry J, The Russuan Annexatıon of Imeratıa (1800-1815), Washington 1970. Arslan, Ali, "Rusyanın Kırım ve Gürcistanı İlhakından Sonra Osmanlı Devletinin Çerkez Kabileleri ile Münasebetleri", Kafkas Araştırmaları, İstanbul 1987. Avriyanof, XIX asırda Türkiye Rusya ve İran Muharebeleri, İstanbul 1926. Aydın , Mustafa, Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar, İstanbul 2008. Azerbaycan Tarihi, Azerbaycan İlimler Akademisi Yayınları, Bakü 1964. Azerbaycan Tarihi, Azerbaycan ilimler Akademisi Yayınları, Bakü 1993. Azerbaycan Tarihi, En Eski Devirlerden XX. Asrın Evveline Kadar, Azerbaycan İlimler Akademisi Yayınları, Bakü 1992. Baddeley, J. F., Rusların Kafkasyayı İstilası ve Şeyh Şamil, İstanbul 1989. Bilge, Sadık Müfit, "Osmanlı Çağında Kafkasya, 1454-1829", Tarih Toplum Ekonomi, İstanbul, 2015. "I. Petro’nun 1725 yılında yazdığı vasiyetnamesi", Türk Kültürü Dergisi, Ankara 1990, XXVIII/323 Bakıhanov, Gülistan-ı İrem, Bakü 1941. Budak, Mustafa, “Osmanlı-Rus ilişkilerinde Kafkasya”, Avrasya Etütleri, Ankara 1995, kış IV. Danişmend, İ. H., İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul 1965, IV, 100. Delili , Hasan Ali, XVIII. Asrın İkinci Yarısında Cenubi Azerbaycan Hanlıkları, Bakü 1979. Işıktan, Sema, 1783-1829 Osmanlı Dağıstan Münasebetleri, İstanbul 1987 (basılmamış yüksek lisans tezi). İorga, N, Osmanlı Tarihi, İstanbul 1989. Kafalı, Mustafa, Altın Orda Hanlıklarının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İstanbul 1980. Kalantari Yahya, Feth-Ali Şah Zamanında Osmanlı İran Münasebetleri, İstanbul 1976 (İ.Ü. Ed. Fak Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kamalov , İlyas, Altınorda ve Rusya, İstanbul 2009. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, V, s, 100, TTK yayınları Ankara 1983. Köse, Ensar, XVIII. Yüzyılın Başlarında Kafkaslarda Nüfuz Mücadelesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul 1996. Köse , Osman, 1774 Küçük Kaynarca Anlaşması, TTK Ankara 2006. Kuzgun , Şaban, Hazar ve Karay Türkleri, Ankara 1993. Kurat , Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 1990. Kurat , Akdes Nimet, Türkiye ve İdil Boyu, Ankara 2011. Lazarev, M. S. , Emperyalizm ve Kürt sorunu, Özge Yayınları Ankara. Süleymanov, Mehman, Gülistan Müqavilesi, I-II, Bakü 2014. Minorsky, “Kürtler”, İ.A., XI. Nusel, Emre, 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşında Kafkas Hanlıklarının Faaliyetleri, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Edirne 2015. Oktay , Hasan, Revan Hanlığı, Malatya 1997, (yayınlanmamış doktora tezi). Oktay , Hasan, “Revan Hanlığı ve Hanları”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, IV, s. 166, TTK yayınları Ankara 2014. Oktay , Hasan, “Osmanlı –Rus-İran Rekabetinde Revan Hanlığı ve Hanları”, VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, IV, s. 978, İstanbul 2014. Ömer Halis, “Rus-İran Münasebetleri”, Mecmuayı Askeriye, İstanbul 1341. Özcan , Altay Tayfun, Moğol Rus İlişkileri, Ankara 2017. Özsoy, Murat, Rus İran Münasebetleri, Van 1998 (yayınlanmamış mezuniyet tezi). Pakrevan , Emine, Abbas Mirze ve Azerbaycan, Bakü, 2007. Sadıkov, Hasanbala, Rusya-Türkiye Münasebetlerinde Cenubi Kafkas Problemi, Bakü 1991. Sevgen, Nazmi , “Kürtler”, BTTD., I-III., İstanbul. Tüfekçi , Coşkun, Osmanlı İran İlişkileri (1795-1896) (Casusluk Faaliyetleri Çerçevesinde), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale. Vernadsky , George, Moğollar ve Ruslar, İstanbul 2007. Allen, W.E.D., Paul Muratoff, Kafkas Harekatı 1828-1921 Türk Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Ankara 1966. Yakubovsky, Altınordu ve Çöküşü, Ankara 1976. Yazıcı, Orhan, Afganistan’da İngiliz-Rus Nüfuz Mücadelesi, Malatya 1996, basılmamış yüksek lisans tezi. Yüksel, Ahmet, Rusların Kafkasyayı İstilası ve Osmanlı İstihbarat Ağı, İstanbul 2014.
