Katar’da Osmanlı Hâkimiyetine Tarihsel Bir Bakış

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 79 - 100, 23.03.2019

Dummar Bingöl

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.535361

Öz

Bu çalışmada temel olarak Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferiyle Katar’ın
Osmanlı himayesine girmesinden 1915 yılında son askerimizin Katar’dan çıkmasına
kadar geçen süreyi irdeledik. Osmanlı'nın bu bölgede Portekizlilerle daha sonra
uzun bir süre İngilizlerle mücadele ettiği görülür. 1971 yılında Şeyh Casim’in Osmanlının
Basra valisi Mithat Paşa’yı Katar’a davet etmesiyle ilk defa bölgeye Osmanlı
ordusu yerleşir. Bu dönemden sonra Osmanlı Devleti Katar’a egemenliğini kurmak
için mücadele edecektir. Bunun yanında Osmanlı Devleti bölgedeki hâkimiyetini
sağlamlaştırmak için mevcut kabilelerden Al Sani ailesinden Şeyh Casim’i bölgeye
kaymakam olarak atar. Şeyh Casim Osmanlı Devletinin bölgedeki hâkimiyetini artırmak
için Katar’daki kabilelerle, komşu kabilelerle, Beni Suud’la ve İngilizlerle
uzun süre mücadele edecektir. Bu mücadeleleri sırasında bölgede mevcut Osmanlı
birlikleri ve idarecilerle zaman zaman karşı karşıya geldiği de görülmüştür.

Osmanlı Devleti bölgenin önemini bildiği için
burayla özel ilgilendiği 1888 ve 1901 de bölgeye memurlarını göndererek ıslah
ve reform çalışmaları raporladığı Osmanlı vesikalarında görülmektedir. Ancak bu
reform çalışmaların bir kısmı gerçekleştirilirken büyük bir kısmı Osmanlı
Devletinin coğrafyasında yaşadığı sıkıntılardan dolayı gerçekleştirememiştir. 1894’te
gelindiğinde Şeyh Casim Al Sani’ye İngiliz baskılarının arttığını ve onlarla
mücadele edebilmek için çok fazla çaba gösterdiği görülmektedir. İngilizlerin
Zubara ve Adid bölgeleri için Bahreyn adına hak iddia etmeleri bu bölgelerdeki
mücadeleleri arttıracaktır. Uzun süre bölgede mücadele vermek zorunda kalan
Şeyh Casim Al Sani sonunda Osmanlı Devletinin desteğiyle amacına ulaşarak kendi
kabilelerini bölgeye yerleştirmeyi başarır.

1910 – 1913 yıllarında Osmanlılar ve İngilizler
arasında bölge için müzakereler yapılacak Osmanlı Devletinin Balkan Savaşlarını
fırsat bilen İngiltere Katar’ı işgal edecek ve 1915 yılında son Osmanlı askeri
birliği bölgeden çekilerek Katar’daki Osmanlı hâkimiyeti sona erecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Katar, İngiltere, II. Abdulhamit, Şeyh Casim, Muhammed Al Sani

A Historical Perspective at the Ottoman Domination in Qatar

Öz

The
purpose of this work is to essentially analyse the period starting with Sultan
Selim the Stern’s Campaign against Egypt, when Qatar came under the rule of the
Ottoman Empire, until 1915, when our last soldier left the territories of
Qatar. It is understood that the Ottomans fought against first the Portuguese,
and after that the British in this region for a long time. The Ottoman army
settled in this region for the first time when Sheik Jassim invited Midhat
Pasha, the Ottoman Governor of the Gulf Region to Qatar. After that, the
Ottoman State started the struggle to establish its sovereignty in Qatar. In
order to strengthen its sovereignty in this region, the Ottoman State appointed
Sheik Jassim bin Mohammad of the House Al Thani, which was one of the existing
houses in the region, as distinct governor of Qatar. Afterwards, Sheik Jassim
fought against the Houses in Qatar as well as the neighbouring houses, the
House of Saud, and the British for a long time in order to consolidate the
Ottoman State’s rule in this territory. It is also evident that Sheik Jassim
also had conflicts with the Ottoman troops and administration which were
present in the region from time to time during his reign.

It
is evident in the Ottoman documents involving the reclamations and reforms
which were reported by the officers sent to this region in 1888 and 1901 that
the Ottoman Empire was particularly concerned about the territory as they were
aware of the region’s importance. However, while some of the aforementioned
reforms were realized, many of them could not be actualized due to the problems
the Ottoman state encountered within its geography. It is understood that the
British built up the pressure against Sheik Jassim Al Thani in 1894, and he did
his utmost efforts to put up a struggle against them. The fact that the British
laid claim on Zubarah and Adid on behalf of Bahrain escalated the conflicts in
the named regions. Having to put up a long fight in the region, Sheik Jassim Al
Thani eventually achieved his goal and succeeded in stationing his own houses
in the territory with the support of the Ottoman State.

After
that, negotiations involving the region were conducted between the Ottomans and
the British between 1910 and 1913, and the British Empire took advantage of the
Ottoman State’s Balkan Wars and occupied Qatar, and finally the Ottoman rule
over Qatar came to an end when the last Ottoman military unit withdrew from the
region in 1915.   

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Qatar, Britain, II. Abdulhamit, Sheik Jassim, Muhammed Al Thani

Kaynakça

• AL ŞARK, Ahmet Zekeriya; Mustafa Aquil, Yusuf İbrahim Abdullah (2005), Tetavur Katar El Siyesi Min Neşeet Al İmaret İle İstikbal El Devle, Rinode Al Hadise, Doha KURŞUN, Zekeriya (1998), Necid ve Ahsa’da Osmanlı Hâkimiyeti: Vehhabi Hareketi ve Suut Devletinin Ortaya Çıkışı, Ankara KURŞUN, Zekeriya (2004), Basra Körfezi’nde Osmanlı İngiliz Çekişmesi, Katar’da Osmanlılar (1871-1916), Ankara KURŞUN, Zekeriya (2015), Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi Ali Akyıldız, Zekeriya Kurşun İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları AL ABDULLAH, Mohammed Yousef (2018), Şeyh Casim Zamanında Katar’da Osmanlı İngiliz Çatışması Basılmamış Panel Konuşması, 12 Aralık 2018 Katar Milli Kütüphanesi) BAŞKAN, Birol (2012), "Calutlar Dünyasında Bir Davut: Katar'ın Dış Politika Dinamizmi", AkademikOrtadoğu,Cilt:7,Sayı:12, http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu13makale/birol_baskan.pdf (01.03.2019) KILIÇ Selda Kaya (2014), 19.Yüzyılda Osmanlı İdaresi Altında Basra Vilayeti ve Körfezine İlişkin Bazı Tespitler, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54, 2, 319-336 KIZILKAYA, Oktay (2013), XIX. Yüzyılın Sonu XX. Yüzyılın Başlarında Basra Körfezi’nde Uluslararası Hâkimiyet Mücadelesi, International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic Volume 8/7 Summer Ankara-Turkey KURŞUN, Zekeriya (2008), Osmanlı Devleti’nin Basra Körfezi Siyaseti: Bağdat, Basra ve Lahsa Beylerbeylikleri (1534-1672), FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, İstanbul YURDAKUL ÖZKAPLAN, Dr. Nurcan, Osmanlı Asırlarında İngilizlerin Basra Körfez’inde Yerleşme Çabaları (Seminer) Katar Milli Kütüphanesi İngiliz Arşivi(KMK) Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) https://www.britannica.com/place/Najd Erişim Tarihi:23.02.2019