Weather Forecast Presented in Ottoman Press

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 560 - 581, 21.09.2019

Remzi Çavuş

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.595115

Öz

The observatory that founded by Aristide Coumbary in
1868 in Istanbul, operated until the end of the First World War. The
observatory that equipped with imported equipment from Europe, has shared information
with stations in Ottoman Empire and observatories in Europe countries through
telegraph lines. Thus, the measurements made by the stations were evaluated
together with the data from observations in Europe and weather forecast reports
were issued. Obtained meteorological reports have been tried to be publicized
daily through telegrams and newspapers. The possibilities of the process are
limited and therefore, sufficient success has not been achieved. The observatory
has arranged the data obtained as daily, monthly and annual tables to start
from 1868.The data has been shared with the press for the benefit of the
people. It can not be said that weather forecasts are
published regularly due to reasons such as the interruption of observatory work
for various reasons, the partial destruction of the observatory's material
during the March 31 Incident and the variable interest of the newspapers.

Anahtar Kelimeler

weather forecast, meteorology, Imperial Observatory, Ottoman Empire, Ottoman Press

Osmanlıca Basında Sunulan Hava Durumu

Öz

1868 yılında Aristide Coumbary
tarafından İstanbul’da kurulan rasathane, Birinci
Dünya Savaşı’nın sonlarına kadar çalışmıştır. Avrupa’dan ithal edilen araç
gereçlerle donatılan rasathane, telgraf hatları vasıtasıyla Osmanlı
İmparatorluğundaki istasyonlarla ve Avrupa’daki rasathanelerle bilgi
paylaşımında bulunmuştur. Böylece istasyonların yaptığı ölçümler, Avrupa’daki
rasathanelerden alınan verilerle birlikte değerlendirilmiş ve hava tahmin raporları
çıkarılmıştır. Elde edilen meteorolojik raporlar, telgraflar ve gazeteler
aracılığıyla günlük olarak yayınlanmaya çalışılmıştır. Dönemin imkânları
kısıtlıdır ve bu nedenle yeterli başarı elde edilememiştir. Rasathane, elde
ettiği verileri 1868 yılından başlamak üzere günlük, aylık ve yıllık tablolar
halinde düzenlemiştir. Bu verileri halkın istifadesi için basın ile
paylaşmıştır. Değişik nedenlerle rasathane çalışmalarının kesintiye uğraması,
31 Mart Olayı’nda Rasathane malzemesinin kısmen tahrip edilmesi ve gazetelerin
değişken ilgisi gibi sebepler nedeniyle hava durumu tahminlerinin düzenli
olarak yayınlandığı söylenemez.

Anahtar Kelimeler

Hava Durumu, Meteoroloji, Rasathane-i Amire, Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Basını

