İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Sertellerin Tan Gazetesi ve Tan Olayının Ulusal Basın ile Anılar Ekseninde Analizi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: TBMM'nin 100. Yılı Özel Sayısı, 220 - 256, 10.11.2020

Çağhan Uyar , Esen Ertuğrul

Öz

Türk basın tarihinde Serteller yönetimindeki Tan gazetesi, sol eğilimli yayın politikasıyla ön plana çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşı döneminde Tan gazetesi, Türkiye’nin dış politikasıyla uyumlu, Almanya karşıtı Müttefik yanlısı bir yayın ilkesi benimsemiştir. Gazete, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne ayrı bir sempati duymuştur. Harbin bitimine müteakip Türk demokrasisi, çok partili siyasal hayata geçiş sürecine girmiştir. Bu noktada, tek partili rejimin tasfiyesi, demokrasi, hürriyet gibi savunularda bulunan Tan gazetesi, Cumhuriyet Halk Partisi’nden kopan Dörtlü Takrir grubunun yeni parti hazırlıklarını açıktan desteklemiştir. Bu amaçla Görüşler adı altında bir matbuat da kurulmuştur. Tan ve Görüşler’in politik duruşu, birtakım çevreleri rahatsız etmiştir. 4 Aralık 1945 tarihinde Tan ve Görüşler’in neşredildiği matbaa bazı nümayişler neticesinde tahrip edilmiştir. Tan Olayı şeklinde nitelendirilen 4 Aralık 1945 tarihli hadiselere; Turgut Özal, Süleyman Demirel, İlhan Selçuk, Altemur Kılıç, Celadet Moralıgil, Ali İhsan Göğüş ve Orhan Birgit gibi siyasi yelpazenin farklı kesimlerinden kişiler katılmıştır. Çalışmada, ideolojik açıdan birbirlerinden tamamen bağımsız olan bu isimlerin, Tan Matbaası’nın tahribi olayına katılması tarihsel ve sosyolojik perspektiften incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tan, Görüşler, Cumhuriyet Halk Partisi, Mehmet Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel

Sertels’ Newspaper Tan During the World War Two and Analysis of the Tan Event on the Basis of Turkish National Press and Memories

Öz

The newspaper Tan, led by Sertels, came to the forefront with its left-leaning publication policy in the Turkish press history. During the Second World War, the Tan newspaper adopted a pro-Allied anti-German principle consistent with Germany's foreign policy. The newspaper, had a distinct sympathy towards the Union of Soviet Socialist Republics, Following the end of the war, Turkish democracy entered the transition to multi-party political life. At that point, the Tan newspaper, which advocated for single-party liquidation, democracy and freedom, had openly supported the new party preparations of the Dörtlü Takrir group of the Republican People's Party. For this purpose, a press was established under the name of Görüşler. The political stance of Tan and Görüşler had disturbed some circles. On December 4, 1945, the printing house where Tan and Görüşler were published, was destroyed as a result of some protests. The events of December 4, 1945, described as the Tan event, joined by the people from different parts of the political spectrum, like; Turgut Özal, Süleyman Demirel, İlhan Selçuk, Altemur Kılıç, Celadet Moralıgil, Ali İhsan Göğüş and Orhan Birgit. In this study, the participation of these ideologically divergent names in the destruction of Tan Printing House was examined from a historical and sociological perspective.

