Osmanlı Devleti’nde Çerkes Muhacirlerin Eğitim Faaliyetleri Ve Ğuaze Gazetesinde Eğitime Dair Yazılar

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 142 - 165, 23.03.2019

Ayşenur Doğan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.540688

Cited By: 1

Öz

1864
sürgünü ile Kafkasya’dan koparılıp imparatorluğun çeşitli yerlerinde iskân
edilen Çerkes muhacirler Osmanlı toplumunun bir paçası oldular. Kendilerine
özgü gelenek ve yaşam biçimine sahip olan Çerkesler 20. Yüzyılın başında
Osmanlıda gerçekleşen siyasi ve sosyal değişimden kendilerine düşen payı
aldılar. 1908 yılında 2. Meşrutiyetin ilan edilmesi ile siyasi bir serbestlik
havası hâkim oldu. Yeni cemiyetler, topluluklar, okullar açıldı. Basın ve yayın
alanında da daha önce görülmemiş bir hareketlilik başladı. Birçok dergi ve gazete
yayın hayatına başladı. Çerkesler de bu dönem de çeşitli örgütlenmelere giderek
kültür, gelenek ve özellikle de eğitim alanında önemli çalışmalar yaptılar.
Kurdukları cemiyetler ve bu cemiyetlerin yayın organları ile eğitim konusuna
sadece Çerkesler açısından değil, bütün Osmanlı toplumuna fayda sağlayacak
şekilde katkılarda bulundular. Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti ve bu
cemiyetin yayın organı Guaze eğitim konusuna oldukça önem vermiştir. Çerkes
Teavün Mektebi olarak cemiyetle aynı adı taşıyan bir okul kurdular. Daha sonra Çerkes
Kadınları Teavün Cemiyeti olarak tekrar bir topluluk kuran Çerkes kökenli
münevver hanımlar Diyane adıyla bir dergi çıkardılar. Sonrasında ise Çerkes
Numune Mektebini kurdular. Bu yazı Çerkes muhacirlerin eğitim faaliyetlerinin
Osmanlı eğitim sistemi içerisindeki yerini inceleyecektir. İncelerken de Çerkes
muhacirlerin İstanbul’da yayınladıkları Ğuaze adlı dergideki eğitim üzerine
yazılan makale ve haberlerden faydalanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çerkes, sürgün, eğitim, Ğuaze, mektep

Educational Activities of the Circassian immigrants in tje Ottoman State and Articles on Education in the Ğuaze Newspaper

Öz

The
Circassian immigrants who were detached from the Caucasus in 1864 and were inhabited
in various parts of them pire became part of the Ottoman society. The Circassians,
who had their own tradition and life style, took their share of the political and
social change in the Ottoman Empire at the beginning of the 20th century. In
1908, with the declaration of the second constitutional monarchy, a climate of
political freedom prevailed. New societies, communities, schools opened. .
There has been an unprecedented activity in the field of press and broad casting.
Many magazines and newspapers have been published. Circassians also went to various
organizations in this period and made important studies in the fields of
culture, tradition and especially education. They have contributed to the education
of the societies they founded and the organs of the societies, not only for the
Circassians, but also for the whole Ottoman society. The Circassian Union and the
Teavun Society and the publication organ of this society gave great importance to
Guaze education. As the Circassian Teavun School, they founded a school of the same
name. Later, Circassian Women, as the Association of the Congregation, the Circassian
women who founded a community of the Circassian women published a magazine with
the name Diyane. After that, they established the Circassian Sample School.
This article will examine the position of Circassian immigrants in the Ottoman education
system. In examining, the Circassian immigrants will publish articles and news about
the education in the journal Guaze u published in Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Circassian, exile, education, Ğuaze, school