Kafkaslarda Rus Yayılması Karşısında Osmanlı-Kaçar Faktörünün Harekete Geçirilme Teşebbüsü (Ağustos-Eylül 1811)
Öz
Türk-Rus savaşları ve rekabeti zor devrelerden
geçmiştir. Kafkaslar üzerinde verilen hakimiyet mücadelesi Rusya'yı
imparatorluk serüveninde iyi bir yere taşırken Türklere ise Osmanlı ve Kaçar imparatorluğunu
yaklaşık yüzyıl sonra kaybettirmiştir, Aynı zamanda geniş bir Türk coğrafyası
da Rus işgaline uğramıştır. Kafkasya Türk Rus mücadelesinin en kritik
noktasıdır. Burayı elinde tutan imparatorluğunu pekiştirir tutamayan ise
imparatorluğunu kaybeder. Rus Türk mücadelesinde Türkler iki ana unsura (Şii-Sünni)ayrılıp
kendi aralarında rekabete kalkışınca ibre Ruslara doğru kaymaya başladı. İşte
bu noktada tarihi dönüm noktası ve altın vuruş fırsatı doğdu tarih Türklere
yeşil ışık yaktı ve (Ağustos-Eylül 1811)
tarihinde bir ittifak umudu doğmuştu. İran coğrafyasında Safevi sonrası
varlığını devamlılığını sürdürebilen Türk devleti kaçar hanedanı ile İstanbul
merkezli Osmanlı Türk imparatorluğu Kafkaslarda gelişen Rus yayılması
karşısında belki de ilk defa birlikte
hareket etme fırsatı buldular. Bu fırsatı değerlendirmek için büyük gayret sarf
ettiler. Emin Paşa'ya Ruslar tarafından
tertip ettirilen suikast bir millete iki imparatorluk kaybettirdi. Ruslara ise
İmparatorluklarını pekiştirme fırsatı verdi.
Kafkasya'daki hakimiyet mücadelesi hala devam etmektedir. Bu makalede
Rus istilası karşısında fırsata
dönüşebilecek bir ittifaka dikkat çekilmeye çalışıldı.
Kaynakça
- BOA, HH., nr.,36676 B.O.A., Cevdet Hariciye, (C.H), nr. 2623. BOA HH, 36696 BOA HH, 36986 BOA HH, 36986 BOA HH., nr., 36669. BOA HH. nr., 22 BOA HH.,nr., 36857-A BO. HH. nr. 37177 Merkezi Devlet Harp Tarihi Arşivi, (MDHTA) ,sened,6192, varak 77-78. MDHTA., sened, 6192, varak 69,70. MDHTA., sened, 2889,varak 73-74
- Araştırma Eserleri Abdullaev, G.B, Azerbaidzhana v XVIII Veke ı Vzaimaotnoshcnira s Roussie, Bakü 1965. Acar, Sekan, “Kazan Hanlığı”, Avrasyanın Sekiz Asrı Çengizoğulları, İstanbul 2016. Ahmed Cevdet Paşa, Tarihi Cevdet, V, 2400. Armani, Henry J, The Russuan Annexatıon of Imeratıa (1800-1815), Washington 1970. Arslan, Ali, "Rusyanın Kırım ve Gürcistanı İlhakından Sonra Osmanlı Devletinin Çerkez Kabileleri ile Münasebetleri", Kafkas Araştırmaları, İstanbul 1987. Avriyanof, XIX asırda Türkiye Rusya ve İran Muharebeleri, İstanbul 1926. Aydın , Mustafa, Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar, İstanbul 2008. Azerbaycan Tarihi, Azerbaycan İlimler Akademisi Yayınları, Bakü 1964. Azerbaycan Tarihi, Azerbaycan ilimler Akademisi Yayınları, Bakü 1993. Azerbaycan Tarihi, En Eski Devirlerden XX. Asrın Evveline Kadar, Azerbaycan İlimler Akademisi Yayınları, Bakü 1992. Baddeley, J. F., Rusların Kafkasyayı İstilası ve Şeyh Şamil, İstanbul 1989. Bilge, Sadık Müfit, "Osmanlı Çağında Kafkasya, 1454-1829", Tarih Toplum Ekonomi, İstanbul, 2015. "I. Petro’nun 1725 yılında yazdığı vasiyetnamesi", Türk Kültürü Dergisi, Ankara 1990, XXVIII/323 Bakıhanov, Gülistan-ı İrem, Bakü 1941. Budak, Mustafa, “Osmanlı-Rus ilişkilerinde Kafkasya”, Avrasya Etütleri, Ankara 