Migrations in the Historical Process and the Issue of an Armenian Homeland in the Caucasus by Changing Place Names

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 272 - 305, 17.04.2018

Çiğdem Türkmen

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.415884

Öz

The Ottoman Empire was
incurring the firts mass migration in the 19th century were the Caucasian
migrations. After 1820s, migration started in small groups, and
hundreds of thousands of Caucasian Muslims migrated to the lands of the
caliphate between 1858 and 1864. The Armenian
reform added to agenda along with the 93 War, the rivalry between Russia and
Britain to the international dimension of the Armenian issue, has directly
affected the relations of the Armenian and Ottoman elements within the
territories of the Ottoman State. The ideal of constructing an Armenian
homeland of separatist committees such as Dashnak and Hinchak also supported
the Russians, facilitated their integration into the Caucasus region, and
bolstered their courage for any deportation, assimilation and even genocide. In this study, the formation of today's Armenia
region and the ninety-two-years stages of the survival of the Muslim Turks,
especially from the living ethnic elements, it
is explained how the place names are changed in order to remove the remains
from the center of ethnic cleansing and to give the image of "here is an
Armenian homeland from past to today".

Anahtar Kelimeler

Immigration, Caucasia, Armenia, Toponomy, Genocide, Emigration, Deportation, Caucasian Turks, Caucasian Muslims

Tarihî Süreçte Göçler Ve Yer Adları Değişiklikleriyle Kafkasya’da Bir Ermeni Yurdu Tesis Edilmesi Meselesi

Öz

XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin maruz kaldığı ilk
kitlesel göç dalgası Kafkas göçleri olmuştur. 1820’li yıllardan sonra küçük
gruplar halinde başlayan göçler artarak 1858- 1864 yılları arasında yüz
binlerce Kafkasyalı Müslüman, halifenin topraklarına göç etmiştir. 93
Harbi ile birlikte Ermeni reformunun gündeme gelmesi, Rusya ve İngiltere
arasındaki rekabetin Ermeni meselesini milletlerarası boyuta taşıması, Osmanlı Devleti
toprakları dahilindeki Ermeni ve Osmanlı unsurlarının ilişkilerine doğrudan
etki eden bir durum olmuştur. Taşnak ve Hınçak gibi ayrılıkçı komitelerin bir Ermenistan
yurdu inşası ideaları ayrıca Ruslardan aldıkları destek, onların Kafkas
bölgesine entegrasyonunu kolaylaştırmış, yapacakları herhangi bir deportasyon,
asimilasyon ve dahi soykırıma dair kendilerine cesaret aşılamıştır. Bu
çalışmada, bu suretle başlayan bugünkü Ermenistan bölgesinin oluşumu ve burada
yaşam süren etnik unsurlardan bilhassa Müslüman Türklerin ihraç edilişinin
doksan iki yıl süren aşamalarından bahsedilerek, etnik temizlik neticesinde
kalıntıların ortadan kaldırılması ve “dünden bugüne burası Ermeni yurdudur”
imajını vermek adına yer adlarının ne şekilde değiştirildiği anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Kafkasya, Ermenistan, Yeradları, Soykırım, Tehcir, Deportasyon, Kafkas Türkleri, Kafkasyalı Müslümanlar

