Osmanlı Devleti’nde Fıtık Hastalığı (1789-1912)

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 815 - 840, 30.09.2020

Burak Kocaoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.775933

Öz

Osmanlı Devleti’nde başta beden gücü gerektiren mesleklerde çalışan kişilerde olmak üzere hemen hemen her meslek ve yaş grubunda fıtık hastalığı görülmüştür. Bu çalışma, 1789-1912 tarihleri arasında Osmanlı Devleti’nde fıtık hastalığına yakalanan kişilerin tedavisi ve sonrasında devletin sosyal yükümlülüklerini konu edinmektedir. Çalışmanın giriş bölümünde fıtık hastalığından kısaca bahsedildikten sonra Osmanlı Devleti’nde kişilerin hastalığa yakalanma nedenleri yaşlılık ve iş kazaları merkezinde ele alınmıştır. Çalışmanın devamında ise fıtık hastalığının tedavi edilmesinde tercih edilen tedavi yöntemleri üzerinde durulmuştur. Bu noktada tedavi yöntemleri cerrahi ve alternatif olarak iki gruba ayrılarak bu tedavi yöntemlerinin hastalar arasında tercih edilme durumu, hasta sağlığına etkisi, cerrahların hukukî sorumlulukları ve devletin tedavi yöntemlerine karşı tutumu gösterilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise hastalığın tedavi sürecinde ve sonrasında devletin sosyal yükümlülüklerinin neler olduğu konusu ele alınmıştır. Bu bölümde ilk olarak hastaların tedaviye alınmasında devletin sunmuş olduğu olanaklar üzerinde durulmuş olup devamında ise tedavi sonrası sağlığına kavuşamayan kişilerin tekaüde ayrılması meselesi ve tekaüde ayrılma sırasında uygulanan prosedür ana hatlarıyla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıtık,, Cerrah,, Tedavi,, Tekaüd

Hernia Cases in the Ottoman Empire (1789-1912)

Öz

Hernia cases have been observed in almost every job and age group in the Ottoman Empire especially in people working in professions that require body strength. This study discusses the government's social liabilities during and after the treatments of the people diagnosed with a hernia in the Ottoman Empire between 1789 and 1912. After mentioning the hernia shortly in the introductory chapter of the study, age and occupational accidents that are the reasons behind hernia in people in the Ottoman Empire are handled in the center. In the continuation of the study, the chosen treatment methods of treating hernia are deliberated. At this point, the treatment methods are split into two categories as surgical and alternative and the preference of these treatment methods among patients, their effect on the patients health, legal liabilities of the surgeons, and the attitude of the government against the treatment methods are shown. In the last chapter of the study, government's social liabilities during and after the treatment process of the disease are handled. In this chapter, the resources offered by the government are deliberated and afterward, the retirement issue of the people that have not healed after the treatment and the procedure applied on retiring are reviewed.