Kaynakça

• Bice, Hayat, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Ankara, 1991 Aksoy, Elmas Zeynep, “Çerkes Teavün Cemiyeti”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı 117, (2003), s.101 Aydeniz, Tuğba Yalçın, “Üsküdar’da Bir Meşhurlar Okulu: Ravza-i Terakki Mektebi”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 8, Cilt I, İstanbul, 2015, s. Gazel, Ahmet Ali, Şaban Ortak, “II. Meşrutiyet’ten 1927 Yılına Kadar Yayın İmtiyazı Alan Gazete Ve Mecmualar”, s. 223-226 Güçtekin, Nuri, “İstanbul’daki Özel İslam Mektepleri,(1873- 1922)” İstanbul Üniversitesi Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, sayı 22 İstanbul, 2012/2, s.1-40 Güçtekin, Nuri, “Çerkes Teavün Mektebi(1910-1914)”, İÜ. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enst. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, l, , Cilt 12, İstanbul, 2013/1, Sayı 23, s. 1- 23 Güngör, Fethi, “Diaspora Adigeleri’nin Basın Yayın Tarihçesi”, Yeni Türkiye, 80/2015, s.13-21 Güsar, Vasfi, “İstanbul Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti”, Kafkasya Yazıları Dergisi, İstanbul, Sonbahar 1998, s.46-49 İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Osmanlı Bilim Tarihi”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi II, İstanbul, 1998, s.221-361 Özveren, Ali, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyete Eğitim Sistemimize Tarihin Penceresinden Bir Bakış”, Değerlendirme, Tartışma ve Cevap Yazıları, Toplum ve Demokrasi, 2(3) Mayıs- Ağustos, 2008, s.225-236 Kartal, Cemile Burcu,” II. Meşrutiyet’in Cumhuriyete Mirası: “Makbul Kadınlar”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sayı 38 (Mart 2008), s.216-238 Kurt, Songül Keçeci, “Osmanlı Devleti’nde Türklerin Açtığı Özel Mektepler”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı 19, 2012, s. 105- 123 Subaşı, Turgut, “Tanzimat Döneminde Eğitim Alanında Yeniden Yapılanma: Maarif-i Umumiye Nezareti’nin Kuruluşu”, International Conference On New Horizons İn Education, Guarda, Portugal, June 5-7, 2011, s. 750-760 Şahin, Muhammet - M. Ahmet Tokdemir, “ II. Meşrutiyet’in ilanı ile Eğitimde Yaşanan Gelişmeler”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(4), Güz 2011, s.851- 876 Şimşek, Hüseyin, “Osmanlı Devleti’nde özel Okullar ve İlk Türk Özel Okulunun Tarihçesine Dair Yeni Bilgiler”, Bilig, Sayı 68, Kış 2014, s.209-230 Taşkın, Ünal, “Klasik Dönemde Osmanlı Eğitim Kurumları”, Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 1/3, Sonbahar 2008, s.343-366 Uygun, Selçuk, “Türkiye’de Dünden Bugüne Özel Okullara Bakış(Gelişim ve Etkileri)”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 36, Sayı 1-2, 2003, s.107- 120 Ürekli, Fatma, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitim Sistemi ve Kurumları”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 3, 2002, s.382-406 Coşgun, Ramazan, “Türkiye Kuzey Kafkasya İlişkileri: Kuzey Kafkasya’dan Türkiye’ye Öğrenci Hareketliliğinin Değerlendirilmesi”, Basılmamış Uzmanlık Tezi, Ankara, 2014 Duman, Ahmet, “Diaspora Milliyetçiliği ve Türkiye’de Çerkesler”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015 Gide, Fatih, “1911-1914 Yılları Arasında İstanbul’da Yayınlanan Ğuaze(Rehber) Gazetesi Işığında Osmanlı Devleti’nde Yaşayan Çerkeslerin Siyasi Ve Sosyo- Kültürel Faaliyetleri”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir, 2011 Şahap Rıza, “Mekteplerde Hıfzıssıhha”, Ğuaze, 4 Temmuz 1911 Şahap Rıza “Hususi Mektuplar”, Ğuaze, 17 Temmuz 1911 Şahap Rıza, “Alim- Haluk- Karşinas”, Ğuaze, 4 Mayıs 1911 Süleyman Tevfik, …Ğuaze, 27 Nisan 1911 ... , “Biraz Mantık” Ğuaze, 2 Nisan 1911 …“Çerkes Elifbası Hakkında Çerkes Teavün Cemiyetinin İlk Mukarreratı”, Ğuaze, 22 Haziran 1911 …“Çerkes Lisanına Mahsus Elifba”, Ğuaze, 4 Temmuz 1911 … “Kafkasya’da Maarif”, Ğuaze,8 Eylül 1911 … “Muallim İstiyorlar”, Ğuaze, 10 Nisan 1911 …“Çerkes Teavün Klubü Riyasetine”, Ğuaze, Nisan 1911 …“Fetvayı Şerife”, Ğuaze, 27 Nisan 1911 …“Çerkeslerde Maarif”, Ğuaze, 2 Nisan 1911 …“ Bizde Mesaiyi İçtimaiye Mukaddimâtı”, Ğuaze, 2 Nisan 1911 …Ğuaze, 27 Nisan 1911 …Ğuaze, 17 Nisan 1911 …Ğuaze, 2 Nisan 1911 …Ğuaze,16 Mayıs 1912