Epidemic Diseases in Edirne until the 19th Century

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 511 - 529, 30.09.2020

Hasan Ali Cengiz

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.767464

Cited By: 1

Öz

Epidemics have been among the most terrifying disasters suffered throughout human history in terms of causing the death of many people. XV. XIX century. The Ottoman State was also affected by the plague, which was active in many parts of the world until the second half of the century. In Edirne, which is in a position that connects Istanbul and the Balkans, the plague epidemic happened every period. XV. Starting from the XIX century. Plague epidemics, which have been observed at certain intervals until the 16th century, have come to Edirne from different routes. These outbreaks have had economic and social destructive effects in the center of Edirne and in the accidents and villages. It also affected the demographic structure of the region due to the migration from the villages due to the epidemic.
XIX. Another disease that affected Edirne until the 7th century was the malaria microbe created by mosquitoes due to the rivers around it. The malaria microbe has remained on the agenda of Edirne for many years, although it does not have devastating effects like the plague.

Anahtar Kelimeler

Plague, malaria, taun, epidemic, Edirne, Balkans

XIX. Yüzyıla Kadar Edirne’de Görülen Salgın Hastalıklar

Öz

Salgın hastalıklar, pek çok insanın ölümüne sebebiyet vermesi bakımından insanlık tarihi boyunca maruz kaldığı en dehşet verici afetlerden olmuştur. XV. yüzyıldan XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar dünyanın pek çok yerinde etkin olan vebadan Osmanlı Devleti de etkilenmiştir. İstanbul ile Balkanları birbirine bağlayan konumda olan Edirne’de her dönem yaşanan veba salgını etkin olmuştur. XV. yüzyıldan başlayarak XIX. yüzyıla gelene kadar belirli aralıklarla görülen veba salgınları, Edirne’ye farklı güzergâhlardan gelmiştir. Bu salgınların Edirne merkezi ile kaza ve köylerinde ekonomik ve sosyal açıdan yıkıcı etkileri olmuştur. Salgından dolayı köylerden göçler yaşandığından dolayı bölgenin demografik yapısını da etkilemiştir.
XIX. yüzyıla gelene kadar Edirne’yi etkileyen bir diğer hastalık, çevresinde nehirlerin olmasından dolayı sivrisineklerin oluşturduğu sıtma mikrobu olmuştur. Veba gibi yıkıcı etkileri olmasa da sıtma mikrobu, uzun yıllar Edirne’nin gündeminde kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Veba, Sıtma, tâûn, Salgın, Edirne, Balkanlar

