The Establishment of “Cemiyet” Movement and an Evaluation of Some Archival Sources About Its Political Activities

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 171 - 185, 17.04.2018

Murtezan İdrizi

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.415875

Cited By: 1

Öz

The full name of the
political organization Cemiyet was “İslam Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti” (Islamic Association for Protection and
Justice). From the name of the organization itself, it urges curiosity to
know more about this organization. This organization was virtually a legal
political party of Muslim Albanians, as well as of the other ethnic minorities
with Muslim religious affiliations during the Kingdom of Serbs, Croats and
Slovenes. 

This research explains causes that incited the
establishment of the Cemiyet party.
At the same time, from some archival sources as well as from a several
parliamentary interpellations, the very activity of this political organization
subsequently will be clearly understood. In general, as a result of various
problems emphasized, such as: violent displacement to Turkey and colonization
of Albanian lands by Slavic factors,
Cemiyet will be considered as a political organization for the protection
of the rights of Albanians and other Muslim minorities.

Extortion of the land from Albanians and then granting
that to Serbian settlers was understood as an agrarian reform, however in
addition to that, there was imposed the strict prohibition for the education in
mother tongue and the Serbian language was became the official language in the
everyday use. Also the lack of and the restriction to information and
prohibiting the publication of any kind of newspapers or journals into Albanian
language was imposed. Hereto, the government used to place different traps to
Albanians so they will obtain a legal reason to punish them in the most brutal
forms.

Anahtar Kelimeler

Cemiyet party, Islamic Association, Albania

“Cemiyet” Hareketinin Kuruluşu ve Siyasi Faaliyetlerine İlişkin Bazı Arşiv Kaynakları Değerlendirilmesi

Öz

Cemiyetin tam ismi “İslam Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti”dir. Cemiyetin
ismi kendi başına merak uyandırmıştır. Bu cemiyet fiilen Müslüman Arnavutların
olduğu kadar Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı döneminde Müslümanlarla dini
ilişki içinde olan diğer etnik azınlıkların meşru siyasi partisiydi.

Bu araştırma cemiyetin kurulmasına yol açan gelişmeleri
ele almaktadır. Aynı zamanda bazı arşiv kaynakları ile parlamento
tutanaklarından bu siyasi cemiyetin faaliyetleri daha iyi anlaşılacaktır. Genel
olarak, vahşice Türkiye’nin yerini alma, Slavlar tarafından Arnavutluk topraklarının
sömürgeleştirilmesi gibi vurgulanan çeşitli problemler neticesinde, cemiyet
Arnavutlar ile diğer Müslüman azınlıkların haklarını koruyan siyasi bir örgüt
gibi düşünülebilir.

Arnavutlardan toprak gaspı ve bu toprakların Sırp
göçmenlere verilmesi bir tarım reformu olarak anlaşılmıştır. Ancak buna
ilaveten, ana dilde eğitim yasağı sıkı bir şekilde uygulanıyordu ve Sırpça
günlük kullanımda resmi lisandı. Ayrıca, Arnavutça gazete ve dergi basımı
yasaktı. Şimdiye kadar hükümet onları en sert şekilde cezalandırabilmek için
Arnavutlara yönelik çeşitli tuzaklar kurmuştu.

Anahtar Kelimeler

Cemiyet Partisi, İslami Örgüt, Arnavutluk

Kaynakça

• ДАРМ. 1. 885. Кут. 2, Досја Кумбараџи Емин Јашарбеj, 1952 година (Arşiv). ДАРМ. 1. 885. К. 18. Д. Драга Ферат Фахирете (Arşiv). ДАРМ. 1. 885. Кут. 2, Dosja, lista e të dhënave për ish deputetët e Jugosllavisë, 8. IV. 1952, Shkup, referent – kapiten Kiro Zendelski (Arşiv). ДАРМ. Ф. 885. К. 8.,Записник од саслушањето на окривениот Емин Јашаер, службеник од Скопје, работено во УДБ за Македонија, 2-IX. 1948 године, Скопје (Arşiv). Arkivi Shtetërorë i Republikës së Maqedonisë, Politika e Mbretërisë Jugosllave Ndaj Shqiptarëve dhe Shqipërisë 1929 – 1941, Përg. Qerim Lita, Shkup, 2012. Lita Qerim, Territoret Lindore Shqiptare 1912-1960 (PunimeStudimore), Vatra, Shkup 2016 (Basılmış arşiv belgeleri). Shkupi ndërmjet dy luftërave botërore (dokumente), përg. SkenderAsani, Vëll, I, Logos-A, Shkup 2015 (Basılmış arşiv belgeleri). Tokat e liruara 1941-1944 (përmbledhjedokumentesh), përg. Qerim Lita, Vëll III, Logos-A, Shkup, 2016 (Basılmış arşiv belgeleri). Emini Besnik, E kaluaratani, Shoqata e Historianëve Shqiptarë në Maqedoni, Shkup, 2016. Mycarty Jastin, Vdekje dhe dëbim - spastrimi etnik i myslimanëve osmanë 1821-1922, ALSAR, Tiranë, 2015. Salihu Arbër, Reforma Agrare në SKS (ndikimi i saj në pjesët e ndryshme të vendit), (?). Obradovoiq Milovan, Reforma agrare dhe kolonizimi në Kosovë (1918-1941), Instituti i Historisë, Prishtinë, 2005.