KKTC Millî Arşiv Belgeleri Işığında Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumunun (KATAK) Kıbrıs Türk Toplumu Yararına Yürüttüğü Faaliyetler (1943-1946)

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 26 - 50, 23.03.2019

Emrah Balıkçıoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.513895

Öz

Bu çalışmada Kıbrıs Adası Türk
Azınlığı Kurumu’nun (KATAK) 1943-1946 yılları arasında, Kıbrıs Türk Toplumu
için eğitim, ekonomi ve kültür alanlarında yürüttüğü faaliyetler ele alınmıştır.
Çalışmanın amacı, KATAK’ın Kıbrıslı Türklerin aydın, çağdaş, kalkınmış ve millî
bilince sahip bir toplum hâline getirilmesi sürecindeki rolünü göstermektir.

İngiliz idaresi hoşgörüsü sonucu her
alanda Türklerden daha gelişmiş hâle gelen Rumlar; enosis (Yunanistan’a ilhak)
taleplerini daha yüksek sesle dile getirme olanağı bulmuşlardır.  Kıbrıslı Türkler ise Yunanistan’a bağlanmayı,
kendi gelecekleri ve güvenlikleri açısından tehdit olarak görmüşlerdir. Bir
yandan da toplumsal haklarını geri alma kaygısına düşmüşlerdir. Bu sebeple gerek
Rumların enosis taleplerine karşı
mücadele etmek, gerekse hakları için İngilizler nezdinde çeşitli girişimlerde
bulunmak amacıyla kendi örgütlerini kurmuşlardır. 1943 yılında ortaya çıkan
KATAK da bu örgütlenme sürecinin bir parçası olmuştur. KATAK; Kıbrıs Türk
Toplumunun ekonomik ve kültürel gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Türkler, Eğitim, Zanaatkâr, Cumhuriyet

Activities Carried Out by the Association of Turkish Minority of Cyprus (ATMCI) for the Benefit of the Turkish Cypriot Community in the Light of Documents of the National Archive of the TRNC (1943-1946)

Öz

In this study, the
educational, economic and cultural activities performed by the Association of
Turkish Minority of Cyprus Island (ATMCI) for the Turkish Cypriot community in
the years of 1943-1946 were handled. Its aim is to demonstrate the role played
by the ATMCI in the process of rendering Turkish Cypriots an intellectual,
developed and conscious society.

Greek Cypriots, who
had become more prosperous than Turks thanks to the British tolerance, found
the opportunity to raise their enosis (union
with Greece) demands. However, Turkish Cypriots regarded union with Greece as a threat to their future and fate.
In addition to this, they wished for gaining their social rights.  Thus, they started to establish their own
organizations. One purpose of these organizations was to stand up to the Greek
Cypriots’ enosis desire, while
another one was to make endeavors in the presence of the British rule for the
Turkish Cypriots’ communal rights. The ATMCI, which was emerged in 1943, was a
part of this organization process. The Association made significant
contributions to the economic and cultural development of the Turkish Cypriot
community.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Turks, education, craftsmen, republic

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri “Atlantic Charter”, https://www.unmultimedia.org/searchers/yearbook/ page.jsp?volume=1946-47&page=37&srq=atlantic&srstart=0&srvolumeFacet =1946-47&sroutline=false&searchType=advanced, (24.11.2018). KKTC Millî Arşiv Belgeleri (K.T.Y.) HL Deb, 31 March 1943, vol 126, c1036, https://api.parliament.uk/historic-hansard/lords/1943/mar/31/cyprus, 29.11.2018.
• Kitaplar Alasya, Halil Fikret, Kıbrıs Tarihi ve Kıbrıs'da Türk Eserleri, Ankara 1977. An, Ahmet, Dinsel Toplumdan Ulusal Topluma Geçiş Süreci ve Kıbrıs Türk Liderliğinin Oluşması (1900-1942), Lefkoşa 1997. Beratlı, Nazım, Kıbrıslı Türklerin Tarihi, İngiliz Dönemi, Lefkoşa 1999. Crawshaw, Nancy, The Cyprus Revolt, An account of the struggle for union with Greece, London 1978. Denktaş, Rauf Raif, Elli Yılın Hikâyesi, İstanbul 2008. Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz Yönetiminde K ıbrıs II (1878-1952), Enosis Çemberinde Türkler, Bugünlere Gelmek Kolay Olmadı (1), Lefkoşa 2000. Gürkan, Haşmet M., Bir Zamanlar Kıbrıs'ta (Tarih yazıları) (1860-1945), Lefkoşa 1986. Hill, George, A History of Cyprus, The Ottoman Province. The British Colony, 1571-1948, Cambridge 2010. İsmail, Sabahattin ve Ergin Birinci, Kıbrıs Türkünün Varoluş Savaşımında İki Ulusal Kongre, Meclis-i Milli (1918), Milli Kongre (1931), Lefkoşa 1987. İsmail, Sabahattin ve Ergin Birinci, Atatürk Döneminde Türkiye-Kıbrıs İlişkileri (1919-1938), Lefkoşa 2000. Keser, Ulvi, Çanakkale Esirleri, Ermeni Doğu Lejyonu, Milli Mücadele, Dr. Behiç Bey, EOKA, Türk Mukavemet Teşkilatı, KTKF, Megali İdea, Ermeniler, 20 Temmuz 1974 ve Annan Planında, Dünden Bugüne Kıbrıs (1913-2013), Ankara 2013. Kızılyürek, Niyazi, Milliyetçilik Kıskacında Kıbrıs, İstanbul 2002. Kürşad, Fikret, Mustafa Haşim Altan, Sabahattin Egeli, Belgelerle Kıbrıs'ta Yunan Emperyalizmi, İstanbul 1978. Manizade, Derviş, Kıbrıs, Dün, Bugün, Yarın, İstanbul 1975. Uçarol, Rifat, 1878 Cyprus Dispute&The Ottoman-British Agreement, Lefkoşa 2000. Ünlü, Cemalettin, Kıbrıs'ta Basın Olayı, Ankara 1981.
• Makaleler Akgün, Sibel, “1942-1943 Arası Dönemde Kıbrıs Türk Kimliğinin İlk Kurumsallaşma Hareketleri”, Turkish Studies, 7/3, (2012), s.127-143. Öztoprak, İzzet, “Kıbrıs'ta 1931 İsyanı ve Yankıları (3 sayfa belge ile birlikte)”, Belleten, LXII/233, (1998), s.207-236. Sonyel, Salâhi R., “İngiliz Yönetiminde Kıbrıs Türklerinin Varlık Savaşımı”, Belleten, LIX/224 (1995), s.133-188.