The Activities of Turkish Red Crescent Association of the 27th Salonika Help Committee in Population Exchange (October 1923-October 1924)

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 113 - 135, 17.04.2018

Hüseyin Çavdar

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.415871

Cited By: 2

Öz

The Turkish- Greek Population
Exchange Agreement which has accepted between Turkey and Greece in the
Conference of Lousanne, was brought into force by Turkish Grand National
Assembly on 25 August 1923. As agreed upon Greek Orthodox Christians living in
İstanbul and Turkish Muslims living in Western Thrace were excluded and all the
other community was started to be exchanged starting from the date 1 May 1923.
After agreement brought into force, Exchange, Construction and Settlement
Ministry was founded to be concerned with the issues regarding the Exchange.
However, the budget and the organization of the ministry were not enough to
accomplish all the works about exchange itself. Fort he reason, the Ministry
started negatiations with Turkish Red Crescent Association and two worked
together on exchange issues. Both in Turkey and Greek committees of help  were founded by Turkish Red Crescent
Association. These committees dealt with needs of people who were exchanged.
One of the committees founded by Turkish Red Crescent Association was the 27th
Salonika Help Committee. This Committee helped hundreds of thousands people in
terms of health, food housing and other problems.

This article aims at analizing
the activities of 27th Help Committee in Salonika in terms of Red Crescent
Archive, Ottoman Red Crescent Journals, Turkish Grand National Assembly
Official Reports and the reports ve research works prepared by Turkish Red
Crescent Association.

Anahtar Kelimeler

Red Crescent Association, Selanik, Exchange, 27th Salonika Committee

Türk-Yunan Mübadelesinde Hilâl-i Ahmer Cemiyeti 27. İmdad-ı Sıhhî Heyeti’nin Selanik’teki Faaliyetleri (Ekim 1923-Ekim 1924)

Öz

Lozan görüşmelerinde kabul
edilen Türk-Yunan ahalisinin mübadelesi sözleşmesi 25 Ağustos 1923 tarihinde TBMM
tarafından yürürlüğe konuldu. Bu sözleşmeye göre İstanbul’da yaşayan Ortodoks
Rumlar ile Batı Trakya’da yaşayan Müslüman Türkler sözleşmenin dışında tutulmuş
ve geri kalan ahalinin mübadelesine 1 Mayıs 1923’ten itibaren başlanılması
kararlaştırılmıştır. Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra mübadele işleri
ile alakadar olması için Eylül 1923’te Mübadele İmar ve İskân Vekâleti
kurulmuştur. Vekâlet’in bütçesi ve teşkilatlanma biçimi mübadele işlerini tek
başına gerçekleştirmesini mümkün kılmamıştı. Bundan dolayı Vekâlet Eylül 1923
tarihinden itibaren Hilâl-i Ahmer Cemiyeti ile görüşmelere başlamış ve Hilâl-i
Ahmer Cemiyeti de mübadele işlerine dâhil edilmiştir. Cemiyet tarafından gerek
Türkiye’de gerekse Yunanistan’da imdad heyetleri teşkil edilmiş ve bu imdad
heyetleri vasıtasıyla Türkiye’ye sevk edilecek olan mübadillerin ihtiyaçları
ile ilgilenilmiştir. Cemiyetin kurmuş olduğu imdad heyetlerinden biri de 27.
Selanik İmdad Heyeti’dir. Bu heyet, mübadele boyunca yüz binlerce kişinin
sağlık, iaşe, iskân ve diğer sorunlarıyla ilgilenmiştir.

Bu makalede Kızılay Arşivi,
Hilâl-i Ahmer Mecmuası, TBMM Zabıt Cerideleri, Hilâl-i Ahmer Cemiyeti
tarafından hazırlanan raporlar ve araştırma eserler incelenerek, mübadelede
Hilâl-i Ahmer Cemiyeti 27. İmdad-ı Sıhhî Heyeti’nin Selanik’teki faaliyetleri
incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hilâl-i Ahmer, Selanik, Mübadele, 27. İmdad-ı Sıhhî Heyeti

Kaynakça

• Osmanlı’dan Cumhuriyete Hilâl-i Ahmer İcraat Raporları (1914-1928), Yay. Haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Türk Kızılayı Derneği, Ankara 2013. Besim Ömer, Hanımefendilere Hilâl-i Ahmer’e Dair Konferans, Yay. Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara, 2. Baskı, 2009. Milli Mücadele’de Hilâl-i Ahmer, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Teşkilinden Sakarya Zaferine Kadar İcraat Raporu 23 Nisan 1920-23 Eylül 1921, Yay. Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Türkiye Kızılay Derneği, Ankara 2009, s. 13 Meray, Seha Lozan Barış Konferansı (Tutanaklar Belgeler), Ankara Üniversitesi Basımevi, cilt.1, Kitap.2, Ankara 1970. Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Salnamesi (1329-1331), Matbaa-i Ahmet İhsan ve Şükerâsı, İstanbul, (t.y). Kitap ve Makaleler Arı, Kemal, Büyük Mübadele (Türkiye’ye Zorunlu Göç), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000. Akgün, Seçil, ULUĞTEKİN Murat, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, TDV Yayıncılık, Ankara, 2002. Bayındır Goularas, Gökçe, “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Günümüzde Mübadil Kimlik ve Kültürlerinin Yaşatılması”, Alternatif Politika, 4/2, 2012, s. 129- 146. Çapa, Mesut, “Kızılay”, İslam Ansiklopedisi, cilt:25, 2002, s. 544- 546. Çapa, Mesut, “Mübadelede Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyetinin Rolü”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10, Yıl: 2001, s. 29- 60. Çapa, Mesut, Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türk Kızılayı Derneği, 2. Baskı, Ankara, 2010. Erdal, İbrahim, “Türk Yunan Nüfus Değişiminde Türk Mübadillere Yapılan Yardım Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C:XXV, Sayı:40, Kasım 2006, s. 204- 214. Sarı, Mustafa, İzmit’te Hilâl-i Ahmer Cemiyeti (1911-1925), Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2016. Sarı, Mustafa, “Mübadelede Hilâl-i Ahmer Cemiyetinin Faaliyetleri: Kocaeli Örneği (Ocak-Haziran 1924)”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, C. I, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli 2016, s. 481- 496. Sarı, Mustafa, “Milli Mücadele Dönemi’nde İzmit ve Çevresinde Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Faaliyetleri (1919-1923)”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, C. II, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli, 2015, s. 965- 986. Şenışık, Pınar “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi: Erken Cumhuriyet Döneminde Modern Devlet Pratikleri ve Dönüşen Kimlikler”, Studies of The Ottoman Domain, 6/10, Şubat 2016, s. 83- 119.