About Saltuq Bey Who Was One of the Seljuqid Commanders Which Took Part in the Conquest of Anatolia

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 189 - 201, 14.11.2018

Hüseyin Kayhan

Öz

The lack of information about Saltuq Bey, who was one of the Turkish
commanders who took part in the conquest of Anatolia, caused his identity to
remain hidden. In this study, it was tried to solve this problem within the
framework of his struggles and his establishment of a state in Erzurum and its
environs in the easternmost part of Anatolia with the groups affiliated with
him as a Turkmen beg. Historical sources giving information about these events
were used to solve this problem. Along with the difficulty of revealing new
information, the information at hand was examined from various angles, and it
was attempted to show the identity and struggles of Saltuq Bey and how the
Saltuqid Principality was founded.

Anahtar Kelimeler

Saltuq Bey, Anatolia, Byzantium, Crusaders, Georgians

Anadolu’nun Fethinde Görev Alan Selçuklu Komutanlarından Saltuk Bey Hakkında

Öz

Anadolu’nun fethinde görev alan Türk
komutanlarından Saltuk Bey hakkındaki bilgilerin azlığı onun kimliğinin saklı
kalmasına sebep olmuştur. Onun bir Türkmen beyi olarak kendisine bağlı gruplarla
birlikte Anadolu’nun en doğusunda Erzurum ve çevresinde bir devlet kurması ve
mücadeleleri burada ele alınarak, özellikle devletlerarası ilişkiler
çerçevesinde çözümlenmeğe çalışıldı. Yeni bir bilgi ortaya koymak neredeyse
imkânsız olan bu dönemde, eldeki bilgiler incelenerek olaya değişik açılardan
bakmaya çalışıldı ve Saltuk Bey’in kimliği ve mücadeleleri ortaya konuldu.

