The Role of Press Within Creation of the Rule During the II. Constitutional Period

Yıl 2018, Cilt: 3 , 105 - 128, 16.10.2018

Ayşe Güher Gülaçar

Öz

This study tackles with the
use of press as a tool and a source of legitimacy within the period that the
governing mechanism institutionalised in during II.Constitutionalism. As commonly known, legitimacy, the
state of being considered as valid, in other words, has always sustained its
existence during history. While it was provided through the kut belief
in the pre-Islamic period, it was zillullahi fi’l arz (Allah’s shadow on
Earth) that helped it being maintained in Seljuk and Ottoman eras. The ruling
mechanism always tends to create an ideal order, followed by maintaining its
sovereignty over it through defending its necessity with use of various tools.
That is because the construction of a society is directly related to formation
of a mutual perception. In the period this study handles, use of concepts such
as liberty, constitutionalism, progressare among those benefited on the
way to transform the society. The mass transformation is manifested in the
tools utilised by the ruling mechanism. The method developed by the rule
sustains its significance in maintaining the rule’s sustainability. Ittikat
ve Terakki (Union and Progress) Party’suse of press through its own press
agencies so as to receive public’s support in supplying its legitimacy is
selected as the main theme in this report. Formation of new political parties
in this period brought about the provision of public’s support and execution of
varied activities. Concordantly, it is seen that Ittikat ve Terakki (Union
and Progress) Party stresses on preservation of the order through announcement
of new regulations and gained rights through press so as to inform the society
on constitutional government. Respectively, this study investigates the use of
press through the newspapers published as a tool of the rule during II.
Constitutionalism. Use of concepts in transformation of the common mind to
sustain the order is examined through the newspapers of the period. Thus, it is
inferred that the press is used not only as a mean of transfer but also in
controlling and sustaining the legitimation of actions taken. Within this
frame, this study discusses the reflection of legitimacy, the reason target
concepts such as liberty are promoted, in press and its contribution to
the mindset formed in the period.

Anahtar Kelimeler

II. Constitutional Period, press, rule

II. Meşrutiyet Dönemi İktidar Oluşumu Sürecinde Basının Rolü

Öz

Bu çalışmada, II. Meşrutiyet dönemi iktidar
mekanizmasının kurumsallaşma sürecinde basının araçsallaştırılmasını ve bir
meşruiyet kaynağı olarak kullanımını ele alınmıştır.
Bilindiği gibi meşruiyet, yani geçer, kabul edilebilir olma tarihsel süreç
içerisinde hep var olagelmiştir. İslam öncesi dönemde meşruiyet, Tanrı’dan kut
alma ile sağlanmaya çalışılırken İslami dönemde “zillullahi fi’l arz” yani
Allah’ın yeryüzündeki gölgesi sıfatıyla sürdürülmüş ve zaman içerisinde farklı
islami öğeler eklenmiştir. Her iktidar ideal olan bir düzeni öncelikle
yaratarak, daha sonra ise bunun gerekliliği noktasında çeşitli araçlar ile
kendi egemenliğini kurma yoluna gidecektir. Çünkü toplumun yeniden inşası,
ortak bir algı oluşumunu gerekli kılar. II. Meşrutiyet döneminde Hürriyet,
Meşrutiyet, Terakki gibi kavramların ortak bir hedef olarak benimsenmesi
toplumun dönüştürülebilmesi noktasında önem taşıyacaktır. Kitle hareketinin
gerçekleştirilebilmesi, iktidar mekanizmasının kullanmış olduğu aygıtlarda
tezahür eder. İktidarın geliştirmiş olduğu yöntem onun devamlılığını sağlama
noktasında da önemini koruyacaktır. II. Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki
partisinin, meşruiyetini gerçekleştirme noktasında halkın desteğini sağlamak
adına basını kendi yayın organları ile araçsallaştırması bizim bildirimizin de
ana temasını oluşturmaktadır. Bu dönemde yeni siyasal partilerin oluşması, halkın
desteğinin sağlanması için çeşitli faaliyetlerin gerçekleşmesine sebebiyet
vermiştir. Bu noktada İttihat ve Terakki partisinin meşruti yönetim hakkında
halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine önem verdiği, basın aracılığı
ile yeni düzen ve getirilen hakların duyurulması, iktidarın ve düzenin
korunması için basına hususi önem verildiği bilinmektedir. Biz de çalışmamızda
II. Meşrutiyet dönemi gazeteleri üzerinden basının, iktidarın bir aracı olarak
kullanımını inceleyeceğiz. Kavramların, zihni dönüşümün sağlanmasında kullanımı
ve bunun kurulu düzenin sürdürülebilmesindeki örnekleri, dönemin gazeteleri
incelenerek değerlendirilecektir. Basının sadece bir aktarım aracı olmadığı,
gerçekleştirilen eylemlerin meşruluğunun sağlanmasında ve kontrolünde hususi
önem taşıdığı sonucu çıkarılmaktadır. Bizim çalışmamız dönem içerisinde
kullanılan hedef kavramların kullanım amaçlarından biri olan meşruiyet üzerine
eğilerek basındaki yansımalarını ele alacak ve dönem içerisinde oluşan
zihniyete nasıl etki ettiği ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet, Basın, iktidar