1995, kış IV. Danişmend, İ. H., İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul 1965, IV, 100. Delili , Hasan Ali, XVIII. Asrın İkinci Yarısında Cenubi Azerbaycan Hanlıkları, Bakü 1979. Işıktan, Sema, 1783-1829 Osmanlı Dağıstan Münasebetleri, İstanbul 1987 (basılmamış yüksek lisans tezi). İorga, N, Osmanlı Tarihi, İstanbul 1989. Kafalı, Mustafa, Altın Orda Hanlıklarının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İstanbul 1980. Kalantari Yahya, Feth-Ali Şah Zamanında Osmanlı İran Münasebetleri, İstanbul 1976 (İ.Ü. Ed. Fak Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kamalov , İlyas, Altınorda ve Rusya, İstanbul 2009. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, V, s, 100, TTK yayınları Ankara 1983. Köse, Ensar, XVIII. Yüzyılın Başlarında Kafkaslarda Nüfuz Mücadelesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul 1996. Köse , Osman, 1774 Küçük Kaynarca Anlaşması, TTK Ankara 2006. Kuzgun , Şaban, Hazar ve Karay Türkleri, Ankara 1993. Kurat , Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 1990. Kurat , Akdes Nimet, Türkiye ve İdil Boyu, Ankara 2011. Lazarev, M. S. , Emperyalizm ve Kürt sorunu, Özge Yayınları Ankara. Süleymanov, Mehman, Gülistan Müqavilesi, I-II, Bakü 2014. Minorsky, “Kürtler”, İ.A., XI. Nusel, Emre, 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşında Kafkas Hanlıklarının Faaliyetleri, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Edirne 2015. Oktay , Hasan, Revan Hanlığı, Malatya 1997, (yayınlanmamış doktora tezi). Oktay , Hasan, “Revan Hanlığı ve Hanları”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, IV, s. 166, TTK yayınları Ankara 2014. Oktay , Hasan, “Osmanlı –Rus-İran Rekabetinde Revan Hanlığı ve Hanları”, VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, IV, s. 978, İstanbul 2014. Ömer Halis, “Rus-İran Münasebetleri”, Mecmuayı Askeriye, İstanbul 1341. Özcan , Altay Tayfun, Moğol Rus İlişkileri, Ankara 2017. Özsoy, Murat, Rus İran Münasebetleri, Van 1998 (yayınlanmamış mezuniyet tezi). Pakrevan , Emine, Abbas Mirze ve Azerbaycan, Bakü, 2007. Sadıkov, Hasanbala, Rusya-Türkiye Münasebetlerinde Cenubi Kafkas Problemi, Bakü 1991. Sevgen, Nazmi , “Kürtler”, BTTD., I-III., İstanbul. Tüfekçi , Coşkun, Osmanlı İran İlişkileri (1795-1896) (Casusluk Faaliyetleri Çerçevesinde), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale. Vernadsky , George, Moğollar ve Ruslar, İstanbul 2007. Allen, W.E.D., Paul Muratoff, Kafkas Harekatı 1828-1921 Türk Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Ankara 1966. Yakubovsky, Altınordu ve Çöküşü, Ankara 1976. Yazıcı, Orhan, Afganistan’da İngiliz-Rus Nüfuz Mücadelesi, Malatya 1996, basılmamış yüksek lisans tezi. Yüksel, Ahmet, Rusların Kafkasyayı İstilası ve Osmanlı İstihbarat Ağı, İstanbul 2014.
Ayrıntılar
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Kasım 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Kasım 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 2 |
Kaynak Göster
Bu eser Creative Commons BY-NC-SA 2.0 (Atıf-Gayri Ticari-Aynı Lisansla Paylaş) ile lisanslanmıştır.