Anahtar Kelimeler

Hernia,, Surgeon,, Treatman,, Retired

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.) Ali Emiri Sultan I.Abdülhamid (AE.SABH.I): 79/5502. Sultan II. Mahmud (AE.SMHD.II): 32/1981. Sultan III. Mustafa (AE.SMST.III): 139/10959. Sultan III. Selim (AE.SSLM.III): 116/7036, 356/20418, 419/24009. BAB-I ALİ EVRAK ODASI (BEO.): 93/6957, 840/62955, 1922/144145, 1933/144953. Cevdet Askeriye (C.AS): 500/20869, 710/29772, 797/33772, 805/34159. Bahriye (C.BH): 17/807. Maliye (C.ML): 656/26857. Sıhhiye (C.SH): 15/724. Saray (C.SM): 51/2563, 73/3364, 142/7136. Tımar (C.TZ): 2/82, 25/1202, 32/1561, 74/3689, 121/6027. Dahiliye Beşinci Şube (DH.EUM.5.Şb): 57/41. Mektubi Kalemi (DH.MKT): 295/7, 518/64, 548/29, 1350/58, 1867/26, 2433/46, 2507/9, 2791/7. Muhaberatı Umumiye İdaresi (DH.MUİ): 134/81. Şifre Kalemi (DH.ŞFR): 206/96. Hatt-ı Hümayun (HAT.): 15/639, 207/10976. Maarif Nezareti Tedrisat-ı İbtidaiyye Kalemi (MF.İBT): 1/93, 395/44. Meclis-i Vala (MVL): 328/3. Sadaret Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL): 43/12, 138/74. Şura-yı Devlet (ŞD): 205/46, 521/46. Teşrifat-ı Rumeli Evrakı Kosova Evrakı (TFR.I.KV): 137/13646. YABANCI ARŞİVLER Gürcistan Arşivi (YB.21): 55/128. Yıldız Mütenevvi Maruzat (MTV): 198/84. Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK.BŞK): 80/81. Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği (Y.PRK.TKM): 48/60. Zabtiye (ZB): 2/91, 70/59, 77/17, 347/39, 349/88, 349/95, 460/58. Araştırma Eserleri Altıntaş, Ayten, “Osmanlı Tıbbında Gül”, Osmanlılar’da Sağlık, (Ed. Coşkun Yılmaz/Necdet Yılmaz), Biofarma, İstanbul 2006. Aydın, Sabahattin, “Modern Tıp Penceresinden Osmanlı Tıp Anlayışına Bakış”, Osmanlılar’da Sağlık, (Ed. Coşkun Yılmaz-Necdet Yılmaz), Biofarma, İstanbul 2006. Bilgin, Arif, “Osmanlı Döneminde İlâç Yapımında Kullanılan Tıbbî Bitkiler”, Osmanlılar’da Sağlık, (Ed. Coşkun Yılmaz-Necdet Yılmaz), Biofarma, İstanbul 2006. Cerrâh-Nâme, (Yay. Haz. Serdar Yavuz), Kesit Yayınları, İstanbul 2013. İhsanoğlu, Ekmeleddin, Suriye’de Modern Osmanlı Sağlık Müesseseleri, Hastaneler ve Şam Tıp Fakültesi, T.T.K., Ankara 1999. Kahya, Esin, Şemseddîn-i İtâkî’nin Resimli Anatomi Kitabı, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 1996. Karal, Enver Ziya, Selim III’ün Hat-tı Hümayunları Nizam-ı Cedit 1789-1807, T.T.K., Ankara 1988. Kazıcı, Ziya, Uçbeyliği’nden Devlet/i Aliyye’ye Osmanlı, Kayıhan, İstanbul 2010. Kurt, Namık Kemal, “Şanîzâde Mehmed Ataullah Efendi’nin Kânûn’l-Cerrâhîn Adlı Kitabının İncelenmesi”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 6, (2000), s. 237-337. Mansur b. Muhammed b. Ahmed, Kitab-ı Teşrihü’l-Ebdan Min e’t-Tıb, (Yay. Haz. Esin Kahya-Betül Bilgen), Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 2008. Mossensohn, Miri Shefer, Osmanlı Tıbbı Tedabi ve Tıbbi Kurumlar 1500-1700, (Çev. Bülent Üçpunar), Kitap Yayınevi, İstanbul 2014. Ortaylı, İlber, İstanbul’dan Sayfalar, Alkım, İstanbul 2007. Çetin, Osman, Mefail Hızlı-Asım Yediyıldız, “Osmanlı Kadı Sicillerinin Tıp Tarihi Araştırmalarındaki Önemi”, Osmanlılar’da Sağlık, (Ed. Coşkun Yılmaz-Necdet Yılmaz), Biofarma, İstanbul 2006. Sahillioğlu, Halil, “Üsküdar’ın Mamure (Cedide) Mahallesi Fıtık Cerrahları”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 4 (1998), s.59-66. Tabîb İbn-i Şerif, Yâdigâr, (Yay. Haz. Orhan Sakin-vd.) Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, İstanbul 2017. Jean Thevenot, Thevenot Seyahatnamesi, (Çev. Ali Berktay), Kitap Yayınevi, İstanbul 2014. Uludağ, Osman Şevki, Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği, T.T.K., Ankara 2010. Yıldırım, Nuran, 14.Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar Hastaneler Kurumlar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2014. Yıldızhan, Ahmet, Bel Fıtığı ve Korunma Yolları, Fatih Yayıncılık, İstanbul 2001. Yılmaz, Yasin, “Süleymaniye Dârüşşifâsı ve Tıp Medresesi”, Osmanlılar’da Sağlık, (Ed. Coşkun Yılmaz-Necdet Yılmaz), Biofarma, İstanbul 2006.