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları ATASE. BDH. 139/638/51-4, 5. ATASE. BLH. 732/H2/1-69. ATASE. BLH. 732/H2/1-68. ATASE. BLH. 734/H4/1-11a. ATASE. BLH. 734/H4/1-12. ATASE. BLH. 734/H5/1-17a. ATASE. BLH. 734/H/1-12. BOA. A.}MKT.MHM. 414/24, 29 Rebiülevvel 1285 (20 Temmuz 1868). BOA. BEO. 73/5410. 27 Safer 1310 (20 Eylül 1892). BOA. DH.ŞFR. 454/21. BOA. İ.DH. 1261/99031. BOA. İ.DH. 719/50200. 28 Safer 1293 (25 Mart 1876). BOA. MF. MKT. 31/77. 13 Şaban 1292 (14 Eylül 1875). BOA. MF. MKT. 37/45. 25 Cemaziyülevvel 1293 (18 Haziran 1876). BOA. MF. MKT. 312/42. 9 Nisan 1312 (21 Nisan 1896). BOA. Y.PRK.MF. 3/60. BOA. Y.PRK.MF. 4/32. BOA. Y.PRK.SRN. 2/59.
• Gazete ve Dergiler 1330 Senesi İstanbul Belediyesi İhsaiyat Mecmuası, 1331. 1335 Senesi İstanbul Belediyesi İhsaiyat Mecmuası, 1337. Aks-i Sadâ, nr. 165, 2 Şubat 1325. Aks-i Sadâ , nr. 274, 9 Teşrinievvel 1326. Asır, nr. 1155, 21 Şubat 1907. Asır, nr. 10, 29 Nisan 1873. Babalık, nr. 303, 22 Temmuz 1915. Babalık, nr. 341, 27 Temmuz 1916. Basiret, nr. 49, 24 Mart 1286. Basiret, nr. 57, 4 Nisan 1286. Basiret, nr. 188, 11 Ekim 1870. Bursa, nr. 48, 17 Teşrinievvel 1307. Carlisle Journal, 4 Ocak 1843. Ceride, nr. 49, 24 Şubat 1306. Ceride, nr. 38, 17 Kânunusani 1306. Ceride-i Havadis, nr. 49, 11 Receb 1257. Ceride-i Havadis, nr. 50, 18 Receb 1257. Ceride-i Havadis, nr. 51, 25 Receb 1257. Ceride-i Havadis, nr. 68, 26 Zilkade 1257. Ceride-i Havadis, nr. 306, 17 Zilkade 1262. Dersaadet, nr. 92, 15 Teşrinievvel 1336 / 15 Ekim 1920. Dersaadet, nr. 94, 17 Teşrinievvel 1336 / 17 Ekim 1920. Dunde, Perth, and Cupar Advertiser, 1 Mart 1850. Ferda, nr. 4, 3 Ekim 1918. İkbal, nr. 356, 12 Teşrinisani 1329. İkdam, nr. 299, 2 Temmuz 1909. İkdam, nr. 715, 16 Temmuz 1896. İkdam, nr. 801, 10 Ekim 1896. İkdam, nr. 851, 29 Kasım 1896. İkdam, nr. 901, 18 Ocak 1897. London Standard, 17 Aralık 1877. London Standard, 18 Aralık 1877. London Standard, 20 Aralık 1877. Manastır, nr. 1124, 20 Mart 1907. Manastır, nr. 1125, 27 Mart 1907. Manastır, nr. 1127, 10 Nisan 1907. Manastır, nr. 1130, 1 Mayıs 1907. Osmanlı, nr. 16, 1 Nisan 1909. Sabah, nr. 299, 28 Haziran 1890. Sabah, nr. 3997, 2 Mart 1900. Sabah, nr. 7321, 8 Şubat 1910. Sabah, nr. 7343, 2 Mart 1910. Sabah, nr. 7885, 2 Eylül 1911. Sabah, nr. 7897, 28 Temmuz 1911. Sada-yı Şarkî (Erzurum), nr. 7, 7 Ağustos 1911. Sada-yı Şarkî (Erzurum), nr. 10, 28 Ağustos 1911. Servet-i Fünun, nr. 350-51, 21 Kasım 1911. Sheffield Daily Telegraph, 6 Ağustos 1912. Sivas, nr. 3, 7 Nisan 1879. Southern Echo, 14 Ekim 1901. Standart Journal, 4 Ocak 1872. Takvim-i Vekayi, nr. 158, 5 Kânunuevvel 1307. Takvimli Gazete, nr. 1117-1, 5 Ekim 1911. Tanin, nr. 274, 7 Haziran 1909. Tanin, nr. 299, 2 Temmuz 1909. Tanin, nr. 1043, 28 Temmuz 1911. Tanin, nr. 2124, 3 Aralık 1914. Tanin, nr. 1465, 9 Ekim 1912. Tasvir-i Efkar, nr. 330, 2 Eylül 1286. Tasvir-i Efkar, nr. 363, 22 Kânunusani 1286. Tasvir-i Efkar, nr. 893, 25 Ekim 1913. Tercüman-ı Hakikat, nr. 6767-1567, 27 Şubat 1900. Tercüman-ı Hakikat, nr. 10147, 30 Haziran 1905. Tercüman-ı Hakikat, nr. 10149, 2 Temmuz 1905. Tercüman-ı Hakikat, nr. 10177, 1 Ağustos 1909. Tercüman-ı Hakikat, nr. 12490. Tercüman-ı Hakikat, nr. 12504, 7 Şubat 1916. Topçu Mecmuası nr. 16, 1926. The Scotsman, 1 Ekim 1901. The Scotsman, 8 Ekim 1908. The Star, 6 Ocak 1864. The Times, 20 Kasım 1877. The Times, 21 Kasım 1877. The Times, 23 Kasım 1877.