Anahtar Kelimeler

Tan, Görüşler, Republican Peoples Party, Mehmet Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri T. C. Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA), Dosya: 79, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 79-524-18. T. C. Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA), Dosya: 86-223, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 84-73-9. Kitaplar Ahmad, Feroz, Bir Kimlik Peşinde Türkiye, Çeviren: Sedat Cem Karadeli, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014. ___________, Demokrasi Sürecinde Yeni Türkiye, “1945-1980”, Çeviren: Ahmet Fethi, Hil Yayın, İstanbul, 2015. ___________, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çeviren: Yavuz Alogan, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2012. Ahmad, Feroz ve Turgay Ahmad, Bedia, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi, “1945-1971”, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1976. Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015. __________, Türkiye Tarihi, “Çağdaş Türkiye 1908-1980”, C. 4, Cem Yayınevi, İzmir, 2018. Atılgan, Gökhan, Behice Boran Öğretim Üyesi, Siyasetçi, Kuramcı, Yordam Kitap, İstanbul, 2009. Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi, “1838’den 1995’e”, C. 1, Tekin Yayınevi, (basım yeri ve tarihi belirtilmemiş). Aybars, Ergün, Atatürk Çağdaşlaşma ve Laik Demokrasi, Yayına Hazırlayan: Erkan Serçe, İleri Kitabevi Yayınları, İzmir, 1994. Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, “1938-1950”, C. 2, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011. Bardakçı, Murat, Yıkılış ve Kuruluş, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Belgeleri”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018. Barutçu, Faik Ahmet, Siyasi Hatıralar, “Milli Mücadeleden Demokrasiye”, C. 2, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara, 2001. __________________, Siyasi Hatıralar, “Milli Mücadeleden Demokrasiye”, C. 3, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara, 2001. Başar, Ahmet Hamdi, Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara, 1981. Berkes, Niyazi, Unutulan Yıllar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997. Bilâ, Hikmet, CHP 1919-1999, Doğan Kitap, İstanbul, 1999. ___________, CHP Tarihi, “1919-1979”, Doruk Matbaacılık Sanayii, Ankara, 1979. ___________, Sosyal Demokrat Süreç İçinde CHP ve Sonrası, Milliyet Yayınları, (basım yeri belirtilmemiş), 1987. Birgit, Orhan, Evvel Zaman İçinde, Doğan Kitap, İstanbul, 2012. Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi, “1808-2009”, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2015. Cem, İsmail, Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, Cem Yayınevi, İstanbul, 1971. Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, “1950’den Günümüze”, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2013. Darendelioğlu, İlhan E., Türkiyede Komünist Hareketleri, C. 1, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1961. Demirel, Ahmet, Ali Şükrü Bey’in Tan Gazetesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1996. Deringil, Selim, Denge Oyunu, “İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994. Doğan, Zekeriya, İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye’nin Savaş Stratejisi, “İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Uyguladığı Dış Politika”, Cinius Yayınları, İstanbul, 2016. Ekinci, Necdet vd., Amerikan Kültür Emperyalizminin ve Magazin Dergiciliğinin Öncüsü Zekeriya Sertel, Gece Kitaplığı, Ankara, 2016. Ekinci, Necdet, İkinci Dünya Savaşından Sonra Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 1997. Erduran, Refik, Sabiha, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2004. Erer, Tekin, Basında Kavgalar, Yeni Matbaa, İstanbul, 1965. Erkin, Feridun Cemal, Dışişlerinde 34 Yıl, C. 