Kapatılış Sürecinde Enderun-ı Hümayun ve Enderun Mektebi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 318 - 353, 23.03.2019

Enes Simit

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.513896

Öz

Osmanlı
eğitim sistemi içerisinde Enderun Mektebi, erken dönemli eğitim
müesseselerinden biridir. Kendisinden önce İslam devletlerinde görülen saray
okulu geleneğinin, en kamil örneğini teşkil etmektedir. Yaklaşık 500 yıllık
mazisi ile Enderun mektebinin en önemli misyonu, üst düzey yönetici yetiştirmek
olmuştur. Bunun yanında bir sanat okulu olarak da görev yapmıştır. Enderun
mektebi üzerine yapılan çalışmalarda, mektebin insan kaynağı, teşkilatı, eğitim
modeli, ders içerikleri gibi pek çok husus ortaya konmuştur. Fakat bu
çalışmalarda, mektebin kapatılışı sadece bir tarih vererek bildirilmiştir. Öte
yandan, bu mektebin devlete uzun yıllar hizmet etmesi ve yönetim merkezinde konumlandırılmış
olması göz önüne alındığında; hangi aşamalardan geçtiği, ve nasıl kapatıldığı,
Osmanlı yenileşmesine örnek olacak bir değişimdir. Bu çalışmada Enderun
Mektebinin devletin içerisinde oluşumu ve konumu ile; XVIII. yüzyıldan sonra
hangi evreleri geçirerek kapatıldığı hususu incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Enderun, Enderun Mektebi, Osmanlı Eğitimi, Yenileşme

The Closing Process of the Enderun-ı Hümayun And Enderun Schools

Öz

Enderun
School in Ottoman educational system, is one of the early educational institutions. It presents the absolute example of the
palace school tradition, seen in earlier Islamic states. With itƒs over 500
years of history, the primary mission of Enderun School was training high
ranking officers/executives. Besides this it served as an art school too. In
the studies that made over Enderun School, revealed numerous aspects as human
resources of the school, organisation, model of education, context of lectures
etc. Yet in this studies, closure of the school stated just as a date. On the
other hand, considering the service of the school to empire for a long period
and its position in the central government; the phases it passed through and
how it was closed would be a good example for Ottoman modernisation process. In
this study; formation of the Enderun School within the empire and its position;
the phases it passed through after XVIIIth century and it’s closure will be
examined. 

Anahtar Kelimeler

Enderun, Enderun School, Ottoman Education, Modernisation

Kaynakça

• Akkutay, Ülker, Enderun Mektebi, Ankara 1984. Aktepe, Münir, "Çorlulu Ali Paşa", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8 (1993), s. 370-371 Akyıldız, Ali, "Meclis-i Mebusan", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28 (2003), s. 245-247. Akyıldız, Ali, "Mekteb-i Maarif-i Adliyye", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt EK-2 (2016), s. 238-240. Anonim Osmanlı Tarihi, Yay.: Abdulkadir Özcan, Ankara 2000. Baysal, Tahir, "Türkiye'de Kamu Yöneticilerinin Yetiştirilmesi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri", Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7/1, (2016), s. 186-213. Bülbül, Zekeriya, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, Ankara 2013. Demirel, Fatih, "Osmanlı Eğitim Sisteminin Modernleşmesi Sürecinde Hiyerarşi", Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25/2 (2012), s. 507-530. DOĞAN, Recai, "Osmanlı Eğitim Kurumları Ve Eğitimde İlk Yenileşme Hareketlerinin Batılılaşma Açısından Tahlili", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37/1 (1952), s. 407-442. Düstur, Tertib II, Cilt 1, TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Sistemi. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt V, Ankara 2011. Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, Cilt I-II, Eser Matbaası, İstanbul 1977. TURAL, Erkan, II. Meşrutiyet Döneminde Devletin Restorasyonu Bağlamında 1909 Teşkilat Ve Tensikat Kanunu, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2006. Ertük, Selahattin, Eğitimde Program Geliştirme, Ankara 1993. Eyice, Semavi, "Ahmed III Kütüphanesi", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2 (1989), s. 40-41. Gökbilgin, M. Tayyip, Osmanlı Müesseseleri Teşkilatı ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış, İstanbul 1977. Gökçe, Ali Fuat, "Osmanlı Klasik Döneminde İdari Reform Hareketleri: Koçi Bey Risalesi", Yasama Dergisi, 14 (2010), s. 59-78. GÖNCÜ, T. Cengiz, Dolmabahçe Sarayı’nın İnşa Süreci, Mekân Ve Teşkilat, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2015. İlyas Ağa, Letaif-i Enderun, Çev.: Cahit Kayra, İstanbul 1987. İnalcık, Halil, "Atatürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi", Belleten, 52/204, (1988), s. 985-992. Kazıcı, Ziya ve Ayhan, Halis, "Talim ve Terbiye", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39 (2010), s. 515-523. Kitab-ı Müstetâb, Yay.: Yaşar Yücel, Ankara 1988. Koçi Bey Risalesi, Yay.: Zuhuri Danışman, Ankara 1972. Kurban, Samed, "Siyaset Geleneğinin Üretilmesinde Rol Oynayan Kurumlar Enderun Mektebi Ve Medreseler", Journal of Strategic Research in Social Science (JoSReSS), 2/4 (2016), s. 83-105. Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta 1997. Berkes, Niyazi, Türkiye'de Çağdaşlaşma, İstanbul 2017. Ortaylı, İlber, Osmanlı Sarayında Hayat, İzmir 2012. Özaydın, Abdülkerim, "Nizamiye Medreseleri", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 33 (2007), s. 188-191. Özcan, Abdülkadir, "Devşirme", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9 (1994), s. 254-257. ÖZDEMİR, Serdar, Osmanlı Devleti'nde Devşirme Sistemi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2003. Öztaş, Nail, "Enderun: Osmanlı Yüksek İdare Mektebi", Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar, Ed.: Yakup Bulut, Veysel Eren, Sedat Karakay, Abdullah Aydın, Ankara 2013. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt 1, İstanbul 1993. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt 2, İstanbul 1993. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt 3, İstanbul 1993. Rıcaut, Paul, Osmanlı İmparatorluğu'nun Hâlihazırının Tarihi (XVII. Yüzyıl), Ankara 2012. Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı'dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul 2003. Sakaoğlu, Necdet, "Enderun", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 3 (1994), s. 172-175. ŞAHİN, Özlem, Sultan I. Abdülmecid Ve Batılılaşma Sürecine Katkıları (1839–1861), Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 2013. Şemsettin Sami, Kamus-ı Türki, İstanbul 2010. Timur, Taner, "Mekteb-i Mülkiye, Modernleşme ve Özgürlük Kavgası 1859-1923", Mülkiye Dergisi, 33/265 (2009), s. 181-218. Uşaklıgil, Halid Ziya, Saray ve Ötesi, İstanbul 2003. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, Cilt 1, Ankara 1984. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 2014. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, Ankara 1988. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 1, Ankara 2011. Ünver, Süheyl, Edirne sarayı, Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989. Yayan, Gonca, Dolmabahçe Sarayı Tarihi: Sarayda Çocuk Eğitimi ve Araçları, Ankara 2011. YILDIRIM, Mehmet Ali, Tanzimat Döneminde Meslek Okulları, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2010.