Backstage Discussions on the Eastern Policy of the Habsburg State in the Second Half of the 19th Century

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 222 - 238, 23.03.2019

Tuğba İsmailoğlu Kacır

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.513905

Öz

For
centuries, the Habsburg and Ottoman Empires have been in political,
diplomatical and cultural relations. The Greek Revolt (1821-29) and the
Rebellion of Mehmet Ali Pasha (1831-41), which broke out in the Ottoman Empire,
suddenly had been an agenda topic of Europe. And after Napoleon, the European
order that Metternich (1773-1859) tried to reestablish with great efforts,
turned upside down. Due to the consensus in the 1815 Congress System, to
preserve the existing European order, the Ottoman Empire, which was a monarchy,
had to be supported by the European monarchies. In this period Metternich's
state policy in favor of Ottoman Empire was an important variable in Oriental politics
and this issue has attracted the attention of historians as one of the
important topics of political history. But the questions, how Metternich's
views on the Ottoman Empire formed and from which sources originated, remained
in the background.

In
Metternich’s decisions, his adviser, Friedrich von Gentz (1764-1832) had a
great influence. But who does inform Gentz, who has no personal interaction
with the Ottoman Empire and no education on this subject? On the other hand, is
the Oriental politics of the Habsburg Empire adopted or criticized by the
orientalists of the time? For all these questions, it is necessary to look at
the perspectives of the orientalists of the period, their disagreements and
even their debates. In this study we will try to understand the backroom
discussions about the Oriental politics of the Habsburg State in the first half
of the nineteenth century, especially with the help of Gentz’s, Anton Prokesch
von Osten’s (1795-1876), Franz von Ottenfels-Gschwind’s (1778-1851) and Joseph von
Hammer-Purgstall’s (1774-1856) works, memoirs and letters, and their papers in
the periodicals and newspapers. 

Anahtar Kelimeler

Habsburg, Ottoman, Eastern Question, Metternich, Gentz, Hammer, Prokesch, Ottenfels

XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Habsburg Devleti’nin Şark Siyasetine Dair Perde Arkası Tartışmalar

Öz

Habsburg
ve Osmanlı Devletleri yüzyıllar boyunca siyasi, diplomatik ve kültürel ilişki
içinde bulunmuşlardır. 19. yüzyıl ile birlikte Osmanlı topraklarında yaşanan
Yunan İsyanı (1821-29) ve Mehmet Ali Paşa İsyanı (1831-41), bir anda tüm
Avrupa’nın gündemine oturmuş ve Napolyon’un ardından, bilhassa Metternich’in
(1773-1859) büyük çabalarıyla yeniden tesis edilmeye çalışılan Avrupa düzeninde
bütün taşları yerinden oynatmıştır. 1815 Kongre Sistemi’ndeki uzlaşı gereği,
mevcut Avrupa düzenini muhafaza etme amacıyla, yenilikçi ve ayrılıkçı akımlar
ve girişimler karşısında tüm monarşilerin desteklenmesi fikri sebebiyle, bir
monarşi olan Osmanlı Devleti de Avrupalı monarşiler tarafından desteklenmelidir.
Bu dönemde Metternich’in Osmanlı’dan yana tavır alan devlet politikası Şark
siyasetinde önemli bir değişken olmuş ve bu konu siyasi tarihin önemli
başlıklarından biri olarak tarihçilerin dikkatini bir hayli çekmiştir. Ancak
Metternich’in Osmanlı Devleti’ne dair görüşlerinin nasıl oluştuğu, hangi
kaynaklardan beslendiği soruları ise arka planda kalmıştır.

Metternich’in
kararlarında danışmanı Friedrich von Gentz’in (1764-1832) büyük etkisi
bulunmaktadır. Ancak Osmanlı Devleti ile şahsi hiçbir etkileşimi olmamış ve bu
konuda eğitimi bulunmayan Gentz’i kim veya kimler bilgilendirmekte ve
yönlendirmektedir? Diğer taraftan Habsburg Devleti’nin Şark siyaseti, dönemin
şarkiyatçıları tarafından benimsenmekte midir, yoksa eleştirilmekte midir? Tüm
bu soruların cevabı için dönemin şarkiyatçılarının konuya bakışlarına, fikir
ayrılıklarına ve hatta tartışmalarına bakmak gerekmektedir. Bu çalışmada bilhassa
Gentz, Anton Prokesch von Osten (1795-1876), Franz von Ottenfels-Gschwind
(1778-1851) ve Joseph von Hammer-Purgstall (1774-1856)’in eserlerinden,
hatıratlarından ve mektuplarından ve dönemin dergi ve gazetelerinde
yayımladıkları siyasi makalelerinden faydalanılarak 19. yüzyılın ilk yarısında
Habsburg Devleti’nin Şark siyasetinin perde arkasındaki tartışmalar anlaşılmaya
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Habsburg, Osmanlı, Şark Meselesi, Metternich, Gentz, Hammer, Prokesch, Ottenfels