Anahtar Kelimeler

Saltuk Bey, Anadolu, Bizans, Haçlılar, Gürcüler

Kaynakça

• Abû'l-Farac, Abû'l-Farac Tarihi, Çev., Ö. R. Doğrul, 2 cild, Ankara, 1987. Anna Komnena, Alexiad, Çev. B. Umar, Malazgirt’in Sonrası, İstanbul, 1996. Anonim Süryani Vekayinâmesi, Kısmen İngilizce tercümesinden Çev. V. İlmen, I. ve II. Haçlı Seferleri Vekayinamesi, İstanbul, 2005. Aristakes Lastivertc'i's, History, Eng. tr. Robert Bedrosian, New York, 1985. Azîmî, Azîmî Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler), Nşr. ve Çev. A. Sevim, Ankara, 1988. Banguoğlu, T., Türkçenin Grameri, Ankara, 1990. Cahen, C., Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev. Yıldız Moran, İstanbul, 1984. Cahen, C., “Türklerin Anadolu’ya ilk girişi (XI. yüzyılın ikinci yarısı)”, Çev. Y. Yücel, B. Yediyıldız, Belleten, LI/201 (Aralık 1987)’den ayrı basım, Ankara, 1988. Demirkent, I., “1101 yılı haçlı seferleri”, Prof. Dr. Fikret Işıltan’a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul, 1995. Ebû’l-Fidâ, Târîhi Ebû’l-Fidâ, Tah. M. Dayyûb, 2 cild, Beyrut, 1997. Gaffârî-yi Kazvînî, Târîh-i Cihân Ârâ, Nşr. Seyyid Kâzım Mûsevî, Tahran, 1342. Georgius Cedrenus, Historiarum Compendium, İmmanuela Bekkero, CSHB, vol. 35, Bonnae, 1839. Grousset, R., Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, Çev. S. Dolanoğlu, İstanbul, 2005. Gürbüz, O., Saltuklular (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2002. Honigmann, E., Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Çev. F. Işıltan, İstanbul, 1970. İbn Vâsil, Muferricu'l-Kurûb fi Ahbâri Benû Eyyûb, Nşr., C. eş-Şeyyal, 5 cild, Kahire, 1953-60. İbnu’l-Adîm, Zubdetu'l-Haleb min Târîhi Haleb, Nşr. S. Dahhan, 3 cild, Dimaşk, 1954. İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fî’t-Târîh, Çev. A. Özaydın, 12 cild, İstanbul, 1987. İbnu’l-Ezrak, Târîhu’l-Fârikî (Mervânîler Kısmı), Tah. B. A. Avad, Kahire, 1959. İbnu’l-Kalânisî, Zeyli Târîhu Dimaşk, Nşr. H. F. Amedroz, Beyrut, 1908. İmâdeddîn İsfahânî, Zubdetu’n-Nusra ve Nuhbetu’l-Usra, Çev. K. Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, İstanbul, 1943. İoannes Zonaras, Tarihlerin Özeti (Kitap XVII-XVIII), Çev. B. Umar, İstanbul, 2008. John Skylitzes, A Synopsis of Byzantine History, 811-1057, Eng. tr. J. Wortley, NY, 2010. Kafesoğlu, İ., Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul, 1953. Kartlis Chovreba, Çev. H. D. Andreasyan, Gürcistan Tarihi (Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar), Ankara, 2003. Kaşgarlı Mahmud, Divâni Lugati't-Türk, Çev. B. Atalay, 4 cild, Ankara, 1986. Kayhan, H., “Mengücük Gâzi’nin kimliği ve Mengücüklü Devletinin kuruluşu hakkında”, Tarihin Peşinde – Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı:7, Nisan, 2012, 106-116. Kırzıoğlu, M. F., Kars Tarihi I, İstanbul, 1953. Kirakos Ganjakets, Kirakos Ganjakets'i's History of the Armenians, Eng. tr. R. Bedrosian, New-York, 1986. Köymen, M. A., Anadolu’nun Fethi, (Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi’nden (1961) Ayrı Basım). Leiser, G., “Saltuk Oghullari”, Eİ, Leiden, 1995, VIII, 1001. Mikhael Attaleiates, Tarih, Çev. B. Umar, İstanbul, 2008. Mikhail Psellos, Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, Çev. I. Demirkent, Ankara, 1992. Muhammed el-İmrânî, Kitâbu'l-İnbâ fi Târîhi'l-Hulefâ, Nşr. Kâsım es-Samaraî, Leiden, 1973. Niğdeli Kadı Ahmed, el-Veledu’ş-Şefîk ve’l-Hâfidu’l-Halîk, Fatih Ktp. No:4519. Nikephoros Bryennios, Tarihin Özü, Çev. B. Umar, İstanbul, 2008. Osman, Tevârîh-i cedîd-i Mir’ât-ı Cihân, Nşr. N. Atsız, İstanbul, 1961 Özaydın, A., “Saltuklular”, TDVİA, XXXVI, 54-56. Reşîdeddîn Fazlullah, Câmiu't-Tevârih, Selçuklularla İlgili Kısmını Nşr. A. Ateş, II. Cild, Ankara, 1960. Sevim, A., Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Ankara, 1989. Sıbt İbnu’l-Cevzî, Mirʻatu’z-Zemân fî Târîhi’l-Âyân, Kısmen Çev. A. Sevim, Mir’atu’z-Zemân fî Târîhi’l-Âyân’da Selçuklular, Ankara, 2011. Sıbt İbnu’l-Cevzî, Mirʻatu’z-Zemân fî Târîhi’l-Âyân (449-499), Tahkik M. E. Hinn, K. M. el-Hakkat, XIX, Beyrut, 2013. Smbat Sparapet, Chronicle, Translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian, Long Branch, New Jersey, 2005. Sümer, F., “Saltuklular”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi III, Ankara, 1971, 391-433. Süryani Mihail, Vekayinâme, İkinci Kısım (1042-1195), Çev. H. D. Andreasyan, 1944 (TTK Kütüphanesi’nde bulunan basılmamış tercüme). Şeref Han, Şeref-Nâme, Kahire, 1930, Tufantoz, A., Ortaçağ’da Diyarbekir (Mervanoğulları / 990-1085), Ankara, 2005. Turan, O., Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul, 1980. Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul, 1984. Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Çev. H. D. Andreasyan, Ankara, 1987. Vardan Vartabet, “Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)”, Çev. H. D. Andreasyan, TSD, I,1937. Yınanç, M. H., Türkiye Tarihi: Selçuklular Devri I. Anadolu’nun Fethi, İstanbul, 1944. Zahîreddîn Nişâbûrî, Târih-i Âl-i Selçuk, Nşr. İ. Afşar, Tahran, 1332.