• Salnameler 1322 Sene-i Hicriyesine Mahsus Trabzon Vilayeti Salnamesi Devlet-i Aliye Salnâmesi, (1293) İlmiye Salnamesi, (İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334) Rasadhâne-i Âmirenin Salnâmesi, (İstanbul: Rasadhâne İdaresi, 1288) Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, (Dersaadet: Matbaa-i Âmire, 1311) Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye 1321 Hicri, (Dersaadet: 1319) Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye 1323 Hicri, (Dersaadet: 1321) Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, (Dersaadet: Selanik Matbaası, 1326) Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, (Dersaadet: Selanik Matbaası, 1327) Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, (İstanbul:1319) Takvim ve Hayriye Salnâmesi, (Dersaadet: Orhaniye Matbaası, 1921) Takvim-i Sâl, (İstanbul: İbrahim Efendi Matbaası, 1312)
• Basılı Eserler ve Makaleler Acun, Hakkı, Osmanlı İmparatorluğu Saat Kuleleri, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 2011. Ahmet Tevfik, Ziraî Meteoroloji, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1340. Atabay, Mithat, “İstanbul’un Hava Koşullarının Ölçülmesi Kurulan Rasathaneler”, İstanbul Araştırmaları Yıllığı, 5 (2016), s. 1-14. Aydüz, Salim. “Osmanlı Astronomi Müesseseleri”. Türkiye Araştırmaları Literatürü Dergisi, 2 /4, s. 411-453. Biray, Nergis Biray, “Bugün Hava Nasıl Olacak?”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 20(2013), s. 1-30. Coumbary, Dersaadet Rasathâne-i Âmire’nin Cevv-i Havaya Dair Yirmi Senelik Tarassudatı Neticesi, Dersaadet 1304. Dizer, Muammer, Kandilli Rasathanesi, Kandilli Rasathanesi Yayınları, İstanbul 1973. Erkan-ı Harbiye Miralayı Muzaffer, Kuva-yı Havaiye Rehberi, Matbaa-i Askeriye, İstanbul 1926. Fazıl Nazmi, “Yunan-ı Kadim ve Eski Roma’da Takvim-i Sâl ve Usul-ı Tevarih”, Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, 3-4 (1341), s. 146-161. FETTAHOĞLU, Kübra, Rasadhane-i Âmire’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012. Güner, İbrahim ve Şimşek, Oğuz, “Iğdır’da Halk Takvimi ve Halk Meteorolojisi”, Türk Coğrafya Dergisi, 33 (1998), s. 123-135. Günergun, Feza, “Salih Zeki ve Astronomi: Rasathane-i Amire Müdürlüğü’nden 1914 Tam Güneş Tutulmasına”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VII/1 (2005), s. 98-122. Güngör, Selahattin, Komutanlarımızın Harp Hatıraları, Kanaat Kitabevi, İstanbul 1937. GÜNTAN, Çağrı, II. Abdülhamit Döneminde İmparatorluk İmajının Kamu Yapıları Aracılığı İle Osmanlı Kentine Yansıtılması, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007. KAÇAR, Mustafa, Osmanlı Telgraf İşletmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1986. Kadıoğlu, Sevtap, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Meteorolojinin Kurumsallaşması ve Ahmet Tevfik Göymen, Ankara Matbaa, İstanbul 2012. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, 9. Cilt, TTK, Ankara 1999. Nejad, Edhem, “Mekteplerde Alâim-i Cevviye Rasadhaneleri”, Sırat-ı Müstakim, 130 (1326), s. 426-428. Ünver, A. Süheyl, “Tarihimizde İcadiye Tepesi ve Rasadhanesi”, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, 240 (1962), s. 7-8. Waikman, L, Şarkî Bahr-i Sefid Havalisinde Tazyik-i Nesimî ve Rüzgârlar, Çev. Tevfik Ali, İstanbul 1341. Yeşilyaprak, Hülya, “Kandilli’nin Teleskopları”, Türkiye’deki Teleskoplarla Bilim Sempozyumu, s. 57-81.