Kaynakça

• Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) C. 26, S. 631–645. Karl Mendelssohn Bartholdy, “Geschichte Griechenlands. Von der Eroberung Konstantinopels durch die Türken im Jahre 1453 bis auf unsere Tage”, C. 1, Paderborn 1870. Daniel Bertsch, Proeksch von Osten, Anton Franz Graf, Neue Deutsche Biographie (NDB) C. 20, Berlin 2001, S. 739-740. Daniel Bertsch, “Anton Prokesch von Osten (1795-1876). Ein Diplomat Österreichs in Athen und an der Hohen Pforte. Beitraege zur Wahrnehmung des Orients im Europa des 20. Jahrhunderts”, Münih 2005. Daniel Bertsch, “Der österreichische Diplomat Anton Prokesch von Osten (1795-1876) und das heilige Land”, Sabina Rogge (Ed.) Zypern und der Vordere Orient im 19. Jahrhundert. Die Levante im Fokus von Politik und Wissenschaft der europäischen Staaten, Münster 2009, S. 43-62. A. Breycha-Vauthier, Ottenfels-Gschwind, Franz Frh. von (1778-1851), Diplomat, Österreichische Biographische Lexikon 1815-1950, C. 7 (1977), S. 269. Friedrich von Gentz’in Mektup Arşivi [http://gentz-digital.ub.uni-koeln.de/]. Joseph von Hammer, “Geschichte des osmanischen Reiches”, 10 C., Pest 1827-33. Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall, „Erinnerungen aus meinem Leben“, [Hammer Hatıratı], Österreichische Akademie der Wissenschaften [Avusturya Bilimler Akademisi Arşivi]. Harald Heppner, “Hammer-Purgstall und die Orientfrage”, Österreichische Osthefte, C. XXI., 1979. Viyana; Zürich, S. 89-96. Harald Heppner, “Hammer Purgstall und österreichische Innenpolitik”, Domus Austriae. Eine Festgabe für Hermann Wiesflecker zum 70. Geburtstag, Walter Höflechner; vb. (Ed.), Graz 1983, S. 210-215. Walter Höflechner; Alexandra Wagner (Ed.), “Joseph von Hammer-Purgstall. Erinnerungen und Briefe”, Version 1 201107: Briefe von 1790 bis Ende 1819, 3 C., Graz 2011. [http://gams.uni-graz.at/context:hp] Peter Melichar, Metamorphosen eines treuen Dieners, Robert Hoffmann (Ed.), Bürger zwischen Tradition und Modernität, Wien; Köln; Weimar 1997, S.105-143. Prince Richard Metternich, “Memoirs of Prince Metternich 1773-1835”, Alexander Napier (Çev.), 5 C., Londra 1880-1882. Richard Metternich-Winneburg (Ed.), “Aus Metternich's nachgelassenen Papieren”. Geordnet und zusammengestellt von Alfons v. Klinkowström, C. I, Bölüm 1 Viyana 1880; C. I, Bölüm 2, Von der Geburt Metternich’s bis zum Wiener Kongress 1773-1815; C. II, Bölüm 1, C. II, Bölüm 2, Friedens-Era 1816-1848, Viyana 1881. Ariadni Moutafidou, “Anton Graf Prokesch von Osten: Philhellenismus und absolutistisches Staatsbild”, Das Bild Griechenlands im Spiegel der Völker (17. bis 18. Jahrhundert), Evangelos Konstantinou (Ed.), Frankfurt am Main 2008, S. 203-218. Jürgen Osterhammel, Die Entzauberung Asiens. Europa und die asiatischen Reiche im 18. Jahrhundert, Münih 1998. Ritter von Prokesch A. Osten, Reise ins Heilige Land. Im Jahr 1829, Viyana 1831. Anton Prokesch-Osten, “Betrachtungen über die orientalische Frage”, Journal des österreichischen Lloyd, Triest 21. Haziran 1848. Anton Freiherrn von Prokesch-Osten, “Geschichte des Abfalls der Griechen vom türkischen Reiche im Jahre 1821 und der Gründung des Hellenischen Königreiches. Aus diplomatischem Standpuncte”, C. I, II, Viyana 1867. Anton Grafen Prokesch-Osten (Ed.), “Zur Geschichte der orientalischen Frage. Briefe aus dem Nachlasse Friedrichs von Gentz”, 1823-1829, Viyana 1877. Anton Grafen Prokesch-Osten (Ed.), Aus dem Nachlasse des Grafen Prokesch-Osten. Briefwechsel mit Herrn von Gentz und Fürsten Metternich, 2 C., Viyana 1881. Prokesch von Osten, Graf Anton, Aus den Tagebüchern des Grafen Prokesch von Osten (1830-1834), Viyana 1909. Steffen L. Schwarz, “Despoten – Barbaren – Wirtschaftspartner. Die Allgemeine Zeitung und der Diskurs über das Osmanische Reich 1821-1840”, Köln; Weimar, Viyana 2016. Miroslav Sedivy´, Metternich and the Ottoman reform movement, European Review of History: Revue européenne d'histoire, 18:4, 2011, S. 427-441. Georg Martin Thomas (Ed.), “Gesammelte Werke von Jakob Philipp Fallmerayer”. C. I: Neue Fragmente aus dem Orient; C. II: Politische und Kulturhistorische Aufsätze, C. III: Kritische Versuche, Leipzig 1861. Karl Vocelka, Prokesch von Osten, Anton Gf., ÖBL C. 8, S. 301-302. Constantin von Wurzbach, Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, Viyana 1856, C. 23, S. 349–356.