Kaynakça

• Akşin, Sina, İttihat ve Terakki ve Jöntürkler, İstanbul, 2014. Alemdar, Korkmaz, İletişim ve Tarih, Ankara, 1996. Althusser, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul, 1994. Amca, Hasan, Doğmayan Hürriyet, İstanbul, 2013, s.215. Arslan, Ali, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Rum Basını, İstanbul, 2005. Aybakan, Bilal, İbrahim Kafi Dönmez, “Meşru”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2004, C.29. Aydın, Hakan, “Cemiyet-i Matbuat-ı Osmaniye: Kuruluşu ve Basında Tartışmalar”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, 2010. Ayhan, Ahmet, “Gazete Yarındır Yarın Gazetenin Olacak”, Gazete Nedir Ne Değildir? Ve Basın Özgürlüğü, İstanbul, 1987. Baykal, Hülya, Türk Basın Tarihi 1831-1923 Tanzimat Meşrutiyet Milli Mücadele Dönemleri, İstanbul, 1990, s.187. Birinci, Ali, Hürriyet ve İtilaf Fırkası İkinci Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakkiye Karşı Çıkanlar, İstanbul,2012. Birinci, Ali, Tarih Uğrunda Matbuat Aleminde Birkaç Adım, İstanbul, 2001. Bloch, March, Feodal Toplum, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara, 1995. Brummett, Palmira, Image And Imperialism in The Ottoman Revolutionary Press 1908-1911, New York, 2000. Çakır, Hamza, Osmanlı’da Basın İktidar İlişkileri, Ankara, 2002. Erdoğan Çeltik, Seher, Ali Emiri’nin Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası, Ankara, 2015. Doster, Barış, “Jön Türklerin Birikimi ve Cumhuriyet”, Orhan Koloğlu Armağanı, Yay. Haz., Orhan Çolak, İstanbul, 2009. Durmuş, İsmail, “İktidar”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2000, C.22. Ertuğ, Hasan Refik, Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, İstanbul, 1959. Hanioğlu, Şükrü, Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, İstanbul, 1985. Hoffer, Eric, Kesin İnançlılar, İstanbul,2011. İnuğur, Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul, 1982. İskit, Server, Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara, 1943. Kabacalı, Alpay, Türk Basınında Demokrasi, Ankara, 1994. Karabekir, Kazım, İttihat ve Terakki Cemiyeti, İstanbul, 2014. Kaya, Mehmet, Siklon, Sinem, “Bazı Osmanlı Gazetelerinde Siyasal Reklam ve Propaganda (1908-1918)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Ankara, 2012, Yıl 8, S.16. Kocabaşoğlu, Uygur, “Hürriyet”’i Beklerken İkinci Meşrutiyet Basını, İstanbul, 2010. Koloğlu, Orhan, “Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul, 1985, C.1. Koloğlu, Orhan, 1908 Basın Patlaması, İstanbul, 2005. Koloğlu, Orhan, Osmanlı Dönemi Basınının İçeriği, İstanbul,2010, C.I. Koloğlu, Orhan, Osmanlı Döneminde Basın Teknikleri ve Araçları, İstanbul, 2010, C.II. Koloğlu, Orhan, Osmanlı’da Kamuoyu, İstanbul, 2010. Koloğlu, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul, 2006. Korkmaz, Fahrettin, Tarihsel Süreçte Türkiye’de Basın Özgürlüğü, Ankara, 2005. Okay, Vahap, Babıali Konuşuyor, İstanbul, 1989. Özbay, Cahit, Dünyada ve Osmanlı’da Basının Tarihsel Gelişimi, İstanbul, 2014. Özkorkut, Nevin Ünal, "Basın Özgürlüğü Ve Osmanlı Devletindeki Görünümü", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara, 2002, c.51, s.3. Şapolyo, Enver Behnan, Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönü İle Basın, Ankara, 1971. Şirin, İbrahim, “İktidar Teknolojileri ve Entelektüeller”, Düşünen Siyaset, Ankara, 2005. Tamer, Aytül, “İttihat ve Terakki Kendini Anlatıyor: Cemiyetin Propaganda Broşürleri”, İkinci Meşrutiyet Devrinde Basın ve Siyaset, edit. Hakan Aydın, Konya, 2010. Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Türk Basın Tarihi, İstanbul, 1973. Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul, 2003. Türkmen, Zekeriya, Osmanlı Meşrutiyetinde Ordu-Siyaset Çatışması, İstanbul, 1999. Tütengil, Cavit Orhan, Yeni Osmanlılardan Bu Yana İngiltere’de Türk Gazeteciliği 1867-1967, İstanbul, 1969. Yust,K., Kemalist Anadolu Basını, yay. Haz. Orhan Koloğlu, Ankara, 1995. Tanin, Nr.3, 6 Recep 1326 (4 Ağustos 1908). Tanin, Nr,14, 17 Recep 1326 (1 Ağustos 1908).