Kaynakça

• BOA, BEO_004553_341401_001_001. BOA,BEO_004553_341401_004_001. BOA, HR_SYS_02878_00024_001_001. BOA, HR_SYS_02878_00024_002_001. BOA, HR_SYS_02878_00024_003_001. BOA, HR_SYS_02878_00024_004_001. BOA, HR_SYS_02878_00077_008_001 BOA, HR_SYS_02878_00077_007_001 BOA, HR_SYS_02878_00077_009_001
• Akbıyık, Yaşar, “Milli Mücadelede Doğu Cephesi”, Türkler, c. 16, Ankara: Yeni Küre Yayınları, 2002. Akyüz, Jülide, “Göç Yollarında; Kafkaslardan Anadolu’ya Göç Hareketleri”, Bilig, 46 (2008). Armaoğlu, Fahir, Siyasi Tarih (1789-1960), Ankara; Sevinç Matbaası, 1964. Arşiv Belgelerine göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi (1920-1922), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, c.4, b. 21, Ankara: 1998. Aslan Yavuz, “Bugünkü Ermenistan Arazisinden Türklerin Çıkarılması Meselesi”, Türk Kültürü, XXXII/372 (1994). Aslan, Yavuz, “Bugünkü Ermenistan Arazisinden Türklerin Çıkarılması Meselesi”, Türkiyat Araştırmaları, S.1, Erzurum, 1994. Aslan, Yavuz, “Rus İstilasından Sovyet Ermenistan’ına Erivan (Revan) Vilayetinin Demografik Yapısı (1827-1922)”, Yeni Türkiye, 37 (2001). Beşirov, İntikam, “Soykırım Gerçeği”, İleri, 20 (2004). Çam, Yusuf, Kafkasya'dan Türkiye'ye Göçler ve Kocaeli Yöresine İskanlar, İzmit; 2004. Çiçek, Kemal, Ermenilerin Zorunlu Göçü (1915-1917), Ankara; TTK Basımevi, 2005. Çöhçe, Salim, “Büyük Ermenistan’ı Kurma Projesi”, Ermeni Araştırmaları, Ankara; 1(Mart-Nisan-Mayıs/2001). Deveci, Bozkuş, Yıldız, “Ermenistan’ın Demografik Yapısı ve Ermenistan’da Azınlıklar”, Ermeni Araştırmaları, 23-24 (2006) Ankara. (http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=483)(10.05.2017). Gasımov, Musa, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Rusya’nın Azerbaycan’da Türkçülük Ve İslamcılıkla Mücadelesi”, Türkler, c.18, Ankara; Yeni Küre Yayınları, 2002. Halaçoğlu, Yusuf, Ermenilerin Suriye’ye Nakli: Sürgün Mü, Soykırım Mı? Belgeler, Ankara; Ankara Ticaret Odası Yayınları, 2005. İpek Nedim, “Kafkaslardaki Nüfus Hareketleri”, Türkiyat Mecmuası, c.20, İstanbul; 1997. Karabekir Kazım, Soykırım Yalanı Ermeni Mezalimi Soykırım İddialarına Belgelerle Cevaplar, İstanbul: Emre Yayınları, 2005. Kızılkaya, Oktay, “Revan (Erivan) Ve Iğdır Yöresinde Demografik Yapının Ermeniler Lehine Dönüştürülme Süreci (1828–1920)”, Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (2007/1). Külekçi, Cahit, “Arşiv Vesikalarına Göre Osmanlı Devleti’nde Ermeni Cemiyetleri (1875-1925 Yılları Arası)”, İstem, 15 (2010). McCarthy, Justin, “İlk Kan”, Çev. A. Serdar Öztürk, Tolga Kayadelen, Murat Altunbaş, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2005/2). Mustafayev, Beşir, “Anton Salamanov’un Özel Arşivine Göre Ermenilerin Kuzey Azerbaycan’da Yaptıkları Katliamlar (1918–1919)”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30 (2011). Mustafayev, Beşir, “Arşiv Belgelerine Göre Kırmızı Kasaba Olayları (1918–1920)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 7, 29 (2014). (http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt7/sayi29pdf/mustafayev_besir.pdf) (12.05.2017). Mustafayev, Beşir, “Arşiv Kaynaklarına Göre Zengezur Olayları (1905-1929)”, Journal Of Qafqaz University History, Law And Political Science, N.33, 2012. Nalbandian, Louise, The Armenian Revolutionary Movement: The Development Of Armenian Political Parties Through The Nineteenth Century, Los Angeles; University Of California Press, 1963. Ogan, Sinan, “Ermenistan’ın Tehcir Politikası ve Neticesi: Azerbaycan’da Göçmen (Kaçkın) Sorunu”, Ermeni Araştırmaları Enstitüsü (ERAREN), 9 (2003/Bahar). (http://www.eraren.org/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=69) Sarı, Mustafa - Şahin, Enis, “Massacres of Muslims in Nakhchivan and Karabakh by Armenian Chieftain Antranik (From June to October 1918),”, The Realities of Genocide, ed. İsa Habibbeyli-Musa Gasimli, Baku, 2017, s. 135-161. SvajianStephen G., A Trip Through Historic Armenia, New York; Green Hill Publishing, 1983. Şahin, Enis, Diplomasi ve Sınır; Gümrü Görüşmeleri ve Protokolleri – 1918, İstanbul, 2005. Şahin, Enis, Türkiye ve Mavera-yı Kafkasya İlişkileri İçerisinde Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları, Ankara, 2002. Şıhaliyev, Emin Arif, “Ermenilerin Kimliği Ve Büyük Ermenistan Efsanesi (Rus Ve Ermeni Kaynaklarına Göre)”, OTAM, 17 (2005). Türkmen, Zekeriya, Vilayat-ı Şarkiye (Doğu Anadolu Vilayetleri) Islahat Müfettişliği 1913-1914, Avrupalı Devletler Denetiminde Ermeni Meselesine Çözüm Arayışları, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006. Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul; Belge Yayınları, 1987. Yıldırım, Seyfi, “Ermeni Patriği Zaven Efendi’nin Siyasi Faaliyetleri, 1918-1922”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9 (Bahar 2009).