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1980. Eroğlu, Hamza, Türk İnkılâp Tarihi, Savaş Yayınları, Ankara, 1990. Eroğul, Cem, Demokrat Parti, “Tarihi ve İdeolojisi”, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1990. Ertan, Temuçin Faik, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2014. Esmer, Ahmet Şükrü ve Sander, Oral, Olaylarla Türk Dış Politikası, “1919-1995”, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1996. Fedayi, Cemal, Osmanlı’dan Günümüze Sol Siyaset, Kadim Yayınları, Ankara, 2016. Güneş Ayata, Ayşe, CHP, “Örgüt ve İdeoloji”, Çevirenler: Belkıs Tarhan ve Nüvit Tarhan, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1992. Güneş, İhsan, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı, “1920-1923”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009. Gürkan, Nilgün, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın, “1945-1950”, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998. Güvenir, Osman Murat, 2. Dünya Savaşında Türk Basını, “Siyasal İktidarın Basını Denetlemesi ve Yönlendirmesi”, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 1991. Güzel, M. Şehmus, Türk Usulü Demokrasi, Doruk Yayımcılık, Ankara, 1997. Heper, Metin, İsmet İnönü, “Yeni Bir Yorum Denemesi”, Çeviren: Sermet Yalçın, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1999. İnan, Süleyman ve Haytoğlu, Ercan, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2011. İskit, Server, Türkiyede Matbuat İdareleri ve Politikaları, Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınlarından: 2, (basım yeri belirtilmemiş), 1943. Kabacalı, Alpay, Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 1990. ______________, Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Matbaa Basın ve Yayın, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 2000, s. 197. ______________, Cumhuriyet Öncesi ve Sonrasıyla Matbaa ve Basın Sanayii, Cem Ofset Matbaacılık Sanayii A. Ş., İstanbul, 1998. ______________, Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994. Kaçmazoğlu, H. Bayram, Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmaları, Birey Yayıncılık, İstanbul, 1998. Kahraman, Hasan Bülent, Sağ Türkiye ve Partileri, İmge Kitabevi, Ankara, 1995. Karaca, Emin, Türk Basınında Kalem Kavgaları, Gendaş A. Ş., İstanbul, 1998. Karakuş, Emin, 40 Yıllık Bir Gazetecinin Gözüyle İşte Ankara, Hürriyet Yayınları, İstanbul, 1977. Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, “Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller”, Timaş Yayınları, İstanbul, 2015. Kasaba, Reşat, Türkiye Tarihi 1839-2010, “Modern Dünyada Türkiye”, Çeviri: Zuhal Bilgin, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2016. Kayra, Cahit, ’38 Kuşağı, “Cumhuriyet’le Yetişenler”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012. Kaynar, Mete Kaan, Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partileri, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2007. Kocabaşoğlu, Uygur, Türkiye İş Bankası Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2001. Koçak Cemil, Demokrat Parti Karşısında CHP, “Bir Muhalefetin Analizi”, Timaş Yayınları, İstanbul, 2017. ___________, Geçmişiniz İtinayla Temizlenir, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010. ___________, İkinci Parti, “Türkiye’de İki Partili Siyâsî Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950)”, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010. ___________, İktidar ve Demokratlar, “Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950)”, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012. ___________, Türkiye’de Milli Şef Dönemi, “1938-1945”, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015. ___________, Türkiye’de Milli Şef Dönemi, “1938-1945”, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017. Küçük, Yalçın, Sırlar, Yayına Hazırlayan: Ahmet Öz, İthaki Yayınları, İstanbul, 2005. Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çeviri: Boğaç Babür Tuna, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2013. MacMillan, Margaret, Barışa Son Veren Savaş, Çeviren: Belkıs Çorakçı Dişbudak, Alfa Basım Yayın, İstanbul, 2014. Metinsoy, Murat, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye, “Gündelik Yaşamda Devlet ve Toplum”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017. Mumcu, Uğur, 40’ların Cadı Kazanı, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1993. Olcay, Osman, Sevres Andlaşmasına Doğru, “Çeşitli Konferans ve Toplantıların Tutanakları ve Bunlara İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1981. Öymen, Altan, Bir Dönem Bir Çocuk, Doğan Kitap, İstanbul, 2018. Özal, İlkin Başar, Kısa Birinci Dünya Savaşı Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2018. Özal, İlkin Başar, Kısa II. Dünya