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları BOA., A.DVNSMHM. d. 7/1654, 3 Muharrem 976 (28 Haziran 1568). BOA., A.DVNSMHM. d. 7/1656, 3 Muharrem 976 (28 Haziran 1568). BOA., A.DVNSMHM. d.22/82, 14 Safer 981 (15 Haziran 1573). BOA., A.DVNSMHM.d. 112/594, 29 Şevval 1113 (29 Mart 1702) BOA., A.DVNSMHM.d. 112/654, 20 Zilkade 1113 (18 Nisan 1702). BOA., A.DVNSMHM.d. 12/725, 5 Cemaiye’l-evvel 978 (5 Ekim 1570). BOA., A.DVNSMHM.d. 12/735, 3 Şevval 978 (18 Şubat 1572). BOA., HAT. 1023/42703, 16 Şevval 1245 (10 Nisan 1830). BOA., HAT. 1077/43950, 22 Cemaziye’l-ahir 1245 (19 Aralık 1829). BOA., İE.DH. 32/2802, 23 Zilhicce 1102 (17 Eylül 1691). BOA., İE.MDN. 2/93, 23 Zilhicce 1102 (17 Eylül 1601). BOA., İE.SH. 1/100, 11 Ramazan 1108 (3 Nisan 1697). BOA., İE.SH. 1/92, 5 Zilkade 1107 (6 Haziran 1696). BOA., İE.SH. 2/107, 18 Zilhicce 1110 (17 Haziran 1699). BOA., İE.SH. 2/110, 25 Muharrem 1111 (23 Temmuz 1699). BOA., İE.SH. 2/111, 2 Safer1110 (10 Ağustos 1698). BOA., İE.SH. 2/113, 11 Safer1111 (8 Ağustos 1699). BOA., İE.SH. 2/128, 22 Şaban 1111 (23 Şubat 1699). BOA., İE.SH. 2/136, 13 Ramazan 1109 (25 Mart 1698). BOA., İE.SH. 2/138, 9 Ramazan1110 (11 Mart 1699). BOA., İE.SH. 2/141, 15 Zilhicce 1116 (11 Mart 1705). BOA., İE.SH. 2/144, 14 Muharrem 1125 (10 Şubat 1713). Kitap ve Makaleler Ahmed Bâdi Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne, C. I/II, Yay. Haz. Niyazi Adıgüzel-Raşit Gündoğdu, İstanbul 2016. Anonim Osmanlı Kroniği, Haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2000. ARAS, Deniz, Edirne’de 1912 Marmara Depremi ve Afet Yönetimi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul 2013. Armağan, A. Latif, “XVII. yüzyılın Sonu ile XVIII. yüzyılın Başlarında Batı Anadolu ve Balkanlar’da Görülen Veba Salgınlarının Sosyo-Ekonomik Etkileri Üzerine Bir Araştırma”, 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı, S. 14, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005, s. 907-916. AYKUN, Muhittin, Abdurrahman Hibri Efendi, Defter-i Ahbâr, Marmara Üniversitesi Türkiyat araştırma Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2004. Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa), Müntehab-ı Şifâ Yay. Haz. Zafer Önler, Ankara 1990. Cezar, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi, C. I, Ankara 2010. Dağlıoğlu, Hikmet Turhan, Edirne Mezarları, İstanbul 1936. Evliya Çelebi, Seyahatnâme, C.I, İstanbul 2006. Gelibolu’lu Mustafa Âlî Efendi, Kitâbü’t-Târih-i Künhü’l-Ahbâr, Haz. Ahmet Uğur vd., C. I-II, Kayseri 1997. Gökçe, Nilüfer-karlıkaya, Ersin, “1829-1914 Yılları arasında Edirne’de Görülen Salgın Hastalıklar”, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 2, Haziran 2001, s. 131-141. Halaçoğlu, Yusuf, “Evlâd-ı fâtihân”, DİA., C. XI, İstanbul 1995, s. 524-525. Hammer, Joseph Von, Büyük Osmanlı Tarihi, C. IV, İstanbul 2016. Kazancıgil, Ratip, Edirne’nin Sağlık ve Sosyal Yardım Tarihi, Edirne 2009. Kemal Paşa-zâde, Tevârih-i Âl-i Osman, Haz. Şefaettin Severcan, Ankara 1996. Kemal, Selâtîn-nâme, Yay. Haz. Necdet Öztürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001. MARİEN, Gısele, “The Black Death In Early Ottoman Territories 1347-1550”, Bilkent Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009. Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi, Haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2007. Panzac, Danial, Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba, Çev. Serap Yılmaz, İstanbul 1997. Peremeci, Osman Nuri, Edirne Tarihi, İstanbul 1939, s. 15. Rifat Osman, Edirne Sarayı, Yay. Haz. Süheyl Ünver, Ankara 1989. Sadettin Efendi, Tacü’t-tevârih, C. 3, İstanbul 1979, s. 93 Sarıyıldız, Gülden, “Hıfzısıhha”, DİA., C. XVII, İstanbul 1998, s. 319-321. Sarıyıldız, Gülden, “Karantina Meclisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Belleten, CLVIII, S. 222, Ağustos 1994, s. 329-376. Sarıyıldız, Gülden, “Karantina”, DİA., C. XXIV, İstanbul 2001, s. 463-465. Şakiroğlu, Mahmut H., “Sanudo Mirino”, DİA., C. XXXVI, İstanbul 2009, s. 110. Şehsuvaroğlu, Bedii Nuri, İstanbul’da 500 yıllık Sağlık Hayatımız, İstanbul 1953. Turna, Nalan, “İstanbul’un Veba İle İmtihanı: 1811-1812 Veba Salgını Bağlamında Toplum ve Ekonomi”, Studies Of The Ottoman Domain, C. 1, S. 1, Ağustos 2011, s. 1-36. Varlık, Nükhet, “Tâun”, DİA., C. XXXX, İstanbul 2011, s. 175-177 Varlık, Nükhet, Akdeniz Dünyasında ve Osmanlılarda Veba, İstanbul 2017.