Savaşı Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2019. Özgentürk, Nebil, Cumhuriyetten Günümüze Basının Kısa Tarihi, Editörler: Melda Davran ve Ali Sekmeç, Alfa Basım Yayın, İstanbul, 2008. Özkır, Yusuf, Hürriyet Gazetesi 1948-2012, “Kurumsal Kimlik, Mülkiyet Sahipliği ve Genel Yayın Politikası”, Çizgi Kitabevi, Konya, 2017. Öztekin, Hülya, Tan, “Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2016. Sander, Oral, Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü, “Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Değerlendirme”, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2016. __________, Siyasi Tarih, “İlkçağlardan 1918’e”, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2003. Sayılgan, Aclan, Türkiye’de Sol Hareketler, Yayına Hazırlayan: Erol Cihangir, Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2009. Sertel, Sabiha, Roman Gibi, Belge Yayınları, İstanbul, 1987. Sertel, Sabiha ve Sertel, Zekeriya, Davamız ve Müdafaamız, Can Sanat Yayınları, 2015. Sertel, Yıldız, Annem Sabiha Sertel Kimdi, Neler Yazdı?, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2018. Sertel, Zekeriya, Hatırladıklarım, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2019. Sertel, Zekeriya, Mavi Gözlü Dev, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2016. Shaw, Stanford J. ve Kural Shaw, Ezel, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, “Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu”, “1808-1975”, C. 2, Çeviren: Mehmet Harmancı, E Yayınları, İstanbul, 2010. Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, “1920-1945”, C. 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000. Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, “Latin Harfleriyle”, Hazırlayanlar: Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel ve Ebul Faruk Önal, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul, 2017. Tanju, Sadun, Doludizgin, “Milliyet’in Kurucusu Ali Naci Karacan: Bir Gazetecinin Hayatı”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. Tanör, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları, “1918-1920”, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002. Taylor, Alan John Percivale, 20. Yüzyıl Dosyası, “Birinci Dünya Savaşı”, “Savaş Nasıl Başladı”, Çeviren: Ayka Sunkar, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1976. Tezel, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, “1923-1950”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015. Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Kitabevi, Ankara, 2003. ___________, Türkiye Nasıl Küreselleşti?, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2004. Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973, “Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950”, C. 1, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1990. Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003. Tuncer, Hüner, İsmet İnönü’nün Dış Politikası (1938-1950), “İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye”, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2012. Turan, Şerafettin, İsmet İnönü, “Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği”, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2003. ______________, Türk Devrim Tarihi, “İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe”, C. 1, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008. ______________, Türk Devrim Tarihi, “Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne”, C. 2, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2012. ______________, Türk Devrim Tarihi, “Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (10 Kasım 1938-14 Mayıs 1950)”, C. 4/1, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999. Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih, “1789-2012”, Der Yayınları, İstanbul, 2013. Urgan, Mina, Bir Dinozorun Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1998. Uyar, Hakkı, Demokrat Parti İktidarında CHP, “1950-1960”, Doğan Kitap, İstanbul, 2017. __________, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2012. Uzun, Hakan, Atatürk ve Nutuk, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2006. Ülman, Ahmet Haluk, Birinci Dünya Savaşına Giden Yol (Ve Savaş), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1972. Weisband, Edward, İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası, Çeviren: M. Ali Kayabal, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1974. Yalçın, Durmuş vd., Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2014. Yalçın, Hüseyin Cahit, Siyâsal Anılar, Baskıya Hazırlayan: Rauf Mutluay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1976. Yalman, Ahmed Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, “1922-1971”, C. 2, Yayına Hazırlayan: Erol Şadi Erdinç, Pera Turizm ve Ticaret A. Ş., İstanbul, 1977. Yaşlı, Fatih, Antikomünizm, Ülkücü Hareket, Türkeş, “Türkiye ve Soğuk Savaş”, Yordam Kitap, İstanbul, 2019. Yeşil, Ahmet, Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş, T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001. Yetim, Fahri, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Düşüncesinde Arayışlar, Tezkire Yayıncılık, İstanbul, 2017. Makaleler Ertan, Ali Erhan ve Özgün, Tevfik Orçun, “I. Dünya Savaşı’nın Ardından Yeni Dünya Düzenine Doğru: 1919 Paris Barış Konferansı”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol. 20, Issue 3, (2016), s. 551-572. Dikici, Ali, “Millî Şef İsmet İnönü Dönemi Laiklik Uygulamaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkalâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 11, S. 42, (Kasım 2008), s. 161-192. Dinçer, Hasan, “II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Bir Dergi: Yurt ve Dünya”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 11, S. 42, (Kasım 2008), s. 193-230. Dokuyan, Sabit, “İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den İstekleri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 18, (Güz 2013), s. 131-148. Gökmen, Özgür, “Çok Partili Rejime Geçerken Sol: Türkiye Sosyalizminin Unutulmuş Partisi”, Toplum ve Bilim, S. 78, (Güz 1998), s. 161-186. Göktürk Çetinkaya, Selma, “İkinci Dünya Savaşı’nda Malta’da Müttefik-Mihver Mücadeleleri ve Halk Üzerindeki Etkileri”, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Vol. 4, No. 1, (Spring 2019), s. 166-188. Koçak, Cemil, “İkinci Dünya Savaşı ve Türk Basını”, Tarih ve Toplum, C. 6, S. 35, (Kasım 1986), s. 29-35. Küçük, Yalçın, “Cumhuriyet Döneminde Aydınlar ve Dergileri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, (1983). Özçelik, Mücahit, “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 1, S. 29, (2010), s. 253-269. Özdemir, Ali Ulvi, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Serteller ve Tan Gazetesi (1939-1945)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 13, S. 49, (Bahar 2012), s. 179-216. Toprak, Zafer, “Cumhuriyet Toplumu Nasıl İnşa Etti?”, Bilim ve Ütopya, S. 254, (Ağustos 2015), s. 43-49. Tunçay, Mete, “Tek-Parti Döneminde Basın”, Tarih ve Toplum, C. 7, S. 37, (Ocak 1987), s. 48-49. Ulusoy, Belkıs, “Milli Mücadele, Propaganda, Atatürk ve Basın”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S. 20, (2004), s. 55-64. Uzun, Hakan, “Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1946 Olağanüstü Kurultayı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/26, (Bahar 2013), s. 139-161. ___________, “Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nin Yankıları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 16, S. 61, (Güz 2017), s. 393-435. Vural, Mithat Kadri, “II. Dünya Savaşı Türkiyesi’nde Bir Muhalefet Örneği Olarak Tan Gazetesi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 16, (2008), s. 381-395 Yavuz, Uğur Günay, “II. Dünya Savaşı’nın Cumhuriyet ve Tan Gazetelerinde Temsili”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 1, (2016), s. 2-31. Tezler Çebi, Murat Sadullah, Siyasal Bir Muhalefet Aracı Olarak Tan Gazetesi (1935-1945), T. C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1988. Öztekin, Hülya, Tan (1938-1945): Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazetenin Tarihi, T. C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı Gazetecilik Bilim Dalı, Doktora Tezi, Kayseri, 2013. Şahin, Şadan, Halide Edip Adıvar’ın Yedigün Dergisi ve Tan Gazetesi’nde Çıkan Yazıları (1936-1944) İnceleme-Metin, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Edebiyatı Bölümü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008. Uğur, Savaş, Tek Parti Döneminde Muhalefet Basını ve Tan Gazetesi (1938-1945), T. C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Genel Gazetecilik Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010. Yurtoğlu, Nadir, Tarih Araştırmalarına Kaynak Olarak Tan Gazetesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2000. Resmi Yayınlar T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, “Olağanüstü İnikat”, C. 15, 23 Şubat 1945. T.B.M.M. Tutanak Dergisi, “Dönem: VII, Dokuzuncu Birleşim”, C. 20, 7 Aralık 1945. T.B.M.M. Tutanak Dergisi, “Dönem: VII, Onuncu Birleşim”, C. 20, 10 Aralık 1945. Süreli Yayınlar Köşe Yazıları Akbal, Oktay, “Kalkın Ey Ehli Vatan”, Cumhuriyet, 22 Şubat 1990, s. 2. ___________, “Tan Matbaası baskını”, Milliyet, 9 Nisan 1992, s. 15. Altan, Çetin, “Ya saydamlaşma, ya gitgide silikleşme”, Milliyet, 16 Eylül 2005, s. 4. Baban, Cihad, “Biz de Bunu Beklerdik”, Tasvir, 2 Aralık 1945, s. 1. Bila, Fikret, “Demirel: Evet, Tan gazetesini bastık”, Milliyet, 11 Eylül 2005, s. 20. Dündar, Can, “Bay Provokatör”, Milliyet, 10 Eylül 2005, s. 17. __________, “Bir baskın, iki isim”, Milliyet, 6 Aralık 2003, s. 15. __________, “Mahalle baskısı”, Milliyet, 28 Mayıs 2007, s. 15. __________, “Tan baskınının 60. yıldönümü”, Milliyet, 5 Aralık 2005, s. 17. __________, “Türk sağı Tan baskınında doğdu”, Milliyet, 5 Mayıs 2010, 16. Felek, Burhan, “Zekeriya Sertel”, Milliyet, 22 Mart 1980, s. 2. Nadi, Nadir, “Önce fikir sonra adam”, Cumhuriyet, 2 Aralık 1945, s. 1-3. Pulur, Hasan, “Tan Olayının 50. yılı”, Milliyet, 4 Aralık 1995, s. 3. Sertel, Mehmet Zekeriya, “Dün ve Bugün”, Tan, 23 Ekim 1945, s. 1-2. ____________________, “Halkı Heyecana Düşürmenin Mânâsı Var mı?”, Tan, 13 Ekim 1945, s. 2. ____________________, “İstikrar Başka Durgunluk Başka Şeydir”, Tan, 15 Eylül 1945, s. 1-2. Sertel, M. Zekeriya, “Muahedenin Aydınlattığı Hakikatler”, Tan, 20 Haziran 1943, s. 1-4. ________________, “Parti İşini De Soysuzlaştırmayalım”, Tan, 15 Temmuz 1945, s. 1. ________________, “Şimdi Silahlar Konuşuyor”, Tan, 2 Eylül 1939, s. 5. ________________, “Tahran Konferansında Verilen Kararlar Hakkında”, Tan, 8 İlkkânun 1943, s. 1. ________________, “Tek Başına Kalan Almanya”, Tan, 3 Eylül 1939, s. 5. ________________, “Türkiye ile İngiltere Arasındaki Münasebetlere Dair”, Tan, 14 Şubat 1944, s. 1. ________________, “Türkiye-İngiltere Arasında İtimad Buhranı”, Tan, 16 Şubat 1944, s. 1. ________________, “Türkiyenin Vaziyeti Ne Olacak?”, Tan, 6 Eylül 1939, s. 5. Sertel, Sabiha, “Türkiyede Faşist Yoktur”, Tan, 20 Ekim 1945, s. 1. Sertel, Yıldız, “Sabiha Zekeriya Sertel’in anılarında Nazım Hikmet ve Sabahaddin Ali”, Milliyet, 21 Mayıs 1992, s. 11. Sertel, Sabiha Zekeriya, “Bütün Milletlere Müsavi Hayat Hakkı İstiyoruz”, Tan, 30 İlkteşrin 1940, s. 1-2. ____________________, “Karar Zamanı Gelmiştir”, Tan, 23 Mayıs 1945, s. 1. Topuz, Hıfzı, “Sertellerin gazetesi neden yıkılmış, yurt dışına neden çıkmışlardı?”, Milliyet, 26 Şubat 1977, s. 6. Us, Asım, “Maskeler Düştü”, Vakit, 4 Aralık 1945, s. 1. ________, “Muhalefet Ticareti”, Vakit, 2 Aralık 1945, s. 1. Yalman, Ahmet Emin, “Sertellerin İkinci Bir Gafı”, Vatan, 1 Aralık 1945, s. 3. Gazete Haberleri “Arada Bir Kızıl yapraklar açarken”, Akşam, 2 Aralık 1945, s. 1-2. “Başvekilimiz B. Millet Meclisindeki Nutkunda”, Tan, 13 Mayıs 1919, s. 1-10. “Beşincikol Propagandası Atatürk’ü nasıl istismar ediyorlar?”, Tanin, 4 Aralık 1945, s. 1. “Bizim Yoldaşlar Nihayet Maskelerini Attılar”, Cumhuriyet, 4 Aralık 1945, s. 1-3. “Celâl Bayar Parti kuruyor”, Ulus, 2 Aralık 1945, s. 1. “Görüşler İsimli Komünist Mecmuanın Münasebetsizliği”, Tasvir, 1 Aralık 1945, s. 1. “Kalkın Ey Ehli Vatan!”, Tanin, 3 Aralık 1945, s. 1-3. “Kızıl Renkli Mecmuanın Programı Anlaşılmış Oldu”, Tasvir, 2 Aralık 1945, s. 1. “Menderes’in İnönüye cevabı”, Milliyet, 16 Mayıs 1952, s. 1-7. “Moskovada Bir Anlaşmaya Varılıyor”, Tan, 25 İlkteşrin 1943, s. 1. “Moskova radyosu Zekeriya Sertelin fikirlerini yayıyor”, Tanin, 1 Aralık 1945, s. 1. “Nazım çok benzemiş film de güzel”, Milliyet, 2 Nisan 2007, s. 15. “Partili gazeteciler partide toplandılar”, Vatan, 1 Aralık 1945, s. 1. “Roosvelt-İnönü-Churcill Mülâkatı Sona Erdi”, Tan, 8 İlkkânun 1943, s. 1. “S. Fransisko Konferansı Dün Açıldı”, Tan, 26 Nisan 1945, s. 1. “Sol mecmua hâdisenin iç yüzü ve elemli akisleri”, Vatan, 3 Aralık 1945, s. 1. “Sol-Sağ ve İleri-Geri”, Tanin, 3 Aralık 1945, s. 1.